Óðinn - 01.01.1922, Blaðsíða 42

42
ÓÐINN
lega að vetrinum. Þau voru látin ganga milli helstu
manna sýslunnar, er rituðu í þau margar góðar greinar
og nytsamar. Hafði ]. P. alla ritstjórnina á hendi og
sendi þau lesendum sínum ókeypis. Það er talið víst,
að margt af því, er stóð í blöðum þessum, hafi orðið
til þess að hrinda af stað margskonar fyrirtækjum
þar í sýslunni, eða orðið að minsta kosti til þess að
vekja menn til umhugsunar um margt. Þar var t. d.
rætt um járnbrautarmál, áveitu, kaup á jarðeignum.
En aðallega var rætt um sjávarútveg og ýms bjarg-
ráð hans. Þá stofnaði ]. P. hinn' svo nefnda «Sjó-
mannasjóð Arnessýslu«, sem mun vera enn þá til.
Var lengi vel einn fiskur lagður til hans af hverjum
hlut, eða þá fiskvirði. En sjóðnum var ætlað að
styrkja fjölskyldur þeirra manna, er í sjó drukna þar
í veiðistöðvunum. Verst er, ef þessi tillög hafa fallið
niður að mestu eftir að ]. P. fluttist til Rvíkur. ]. P.
sat í stjórn »Sparisjóðs Arnessýslu« full 10 ár, og var
kennari á Stokkseyri og Eyrarbakka í fimtán vetur.
Þegar svo Stokkseyri var skift í tvo hreppa (Stokks-
eyrarhr. og Eyrarbakkahr.) árið 1897, var ]. P. kos-
inn oddviti Eyrarbakkahrepps. En honum voru odd-
vitastörfin mjög ógeðfeld, og reyndi hann þess vegna
að losna við þau sem fyrst.
Þegar minst er á æfiatriði ]. P., hefði ef til vill
verið rjettast að gera nokkra grein fyrir stærsta opin-
bera málinu, sem hann hefur verið við riðinn; er það
Landsbankamálið, eða hið svo nefnda »Landsbanka-
fargan« árið 1916. En höf. þessara lína brestur nægilega
þekkingu að dæma nokkuð um það máli. Bar ]. P. þar
sigur úr býtum, eins og kunnugt er. Annars er skýrt frá
þessu máli í hinni svo nefndu »Bláu bók«, eða »Skjölum
viðvíkjandi Landsbankanum«, er birt voru að ráð-
stöfum stjórnarinnar. Þess skal getið, að enginn þeirra
manna, er þá voru í bankastjórninni, eru í henni nú,
og hefur ekki síðan, svo kunnugt sje, borið á neinum
erjum milli gjaldkera og bankastjórnarinnar.
]ón Pálsson er einn af þeim, er stofnuðu fyrsta
bindindisfjelagið þar eystra. Var það nefnt »Ðræðra-
fjelagið« og var í rauninni undirbúningsfjelag eða
fyrirrennari Good-templarreglunnar. Fjelag þetta var
stofnað 4. okt. 1885, en Good-templarstúkan var ekki
stofnuð fyr en 13. júní 1886. Bjarni bróðir ]. P. var
hinn helsti forvígismaður hennar, meðan hans naut
við. En þegar hann fjell frá, óttaðist móðir þeirra
bræðra, að þá mundi bresta kjark til að halda bind-
indisstarfseminni áfram með eins mikilli festu og
Bjarni hafði gert. Og var þá sem hún vildi eggja þá
lögeggjan, er hún gekk sjálf í fjelagið, þótt hún væri
þá komin fast að sextugu. Var hún þá spurð að því,
hví hún, svo öldruð kona, gengi í stúkuna. »]eg veit«,
svaraði hún, að drengirnir mínir minnast hans Bjarna
míns og þess, er hann vildi gera öllum gott, er þeir
sjá mig sitja á fundum með þeim«. Hún mun og hafa
átt kollgátuna. Bræðurnir munu hafa átt henni ekki
hvað síst að þakka, hve lengi þeir gátu haldið fje-
lagsskapnum saman. Þar kom, að ]. P. gekk úr fje-
laginu, og hneigðist til víndrykkju, jafnvel þótt það
gæti ekki heitið úr hófi fram. En hann áttaði sig
brátt, og segir hann sjálfur að það hafi hann verst
gert um sína daga, er hann gekk úr reglunni. Þegar
hann gekk aftur í hana, var sem hann reyndi að
bæta sem mest hann mátti fyrir burtför sína með
því að vinna alt hvað hann gat, bæði í undirstúk-
unni á Eyrarbakka og þó enn þá meira í barnastúk-
unni. Það eitt er víst, að starfið í barnastúkunni átti
afarvel við hann, sökum þess að hann er frábærlega
barngóður. Þegar hann fluttisi til Rvíkur, gekk hann
í G.-T.-stúkuna »Verðandi« nr. 9, og er enn í dag
fjelagsmaður hennar. Hann var stórritari reglunnar
hjer á landi frá 1909 og stórtemplar frá 1911 —1913.
]. P. gekk einnig í Oddfellow-regluna, árið 1905.
Starfsemi hans innan þeirrar reglu er þeim, sem þetta
ritar, ekki kunnug, nema hvað nokkuð má marka á
því, hve hlýjan hug fjelagsbræður hans bera til hans.
Mun því óhætt að gera ráð fyrir, að hann muni hafa
haft þar verk að vinna og ekki legið á liði sínu
fremur en annarstaðar. Það hef jeg fyrir satt, að
margir fátæklingar, og ekki síst fátækra manna börn,
hafi oft haft ástæðu til að fagna komu hans og skoða
hann sem erindreka göfugs málefnis, er hann hefur
sjest leita uppi fátækustu hreysin og kjallaraholurnar
í Rvík. Mætti eflaust segja hið sama um fleiri fjelags-
menn þessarar göfugu reglu.
Þeir menn, er hafa átt því að fagna, að kynnast ]. P.
og spjalla við hann í góðu tómi, finna brátt inn á að
hann er fræðimaður mikill. Hann á að öllum líkind-
um langstærsta skrítlu- og kýmnisafn hjer á landi, og
væri æskilegt, að eitthvað af því kæmist á prent.
Hann hefur sömuleiðis safnað miklu af sígildum og
ramíslenskum orðum, sem sjást óvíða í ritum eða
ekki, en hafa samt lifað á vörum alþýðunnar alt fram
á þennan dag. Hefur hann lánað eða gefið sr. ]ó-
hannesi L. L. ]óhannessyni frá Kvennabrekku bók
eina með slíkum orðum. Heitir hún »Ranamosk«.
Spurði jeg sr. ]óhannes, hvernig honum litist á þetta
orðasafn ]. P. Kvað hann sjer væri ánægja að segja,
að orðasafn þetta hefði »inni að halda mörg ágæt
orð, sem eru mjög fágæt og flest eflaust forn, þótt
eigi finnist í fornritum«. Og hvergi munu gömlu, ís-