Suðurland - 19.07.1913, Page 1

SUÐURLAND
Alþýðublað og atvinnumála
IV. árg.
Eyrarbakka 19. júlí 1913.
Nr. G.
Suðurland
kemur út einu sinni í yiku, á
laugardijgum. Argangurinn kost-
ar 3 krónur, erlendis 4 kr.
Ritötj. Jón Jónatansson á
Asgautsstöðum.
Innheimtumenn Suðurlands cru
hér á Eyrarbakka: skósmiður
Ouðm. Ebenezerson og
verzlm. JónÁsbjörnsson (við
verzl. Einarshöi'n). í Reykjavík
Ólafur Gíslason verslm. í J||
Liveroool 9
Auglýsingar sendist í prent- q
smiðju Suðurlands, og kosta : i
kr. 1,50 fyrir þuml. á fyrstu síðu, •
en 1,25 á hinum.
*•••••••••••••••••••••••
Alþingi.
Fruniv. um vainsveitingar er lagt
íyi'ir e. d. Er það fram komið sam-
þitigsályktun alþingis 1911.
Tillagan var frá landbúnaðarn. í til-
efni af fyrirhugaðri áveitu Ur Hvítá
yflr Flóann.
Frumv. fjallar um áveitu og fram-
ræslu til gróðurauka og gróðurvarð-
veislu, en ekki um vatnsveil.ur til
aflframleiðslu eða neysluvatn og þ. h.
Það er nokkuð margbrotið og mið-
ar til þess að gera auðveldara að
koma á samáveitum án þess þó að
skerða hagsmuni einstakra manna.
■•-'ög um þetta efni efu nauðsynlog,
hví líkur eru til að vatnsveitingar
fari mjög í vöxt.
Nefnd var sett: Jón Jónatansson
(form.), í’ór. J. (skiif.), Eir. Br., Jós.
Steingr. J.
Frv. um nafnbreyt. og ilý nöfn á
býlum. Með því gefst mönnum kost-
ut a a^ breyta nöfnum á býlum sín-
um með leyfi. stjórnarráðs. Leyfis-
bréf kostar 25 kr.; auk ^þess er skrá-
setning og þinglesning. Á þetta við
nöfn sem jarðabók telur. Einnig
geta menn látið Þinglýsa nafui á býli,
sem ekki er talið í jaiðabók; giidir
nafnið úr því og verður ekki breytt
oema með ieyfisbréfi.
Frv. um ný nöfn manna og æltar-
nofn' Þar segir (í 1. gr.): „Enginn
ma breyta skýrnarnafni sínu eða ætt-
ornafni, eða taka upp nýtt nafn, nema
fylgt sé fyrirmælum iaga þessara".
etta á víst að koma í veg fyrir að
fólk geti skift um nafn rétt eins og
. yrtu’ SVo sem tiðkast hefir hingað
1 ’ °“ ma*'gir hafa gert sér að ieik.
Fiv. kve ur skýrt á um nafnaskifti
og notkun nafna> m. a. (í 3. gr.):
„Sá sem skírður hea,- verið tveimur
nófnum eða fleirum, er skyldur til
ao nota sama fornafu eða sömu for-
nöfn aila æfi“. (6. gr.): „Ættarnafn
s®m upp hefir verið tekið fyrir siðast-
loin aldamót telst viðurkend eign
þess er þag heflr notað“. Nafnaskifti
geta menn þó fengið hjá stjórnarraði
(leyfisbr. 10 kr.) og með kgl. leyfisbr.
sem áður.
Frv. um sérstök eftirlaun lianda skáld
inu Steingr. Thorsteinsson. Farið fram
á að hann fái að sleppa embætti með
fullum launum, sérstaklega með tii-
lit-i til þess er hann hefir unnið í
þarfir bókmentanna, og svo til þess
að honum gefist t.óm til að Ijuka við
nokkur ritstörf er hann hefir með
höndum.
Frv. um verkfr. landsins. Gei t ráð
fyrir að gera hann að konungl. em
bættismanni og laun hans hækkuð
um leið upp í 4000 kr.
Siglingalagafrv. er hið sama og lagt
var fyrir siðasta alþingi, með nokkr-
um smábreytingum. Það er lagt
fyrir e. d.
Nefnd: Eir. Br. (form.), Sig. Eggeiz
(skrif.), Sig. Stef.
Frv. um mannskaðaskýrslur og rann
sókn á fundnum líkum leggur stjórnin
fram að ráði landlæknis. Gerir það
ráð fyrir að öll lík þeirra sem vof-
veiflega deyja, verði skoðuð af „lög-
gæslumanni" (sem er bæjarfógeti sýsl-
um. og hreppstj.) og lækni. Skal
kryfja likið ef vafi er á um dauða-
meinið. Kostnaðurinn greiðist úr
landssjóði. Fyrirmæli eru og um
mannskaðaskýrslur. Yfirleitt er frv
sttiað tu að skerpa eítirlitið á vofveif
legum tilfellum. Segir í athugasemd
um við frv. að morð séu grunsam
lega sjaldgæf hér á landi, en sjálfs
morð fari mjög vaxandi. Er geflð
skyn að ekki muni alt með feldu með
öll þau lík er finnast. Mannskaðar
af slysum eru óeðlilega tíðir hjá svo
fámennri þjóð.
Frv. um breyt. á lögum um lán úr
landssjóði til byggingar íbúðarhúsa á
prestsetrum landsins. 1. gr. „Ekkerf
lán má fara fram úr 5000 kr. Lán-
in ávaxtast og ^afborgast með 4 °/o
á ári. Af því eru 31/2 °/o vextir, en
ll2°/o afborgun". Fað er gert að
skilyrði fyrir lánveitingunni að húsin
séu gerð eftir uppdrætti sem lands-
stjórnin samþykkir, og séu bygð úr
steini eða steinsteypu; þakið sé var-
ið með járni „eða eigi ótryggara efni“.
„Timbuihús, þótt aljárnvarin séu, má
því aðeins reisa fyrir lánsfóð, að ann-
ars sé ekki kostur vegna staðhátta".
Landsstjórnin ræður yfirsmið hússins.
Þegar hús er bygt fyrir lánsfé sam-
kvæmt þessum lögum, þá skal prest-
u'r leggja V2 % af virðingarverði húss
ins í sjóð, sem nefnist „Fyrningar-
sjóður“ og landsstjórnin stjórnar.
Stjórnin heflr að mörgu leyti að
hyllst till. milliþingan. í skattamálum
1907. Tvö íiumvörpin frá þeirri
nefnd hefir hún tekið upp, sem aftur
geta af sér önuur ný og milliþingan.
hafði kornið með. Það eru frv. um
tekjuskatt og fasteignarskatt.
Frv. um tekjuskatt. Af öllum árs-
tekjum af eign og atvinnu skal gjalda
Framh. á næstu siðu.
Guðmundur Hjaltason.
Hann varð sextugur 17. þ. m.
(f. 17. júlí 1653).
Það er ekki ætlun Suðurlands
að fara að segja æfisögu hans, en
það vill minnast hans í fám 01 ð-
um, því maðurinn er mörgum
kunnur og liklega öllum að góðu.
Aðalstarf hans hefir verið að
fræða aöra. Meðan hann dvaldi í
útlöndum, var hann á sífeldu ferða-
lagi t.il að halda fyrirlestra, eftir
að hann sjálfur hafði lokið námi.
Lengst var hann í Noregi og þótti
mikið til hans koma þar. Yar
hann þá kunnugur mörgum helstu
mönnum Norðmanna. Lika ferð-
aðist hann um Danmörk og hélt.
þar fyrirlestra. Alls mun hann
hafa haldið 500—600 fyrirlestra
erlendis, flesta um ísland, sögu
þess og bókmentir.
Hann gerði fyrstur manna tilraun með lýðháskóla hér á landi. Kenslu-
störf stundaði hann um langan tíma meðan hann var nyrðra, og jarðrækt
á sumrum. Það tvent segir hann að hafi látið ^r best. Það er líka víst
að kann gekk að hvorutveggja með einlægum áhuga. Umfram alt. ber hann
fyrir brjósti öll siðferðismál og kveður þá skýrt að, er honum þykir þess við
þurfa. Mannvinur er hann einlægur og reyndar alls þess sem lífsanda dreg-
ur. Það er honum yndi að tala uin dýr og blóm, og alt sem er fagurt,
satt og gott.
Hann er mætavel að sér í mörgum greinum.
Heim kom hann fyrir 4 árum og gekk þá í þjónustu ungmennafélag-
anna. Hefir hann farið margar og langar fyiirlestraferðir fyrir þau, bæði á
sumri og vetri. Oftast er hann gangandi á ferðum sínum. Sjálfur segir
hann um fyrirlestastarfið nú alveg nýlega í „Lögróttu" :
„Fyrirlestrar eru og eitt menningarmeðalið og geta gert gagn eins og
liin. En hér á landi er ennþá örðugt að nota það, einkum vegna strjál-
bygðar, veðráttu og húsaskorts. Má þó með lagi gera mikið gagn með því,
vekja og fræða, leiðbeina og leiðrétta, bæði í andlegum og veraldlegum efnum
greiða götu skólanna og bókmentanna ogfleira. En mikið þarf til þessa starfs
ef vel á að ganga. Ekki aðeins þekking og áhuga, andríki og mælsku og
aðra andlega hæfileika, heldur einnig líkamsþrek og þol og góða heilsu. Og
svo ekki síst nægjusemi og reglusemi. Þótt eg til dæmis hafi nú yfirleitt
fengið góðar viðtökur, þá finn eg það, að náttúran gerir starf þetta oft erfitt.
Margur dagur fellur úr, og til þess að staríið gangi nokkurnveginn duglega,
verður að halda 2 og stundum 3 á dag. Með þessu móti hefir mór tekist
að halda yfir 400 fyrirlestra á þessum seinustu 4 árum.“
Guðmundur veit orðið vel hvað það er að vera alþýðukennari hér á landi,
og alt sem því fylgir þekkir hann vist flestum betur.
Þessi síðustu ár hefir hann fengið dálítinn styrk úr landssjóði, og nú
hefir stjórnin tekið hann upp á fjárlögin.
Nokkuð hefir hann fengist við að yrkja og keinur hér kvæði eftir hann.
Island í l>yngstu þraut.
Sem ísleusk blóm á eyðimel
þeim æðsta Ijóma ná,
og brosa rjóð við bitrast él,
eins blómleg stóð við grimmast hcl
vor fátæk þjóð og fárið sá,
on fogurst Ijóð kvað þá.
Frá virkjum jökla vatns og báls
mörg válcg skothríð stóð
gegn rændri þjóð með hlekk um liáls
í hungursnoyð og ógnan stáls
liún misti ei vopn ué vígamóð,
cn varðist seig og fróð.
Hún hcfir aldi-ei átt eius bágt
né eins mjög verið smáð,
en aldroi lyft sér upp eins hátt
með óðsins hclgan trúarmátt,
oss ávöxt ber hans eilíft sáð
í allri helgri dáð.
I’á kvað nýtt lif og kraft í þjóð
vort kraftaskáldið bcst —
þótt langmest hefji Hallgrims ljóð
hjá liílmi þessum trútt lið stóð —
oss uppi hélt hans andi mest
þá okkúr gekk hvað verst.
Fyrst svoua var í þyngstu þraut
vor þjóð svo veik og smá,
hún á víst fagra framabraut,
og fræ þau geymir hennar skaut,
sem mættu fegri frjósemd ná
en flest alt jörðu á.