Óðinn - 01.01.1922, Blaðsíða 20
20
ÓÐINN
svo jeg noti enn orð Halldórs frá Laxnesi — mylkja
brjóst þýskra mæðra handa sjer, nú þegar Þjóðverjar
eru þjóð, sem hangir á krossinum, og allir hugsandi menn
hafa upp fyrir sjer orð kjörfurstans af Brandenburg,
þegar búið var að afskifta hann í westfalska friðn-
um: »Exoriar’ aliquis nostris ex ossibus ultor«. En
jeg geri ráð fyrir að Þjóðverjar bíði ekki eftir því að
afkomendurnir hefni þeirra, ef þeir fá engu um þokað,
heldur að núlifandi menn þeirra vilji hefna sín sjálfir.
Prófessor H. hefur nýlega ritað grein um Island,
sem hingað og þangað lýsir betur skoðunum hans,
en nokkuð sem jeg hef sjeð frá hans hendi. Hann
lýsir ástandinu hjer á 18. öld, sem eftir reykjarmóðu-
harðindin hafi verið orðið svo, að danska stjórnin
hafi verið farin að hugsa um það í alvöru, að flytja
landsmenn alla yfir á Jótlandsheiðar. Þá tóku íslend-
ingar að lesa sögurnar sínar, og sáu hve fræga forn-
öld þeir höfðu átt; þær uppörfuðu þá í þá daga, og
þær uppörfa þá enn, og vegna lestrarlöngunar þeirra
og skólafyrirkomulags er almenningur betur mentaður
á Islandi, en á Frakklandi, Englandi og jafnvel á
Þýskalandi. Nú er þetta fámenna »aðalsfólk langt
norður* í skáldskap og mentun það í smáum stíl,
sem Þýskaland var á dögum Goethes og Schillers,
en það hefur gert þá ópraktiska. Þegar menn tala
með ákafa um að Þjóðverjar ættu að fara eins að,
og verða skáldskapar- og mentaþjóð fyrst og fremst,
þá er það óhugsandi í framkvæmdinni, því að Þýska-
land liggur í miðri Evrópu, og hefur ekki efni nje
afla til þess, að vera tvent í einu: hrein og bein
mentaþjóð, og halda uppi þjóðlegu sjálfstæði. En
Þjóðverjar geta annað, segir hann. Á Þýskalandi eru
komin út 11 bindi af íslendingasögum. Útgáfurnar
eru hinar prýðilegustu, með myndum og útlistunum.
Á þessum dögum, þegar alt er að fara í rústir og
vanvirðu, þá mundi hver teigur úr þessum stálupp-
sprettum styrkja Þjóðverja og hressa og gefa þeim
aftur — það sem er hættast við að þeir missi — ger-
mönsku sjerkennin sín ómenguð af sjerkennum aust-
urlanda og rómanskra þjóða, — og kraft til að vera
þjóðin, sem Tacitus lofaði fyrir að hún væri engum
lík nema sjálfri sjer, og gefa þeim þýska þjóðernis-
tilfinning.
Próf. H. segir í sömu ritgerðinni, að hefðu íslend-
ingar og Edda ekki verið, þá mundu Þjóðverjar hafa
mjög ófullkomna þekkingu á hetjuljóðum Forn-Ger-
mana. Af hinum einkennilegu kvæðum Vestgota er nú
ekki ein einasta lína geymd, segir próf. H. En ís-
lenskur sagnaritari hefur á 12. eða 13. öld tekið upp
í eina af sögunum kvæðið um orrustuna við Húna á
Dunheiði (Dónársljettu). í frásögninni eru rjett ör-
nefni í gotneska ríkinu á 4. öld á stöðum fyrir norðan
Dóná, og blærinn er frá þjóðaflakkinu. í þessu vest-
gotneska kvæði er í fyrsta sinni slegið á þann streng,
að barist sje um frelsi og föðurland, ómurinn frá
þeim streng var voldugur og ósigrandi í frelsisstyrj-
öld Þjóðverja 1813 og 1814. — Niflungaljóð enda
með veikum grátstaf í kverkunum, en Eddukvæðin
lofa hefndar- og hernaðarsiðafræðina, sem báðar eru
vaxnar upp af einni rót. »Hlæjandi skal jeg deyja«,
segja þessir talandi vottar um heiðna hetjulund, sem
hvorki nefnir á nafn alþjóðabróðerni nje þjóðarvor.
Rjett á eftir vitnar próf. H. i forna saxneska Heli-
and-kvæðið, sem heldur fram, að lífið sje ekki hið
æðsta góða, heldur sje það heiðurinn, eða orðstírinn.
Það er sama skoðunin, sem kemur fram í Hávamál-
um, 76. vísu. Alt lifandi deyr o. s. frv.,
en orðslír
deyr aldrigi
hveims sjer góðan getur,
og síðan bætir hann við: »Þetta var skoðun Ger-
mana alt til 9. nóvember 1918«.
Það er engin fjarstæða, að vilja vekja gamla til-
finningalífið aftur. Þjóðirnar skifta um skoðanir, eins
og maður skiftir um flík. Maðurinn er hinn sami í
nýju flíkinni, sem hann var áður, og tilfinningalíf þjóð-
anna helst hjer um bil óbreytt, þrátt fyrir hinar nýju
skoðanir. Af öllum hinum miklu skáldum Forn-Grikkja
mun Euripides lýsa kveneðlinu best. Medea drepur
börn sín og manns síns, þegar hann er búinn að
svíkja hana. Guðrún Ósvífursdóttir var ekki blíð
Kjartani, þegar hann var búinn að svíkja hana.
Phædra Evrpidesar fær ást á stjúpsyni sínum, og
mun það koma fyrir enn hjá konum í kristnum sið.
Alkestis deyr fyrir manninn sinn, en hve margar
konur deyja ekki nú á dögum að þumlungi eftir
þumlung fyrir tilverknað manna sinna. — Saffo, skáld-
konan gríska, fyrirfór sjer af óhamingjusamri ást.
Hún var heiðin og lifði löngu fyrir Krists daga, en
hið sama hafa 100000 kristnar konur gert. Tilfinninga-
lífið er óbreytt, hverjar sem skoðanirnar eru orðnar.
Prófessor Paul Herrmann er 56 ára og ennþá á
besta aldri. Hann berst við heilsubrest, sykursýki
sækir á hann, en starfsþrek hans verður ekki bugað.
Um leið og honum er óskað góðs gengis framvegis,
vonum vjer að hann eigi eftir að rita eitt mikilhæft
verkið enn, sjer og vísindaheiminum til gagns og sóma.
Indr. Eínarsson.