Óðinn - 01.01.1922, Blaðsíða 37

ÓÐ ÍNN
37
En það er fleira gert af hræringunni en áþreifanlegir hiutir.
Alt tilfinninga- og hugsanalíf er runnið úr skauti hræringarinnar.
Vjer finnum að vjer skiftum skapi. Það er hræring. Vér hugs-
um. Það er hræring. Hræringin er undirrót alls, og upphaf alis.
„Ar vas alda, þars Ymir bygði“, segir Hárr.
En jörðin er ekki hið fyrsta, sem verður til. Jafnhárr finnur
hvöt hjá sjer til þess að fræða Gylfa konung um það, að Nifl-
heimur hafi orðið til iöngu áður en jörðin varð til. Hann tekur
því við og segir:
„Fyrr var þat mörgum öldum en jörð var sköpuð, er Nifl-
heimr var görr“.
Eða með öðrum orðum: Niflheimur, þ. e. þokuheimurinn,
varð til löngu áður en jörðin var til. Orðið „nifi“ í íslensk-
unni, er, eins og margir vita, upprunalega sama orðið og
„nebel" á þýsku, er þýðir þoka. Það er því ekki ólíklegt, að
Asatrúarmenn hefðu tekið vel hinni svo nefndu Kant-Laplacesku
kenningu um uppruna sólkerfisins. Fyrst var stjörnuþokan, segir
sú kenning, og úr henni mótuðust öli himintungl sólkerfisins.
Guðspekingar aðhyliast, eins og kunnugt er, Kant-Lapiacesku
kenninguna um uppruna sólkerfisins, þótt þeir sjeu nokkuð á
öðru máli um uppruna jarðarinnar. Kenning Guðspekinnar um
uppruna jarðar er fremur í samræmi við hina svo nefndu
„meteortheori" eða ioftsteinakenningu, sem margir jarð- og
stjörnufræðingar hafa, að því er sagt er, haldið ailríkt fram á
seinni árum.
Framþróunardeildir.
Þeir menn, er hafa kynt sjer vel hin guðspekilegu fræði,
munu hafa heyrt getið um framþróunardeildirnar tfu (Evolu-
tions-skemaer). Maður skyldi varla ætla að nokkuð væri sveigt
aö þeim í hinum fornnorrænu fræðaleifum, og vera má að svo
sje ekki. Þó vil jeg leyfa mjer að benda á byrjun Völuspár.
Fyrst kemur völvan þar fram og biður sjer hljóðs, biður allar
„helgar kindir", meiri- og minniháttar syni guðs, að hafa hægt
um sig, á meðan hún þylur þeim hin fornu vísindi, að boði
Valföður. Og svo byrjar hún á því að segja hvað hún man,
af því, sem fram er komið.
Ek man jötna
ár of borna,
þás forðum mik
fædda höfðu;
níu mank heima,
níu íviði,
mjötvið mæra
fyr mold neðan.
Það hefði verið fróðlegt að heyra einhvern meiriháttar goð-
ann útlista þetta erindi, við hátíðahöld, er fóru fram inni í
hofunum. Það er ekki ólíklegt, að vjer hefðum grætt sýnu meira
á því en hinum og þessum ágiskunum eða tilgátum, jafnvel
hinna bestu Eddufræðinga. En nú eigum vjer ekki kost á því,
og þess vegna verðum vjer að slaka til á taumum ímyndunar-
innar eða innsæisgáfunnar og treysta því, að hún fari ekki með
oss út í gönur. Vjer stöndum hjer fyrir framan völundarhús
fornra fræða, og þreifum fyrir oss, af því að oss vantar hnoða
Ariadne, til þess að hafa hjer að leiðarþræði.
Það er minst á konu eina í Eddu, er Gerður hjet. Hún var
forkunnar fögur. „Ok er hún tók upp höndunum", segir í
Snorra Eddu, „ok lauk hurð fyrir sjer, þá lýsti af höndum
hennar, bæði í loft ok á lög ok allir heimar birtusk af henni".
Mörgum þykir, sem Guðspekin hafi nokkuð af eðli Gerðar
eða náttúru. Það er sem leggi birtu af henni, er hún „tekur
upp höndunum" og lýkur upp fyrir nemendum sínum, og í bliki
því, er stafar af henni, er sem vjer lesum þetta út í vísu
völvunnar:
„Jeg, náttúran, man jötnana, hina miklu krafta óskapnaðar-
ins, sem ólu mig af sjer í árdögum. Jeg man einnig heimana
níu, hinar níu framþróunardeildir sólkerfisins, sem vjer líkjum
við ntu veraldarviði og köllum níu „íviði", sökum þess að lífið
er þá íklætt þessum „viðum'1. Svo þekki jeg einnig þennan
glæsilega mjötvið, veraldarviðinn, sem þjer nefnið Ask Ygg-
drasils. Það er tíunda framþróunardeildin. Askur Yggdrasils er
mjötviður kallaður eða mefviður, sökum þess að hann er
ímynd hinnar jarðnesku tilveru, og þjer verðið að leggja hana
sem mælikvarða á alla heima og öll stig tilverunnar, hverju
nafni sem þau nefnast.')
Heimarnir þrír.
Eitt með hinu fyrsta, sem vjer fræðumst um, er vjer tökum
að kynna oss guðspekileg fræði, er það, að maðurinn lifir í
þremur heimum. Eru heimar þessir kallaðir: hugheimar, geð-
heimar og jarðríki. A erlendum málum eru heimar þessir eða
tilverustig nefnd „plan“ eða „plane". Það lítur helst út fyrir
að forfeður vorir hafi haft eitthvert •veður af þessum heimum
eða tilverustigi, og í stað orðsins tilverustig eða „plan“ nota
þeir orðið „garður".
Æðsti „garðurinn" var kallaður „Ásgarður". Hann sam-
svarar Sukhavati eða Devachan í austrænum fræðum, er vjer
nú nefnum hugheima eða himneskt tilverustig. Devachan er
Sanskritar-orð, sem sagt er að þýði „devaland", en „devi“ er
sama sem „tívi“ eða guð f hinni minniháttar merkingu þessa
orðs. En ás þýðir einnig guð í minniháttar merkingu orðsins,
og þar af leiðandi þýða bæði orðin „Ásgarður" og „Devachan"
nákvæmlega hið sama, þ. e. guðheim.
Þar næst er „Miðgarður". Hann samsvarar, að því er vjer
hyggjum, geðheimum eða miðheimum, sem einnig mætti kalla.
Það skal þó tekið fram, að flestir munu hafa skoðað „Mið-
garð" sem „mannheima", og þar með sama sem hið jarðneska
tilverustig. Það er og ekki heldur loku fyrir það skotið, að
Ásatrúarmenn hafi skoðað Miðgarð sem mannheim, eða það
tilverustig, sem mennirnir dveldu lengst á. En eins og allir
guðspekisnemendur hafa heyrt, er því haldið ríkt fram, að
miklir tilfinningamenn og ástríðusamir dvelji lengi í geðheim-
um. Fornmenn voru margir tilfinningamenn miklir og dóu líka
helst til margir í blóma lífsins. Þess vegna er ekki óhugsandi,
að sú hugmynd hafi seitlast inn í meðvitund manna, að Mið-
garður, sem vjer nú nefnum geðheima, væri það tilverustig, sem
menn hefðu yfirleitt lengsta dvöl á.J Það má gera ráð fyrir, að
þeir verði ekki margir, sem fella sig við þessar „útlistanir “, en
það gerir þá ekki svo mikið til; menn geta haldið fast við
fyrri skoðun sína í þeirri trú, að hún sje hið eina í heiminum,
sem ekki er nokkurri breytingu undirorpin, þótt altaf sje við-
1) Mjötviðurinn, þ. e. Askur Yggdrasils, eða veraldarmeiður-
inn, er kallaður „Ashvatta" í Austurlöndum. Það er sagt, að
„Ashvatta" eigi rætur á himnum uppi og snúi því limar hans
niður; er sagt að það eigi að tákna, að tilveran er öll komin
af himnum, eigi rætur sínar að rekja til hins ósýnilega og
,æðra. Askurini? hefur þrjár rætur, og er ein á himnum uppi.