Suðurland - 21.06.1913, Blaðsíða 1

SUÐURLAND
Alþýðublað og atvinnumála
IT. árg.
Eyrarbakka 21. júní 1918.
8 u ð 11 r 1 a n d
kemur út einú sinni i viku, á
laugardögum. Argangurinn kost-
ar 3 krónur, erlendis 4 kr.
Ritstj Jón Jónatansson á
Asgautsstöðum.
Innheimtumenn Suðurlands eru
hér á Eyrarbakka: skósmiður
G u ð m. Ebenezerson og
verzlm. J ó n A s b j ö r n s s o n (við
verzl. Einarshöfn). í Reykjavík
Olafur Gíslason verslm. í
Livernool
Auglýsingar sendist í prent
smiðju Suðurlands, og kosta:
kr. 1,60 fyrir þuml. á fyrstu síðu,
en 1,25
Danskt ofríki.
íslensk samheldni.
„Eg óska þess nœstum að óvinaher
þú ættir í nauðum að verjast,
svo eg gæti sýnt og sannað þér
hvort sveinninu þinn þyrði ekki að
berjast.“
(H H.)
Ekki er hann svo með öllu falinn
þossi þjóðmetnaðarneisti sem við eig-
um, að ekki geti hann blossað upp
ef fast er á hann blásið. En það
þarf að blása fast, og það hefir hann
gert foringinn á varðskipinu danska.
Ofríkistiltæki það, er hann hafði í
frammi á Reykjavíkyrhöfn 12. júní,
vakti þar megna og almenna gremju,
en það gerði lík'a meira. Það kvaddi
alla, án flokksgreinaráiits, til ein-
dreginna og alvarlégra mótmæla gegn
ofbeldisverkinu. Öllum flokkarig var
eins og sópað bui lu í einum svip,
allir fylgdust að einhuga, allir voru
með einum huga um að þola ekki
lögleysu þessa og lítilsvirðingu þá, er
með henni var sýnd íslensku þjóðerni.
Fregnina um ofbeldisverkið danska
má telja i 11 tiðindi, en hinsvegar eru
það góð tíðindi að heyra undirtektir
Reykvíkinga. Þær gera daginn að
minnisstæðum merkisdegi. Gefl það
hamingjan að vér eignumst fleiri
slika. —
Frá atburði þessum er lauslega
sagt í fréttagrein í síðasta blaði —
ritstjóri Suðurlands var þá ekki heima
er fregnin baist hingað. — En nú
hafa nánari fregnir borist hingað í
Reykjavíkuiblöðunum, og þykir því
létt að segji nokkru nánar frá at-
burðurn.
Tiðindin eiu í fáum orðuin þessi:
Að morgni dags 12. þ. m. rær
ungur maður, Einar Pétuisson, litl-
um kappróðraibát um höfninaí Reykja
vik, og hefir íslenska fánann í stafni
—• svo sem margoft hefir gert verið
áður óátalið. En núverandi foringi
varðskipsins danska þolir ekki þessa
sjón, mannar út bát með 4 hermönn
um, lætur ekipa Einari að nema
staðar og boðar honum á sinn fund,
tilkynnir honum síðan að hann vorði
að taka af honum þennan óleyfilega
fána, og leyfir Einari siðan að fara.
Fánann sendir foringinn síðan til bæj
arfógeta og lætur þess um leið getið,
að óleyfilegt sé að nota fána þennan
í hinu danska konungsveldi. Mælt
er að hann hafl þó látið þess getið
um leið munnlega, að sér hafi verið
þetta verk óljiíft, en telur sig ekki
hafa geiað latið það ógert skyldu sinn
ar vegna, vitandi þó að þetta væri
ekki vel til þess fallið að efla frið og
samlyndi milli íslendinga og Dana,
og um það atriði heflr hann getið
rétt til.
Mótmæli Reykvíkinga.
Þegar ofríkisverk þetta spurðist í
bæinn, fyltust ailir bæjarbúar létt-
mætri gremju yflr aðförunum.,'f)ansk-
ir fánar, er diegnir höfðu verið á
stöng um moigu inn, voru dregnir
niður, en íslenski fáninn hafinn við
hún, og um hádegisbilið sást enginn
danskur fáni á stöng. Gerðu hlutað-
eigendur það sjálfir ótilkvaddir, flest-
ir eða allir, að draga niður danska
fánann — bæði Danir og íslending-
ar. Með því voru mótmæiin gegn
gerræði þessu hafin vel og drengilega.
Nú var mannaður út bátur úr landi,
hafði sá uppi 7 íslenska fána. Reri
báturinn umhverfis varðskipið i mót-
mæla skyni, var þetta látið afskifta
laust af varðskipinu, og sömuleiðis er
2 vélarbátar síðar um daginn fóru
um höfnina með 2 báta í eftirdragi,
alskipaða íslenskum fánum.
Þingmenn Reykvíkinga brugðu þeg
ar við er þeir heyrðu t.iðindin og
boðuðu til mótmælafundar í Barna
skólagarðinum. Þann fund segir ísa
íold að sótt hafi eitthvað milli 4—5
þúsund manns. Á íundi þessum töl-
uðu þingmenn Reykvíkinga, Bjarni
frá Vogi og nokkrir fleiri, allir á einu
máli að mótmæla lögleysunni.
Prófessor Lárus H. Bjarnason sýndi
með Ijósum rökum fram á það í
ræðu sinni, að hér væri um tvímæla-
laust lagabrot að ræða, hvernig sem
á málið væri litið, og að þessar til-
tektir varðskipsforingjans hafa enga
réttmæta heimild við að styðjast.
Svohljóðandi. tillaga frá þingmönn-
um Reykvikinga var samþyktá fund-
inum í einu hljóði:
„Fundurinn móímælir eindregid her-
valdntiltektum „Fátkans" á Reykjavík-
tirlw/n í morgun sem bæði ólögmætum
og óþolandí".
Ennfremur samþykti fundurinn í
einu hljóði þessa tillögu frá Bjarna
Jónssyni frá Vogi:
„Fundurinn telur sjálfsagt, að hér
eítir verði einungis íslenskur fáni
dreg'nn á stöng hér í bænuin og
væntir þess að svo verði um land
alt“.
I Að fundinum loknum gekk mann-
söfnuðurinn fylktu liði að minnisvarða
Jóns Sigurðssonar. Var þar skipað
íslenskum fánum hringinn í kring, en
lúðrasveit lék Eldgamla fsafold og
fleiri ættjarðarlög. Þar var hrópað
ferfalt húrra fyrir fánanum, tók mann-
fjöldinn allur undir það einum rómi,
og að síðustu var þar sunginn fána
söngur Einars Benidiktssonar. —
Lárus H. Bjarnason sagði í lok
ræðu ‘■innar, að þessum tiltektum
varðskipsforingjans ættu allir að mót-
mæla, „ekki með orðaskvaldii — það
er komið nóg af því í íslensku her-
búðunum — heldur með sem allra
einföldustum en þó eftirminnilegum
orðum“. í*etta var lika gert aí öll-
um þessum viðstadda mannfjölda, og
hafi þeir þökk fyrir. En eftirminni-
legustu og alvarlegustu mótmælin
voru þau. er dönsku fánarnir voru
dregnir niður en hinir íslrnsku sett-
ir í staðinn, og vonandi er að svo
mikil alvara hafi fylgt er þetta var
gert, að framvegis geti maður iosnað
við þann ófógnuð, að geta ekki litið
í kringum sig hér heima fyrir án
þess að reka augun í eintóma danska
fána.
Danir þeir, er í Reykjavík búa,
höfðu undantekningarlítið fordæmt
atferli danska foringjans, og þeir af
þeim sem höfðu danska fána á stöng
drógu þá niður, mótmæltu með því
fyrir sitt leyti. Er þeim sómi að þeirri
framkomu. Líklega finnast þeir einn
ig allmargir heima fyrir með hinni
dönsku þjóð, er líta sömu augum á
atferli varðskipsforingjans eins og
þessir landar þeirra hér. Og rétt er
að minna á það, að þótt vér eigum
í brösum við danska stjórn, blöð og
stjórnmálamenn, og þótt samlyndið
milli vor og þeirra fari að líkindum
ekki batnandi úr þessu, að ekki þuií-
um vér fyrir það að leggja hatur á
hina dönsku þjóð í heild sinni, ætt-
um vér í þeim efnum að muna orð
Jóns Sigurðssonar: „Það leggur oss
enginn út til lýta þó vér krefjumst
réttar vors í öllum hlutum sem vér
eigum hann, þegar vér gerum það
með góðum rökum og stillingu, en
eigi með ofsa og þjóðarhatri." —
Framkoma Reykvíkinga i þessu
máli er þeim til hinnar mestu sæmd-
ar. Þeir hafa brugðist við eins og
góðum drengjum og góðum íslend-
ingum sómir, ekki með ærslum og
ólátum, heldur með einhuga atfylgi,
alvöru og fullri djörfung. Ætti oss
í öðrum lilutum laudsins að veia
vorkunarlaust að feta í fótspor þeirra.
Þegar tíðindin spurðust t.il ísafjaið
ar og Akureyrar, var íslenski fáninn
dreginn á stöng þar allvíða, sýndu
menn þar með því samhug sinn með
Reykvíkingum. Var það eins og
vera átti, og hefði svo átt að vera
viðar.
Ilérna í fásinninu austanfjalls er
Nr. 2.
litið um skipakomur og því sjaldan
fána veifað, en vonandi er að næst
þegar menn þurfa hér að draga upp
fána, sýni þeir það að þeir muni
hvað gerðist. á Reykjavíkurhöfn 12.
juní. —
Með þessu danska ofríki sem þá
var haft í frammi, erum vér íslend-
ingar eggjaðir lögeggjan til einbeittr-
ar og samhuga mótstöðu. Geta því
slík verk sem þetta — þó ilt sé í
sjálfu sér — orðið oss holl og heilsu-
samleg, er svo fer sem í þetta sinn,
að danskt ofríki vekur og glæðir is-
lenska samheldni, og svo hiýtur að
fara ef þjóðin er ekki öllum heiilum
horfin.
Óréttmæt aðfinsla.
„Þjóðviljinn" getur þingmálafundar
Árnesinga og þykir það kynlegt að
þar hafi verið samþyktar tillögur um
fjáiframlög til atvinnu og samgöngu-
bóta fyrir sýslurnar hér eystra, en
jafnframt samþykt „almenn sparnað-
aráskorun“. Dregur svo blaðið af
þessu þessa ályktun: „Veitið alt
sem vér Arnesingar þörfnumst, en
sparið við hina“.
Þetta er gersamlega órélttmætásök-
un, og stafar sjálfsagt af misskilningi,
sem ritstj. Þjóðviljans sjálfsagt leið-
réttir fúslega þegar hann hefir fengið
sannar fregnir af fundinum. —
fað er rétt að Arnesingar sögðu
til sinna þarfa á fundunum, létu í
Ijósi hvers þeir helst óskuðu fyrir sig
til samgöngu og atvinnubóta, eins
og rétt var og sjálfsagt. En þar var
engin slík „almenn sparnaðaráskorun*
sem Þjóðviljinn nefnir, samþykt. A
fundunum var lögð áhersla á það að
verja landsfé sem mest til atvinnu
og samgöngubóta, en forðast óþarfa
fjáreyðslu, sem mörgum finst að ból-
að hafi á stundum, og sérstaklega
um hina svonefndu bitlinga suma.
Arnesingum er það fullljóst, að
framfarir og sparnaður á ekki sem
best samleið, og það er langt frá að
þeir hafi gert sig seka i nokkurri
hreppapólitík með tillögum þeim, er
samþyktar voru á fundunum.
Þvi neitar líklega enginn, að mest
nauðsyn sé á því fyist og fremst, að
vei ja landsfó til atvinnu og samgöngu-
bóta. Hinsvegar er það ekki sama
á hvern hátt farið er með féð, þó til
nytsemdarmála sé.
Þingmálafundir Arnessýslu háfa þvi
alls ekki gefið tilefni til þeirrar álykt-
unar, er Fjóðviljinn vill draga af
þeim, og ekki gert sig seka í neijni
ósamkvæmni með tillögum þeim, er
samþyktar voru á fumiunum.