Skeggi - 05.02.1920, Síða 1

III. árg.
Vestmannaeyjum, Fimtudainn 5. febr. 1920.
.5. tbl.
Ný stefna.
—o—
Endurreisnarbarátta íslensku
þjóðarinnar er ekki auðug að
stór-viðburðum, þeim er þykja
mikillá frásagna verðir er aldir
renna. Hún fer fram í kyrþey,
hávaðalítið og án blóðsúthellinga.
Framfarirnar gægjast fram undan
gömlum venjum eins og grös
undan fönn á veðurblíðum vor-
degi, og laga sig eftir loftslaginu
í heimahögum þjóðarinnar. Furðu-
legur gróður er kominn í landinu
áður en verulega er tekið eftir,
frændþjóðirnareinar hafa nokkurn
grun um breytinguna í landinu
síðasta mannsaldur; hinar fjar-
lægari heyra hennar naumast
getið.
Landið liggur utan við stór-
viðrastreng mannkynssögunnar.
Heimsveldi fæðast og hverfa, án
þess að verulega beri á því hjer
heima. Heimsstyrjaldir eru háð-
ar án þess að leikurinn berist
nokkurn tíma hingað. Vjer
heyrum aðeins vopnabrakið. úr
fjarlægð og sögur liðinna atburða.
f>ær berast hingað sem bergmál
frá fjarlægum fjöllum eða sem
gnýr stormviðris álengdar. Oldu-
rótið á reginhafi sögunnar berst
ekki hingað nema í smásogum,
fyr en síðustu árin að landið vár
aukið með samgöngutækjum
siðaðra þjóða.
Landið er fjölbreytt að náttúru-
fari þó lítið sje, og svo er þjóðin
Hka. Hún á sjer klakasæla ör-
æfajökla, er anda köldum gusti
og illúðlegum gegn veikum vor-
grösum og vegmóðum farfuglum.
Hún á sjer eldfjöll gapaskaparins
er spúa heimskunni himinhátt í
loft upp, en skilja síðan eftir
svört og lífvana hrafntinnuhraun
fyrirlitningar fyrir sönnum um-
bótum. Hún á sjer ódáðahraun
ómælistór er gretta sig þúsund-
falt við hverju frækorni er langar
til að lifa og dafna, en gjósa svo
öðru hvoru eldi og ösku eyði-
leggingar, svo að þar fær ekki
svöng lóa í nef sjer, þegar hún
kemur sunnan um haf til að
syngja um söl og fagurt vorið.
Roksanda rifrildis á hún næga,
og rjúka þeir ferlega hvenær
sem blær bærist af einhverri átt,
og hvað þá helst er hollur heið-
svali fer yfir landið. Vorblærinn
þíðir fannirnar, og leysingastorm-
arnir brjóta jöklana og hrekja
hafísinn. það þola eyðisandarnir
ekki; þeir þjóta upp til að kefja
grösin en fylla augu og eyru á
mönnum og skepnum. þeir telja
það hlutverk sitt að gera aðra
blinda. Vindurinnflytur frækornin
víðsvegar og breiðir út gróðurinn;
slikt sama gera og syngjandi
farfuglarnir.
Landið var i fornöld mikils-
verður reitur menningar, hjeðan
var Grænland bygt og hjeðan
fanst Vínland hið góða. Hjer var
varðveitt hið fegursta mál og
víðfræg sagnavísindi. þjóðin
geymir enn arfinn forna og á hon-
um mikið að þakka. Á honum
byggir hún þjóðlega menningu
sína eftir háttum landsins. Landið
liggur enn þar sem það var í
fornöld og á því enn að geta
orðið dýrmætur staður fyrir
samskiftin milli hins forna og
nýja heims.
Leysingarveður síðustu tíma
hafa sent hingað margan gustinn;
er þar margt að telja. Fjölmargir
ljóðsvanir hafa baðað landið í
söng. Flestir hinna raddskærustu
eru nú flognir á æðri vegu, til
fjallanna ókunnu, en koma munu
aðrir yngri síðar. Málmhljómur-
inn tekur við þar sem svanirnir
hætta, það glymur í járntólum
vinnandi atorkumanna og í gulli
og silfri víxlaranna. Göml^i
moldarhreysin eru rifin, en stein-
hús reist í staðinn, því að nú er
ný öld í landinu, og gerð h býli
fyrir umbætur þær er endast
skulu fyrir nokkrar kynslóðir.
Hvert hús er gert með 'stærri
gluggum en áður tíðkaðist, ó-
lýginn vottur þess að nýja öldin
ann meira deginum en nóttunni.
Eftirtektarvert er það að maður-
inn, sem fann ráðið til að lækna
með ljósgeislum, er af þessari
þjóð, yngstu þjóðinni.
1 , Margur er enn bletturinn í
hörundi þjóðlífsins ær heilnæma
ljósgeisla þarf til að græða.
Mentunarþráin héfur brotist út
VIÐSKI FTAFJ E LAG IÐ
REYKJAVIK
Símnefni: Póstsveinsson. Talsími 701.
Útvegar verslunum út um land vörur úr Reykjavík með lægsta
heildsöluverði.
Útvegar tilboð í íslenskar afurðir.
Gefur upplýsingar um vöruverð og fleira.
Annast ýmiskonar erindi kaupmanna og kaupfjelaga.
Fyrirspumum svarað símleiðis eða brjeflega.
með ótrúlegu magni, á síðustu
árum, og er hún ekki annað en
andleg ljósþrá. Skólar eru reistir í
hópum.landslólkið streymir þang-
að í hundruðum á hverju hausti,
nærri alt í höfuðstaðinn og aðra
kaupstaði. því hefur verið tekið
eftir, að fleira er lært þar en
það &em kent er í skólunum.
Glaumur kaupstaðanna seiðir að
sjer sveitafólkið meir en góðu
hófi gegnir og gerast nú margir
hugsandi um það efni. þar
liggja ræturnar til hinnar nýju
stefnu, sem raunar er forn í
eðli sínu, að flytja skólana
í s v e i t i r n a r. Skóíarnir eiga
að vera varnarvígi þjóðlegrar
menningar, og um leið skuggsjá
þess er gerist með öðrum þjóð-
um. þeim er ekki hent nje
holt að vera ofurseldir áhrifum
hinna pólitisku loddara, er hafa
völd og velferð landS og þjóðar
að'leiksoppi. Og sýnu verra er
þó að leggja þá alla í kjöltu
hinna ósvífnu fjárplógsfanta, sem
nú eru farnir að státa sig á
stræturn og gatnamótum í höfuð-
staðnum og víðar.
Engum manni kemur til hugar
að flytja þá skóla úr höfuðstaðn-
um, sem þar (^ru komnir; að
því liggja margýíslegar ástæður.
Nýja stefnan miðar að því, að
reisa sjerstaka mentaskóla fyrir
bændalýðinn, og hafa þá skóla í
sveitum. það er bygt á því að
mentun sveitafólksins yfir höfuð
megi ekki sníða nákvæmlega
eftir sömu lögum sem nú virðast
mestu ráða í skólalífi kaupstað-
anna. Byrjunin er gerð með
stofnun bændaskólanna og síðan
Eiðaskólans. Enginn vill breyta
þar um aftur. Aðrir sveitaskólar,
(t. d. Hjarðarholtsskóli og Hvítár-
bakkaskóli) hafa gefist upp í
dýrtíðinni, báðir seldir og býlin
með. En mikils þykir hjeraðs-
búum um þá vert, því nú bjóðast
þeir til að taka á sig þungar
byrgðar þeirra vegna. Borg-
firðingar hafa nú myndað fjelag
til að kaupa Hvítárbakkaskólann
og reka hann, og Dalamönnum
er mjög í mun að missa ekki
sinn skóla.
All-merkileg er hreyfing sú,
er vakin er á Suðurláglendínu.
þar var skólastofnun á döfinni
fyrir nokkrum árum en fórst þá
fyrir. Síðan hefur altaf lifað í
kolunum með þá stofnun og
kom upp aftur á þingmálafundi
fyrir Árnessýslu og Rangárvalla-
sýslu, sem haldinn var við
þjórsárbrú fyrir skömmu. þar
var rætt um skóla þennan og
ákveðið að leita samskota í
báðum sýslunum. Bestu undir-
tektir hefur málið fengið, t. d.
komu 6000 kr. úr Grímsneshr.
einum eftir stuttan tíma.
þeim er að verða alvara með að
verja sig gegn yfirgangi höfuð-
staðarbúa, búnir að fá nóg af
jarðapranginu, ábyrgðunum og
öðrum fylgifiskum framfaranna.
Frægð skólanna fornu,*i Hauka-
dal og Odda, stendur enn. Gagn
mættu nýju sveitaskólarnir gera
þó það yrði nokkru minna en
hinir fornu gerðu.
Land og þjóð eru þegar tengd
með dragseilum við umheiminn.
þess er ekki langt að bíða að
landið verður dregið norðan úr
Dumbshafi gleymsku og afskifta-
leysis, með fimbulorku bræðra-
þelsins suður í hlýjan Atlants-
álinn, sem laugar fætur lýðfrjáls-
mr Vefnaðarvöruúrvalið mest, verðið lægst.
£. 3,