Suðurland - 09.08.1913, Page 1

SUÐURLAND
Alþýðublað og atvinnumála
IV. árg.
Eyrarbakka 9. ágúst 1918.
Nr. 9.
S u ð u r 1 a n d
kemur út einu siimi í viku, á
laugardögum. Argangurinn kost-
ar 3 krónur, erlendis 4 kr.
Ritstj. Jón Jónatansson á
Asgautsstöðum.
Innheimtumenn Suðurlands eru
hér á Eyrarbakka: skósmiður
Guðm. Ebenezerson og
verzlm. JónAsbjörnsson (við
verzl. Einarshöfn). I Reykjavík
Olafur Gíslason verslm. í
Liverpool
Auglýsingar sendist í prcnt-
smiðju Suðurlands, og kosta :
kr. 1,50 fyrir þuml. á fyrstu síðu,
en 1,25 á hinum.
Alþingi.
Ný lagafrumvörp.
Frumv. til laga um rafveitu á Seyð
isfirði.
Frumv. laga um hagstofu íslands.
Nefndin í e. d. (Sig. St., G. Bj.,
Stgr. J.) „er stjórninni samþykk um
nauðsyn þessa nýmælis". Og síðar
segir hún : „Það er álit okkar í nefnd-
inni, að starfsvið hagstofunnar ætti
að vera enn rýmra en frumv. tokur
tilj finst okkur t. d. sjálfsagt að telja
með hagskýrsíum allar heilbrigðis-
skýrslur og skýrslur um allskonar
tryggingarstarfsemi, líftrygging, heilsu-
trygging, eignatrygging. Ennfremur
teljum við hugsanlegt, að koma mætti
hagstofunni fyrir í einhverju af þeim
húsum, sem evu þjóðareign". Og enn:
„Það mundi vera til mikilla þæginda
fyrir almenning og mikils sparnaðar
fyrir landssjóð, ef stjórnarráðshúsið
væri stækkað, svo að hægt væri að
að hafa þar flestar þjóðmálaskrifstof-
ur; þar ætti hagstofan að vera; þar
ættu að vera skrifstofur landsféhirðis,
biskups, landlæknis, vegagerðastjóra,
vitamálastjóra, fræðslumálastj., Bún-
aðarfélags landsins, Fiskifólags lands-
ins o. fl.“
Þetta fiumv. hefir fengið góðan
byr; helst hjá þoim bliibum, setn
mest 9ru á móti embættafjölgun.
Lög um friðun œðarfugls. Hert
ákvæðin um friðun æðarfugls alt
árið, að því viðbættu, að ekki má láta
af hendi egg til neins manns utan
heimilis, nema eggjaskurn til vísinda-
legra þarfa.
Frv. til landskiftalaga flytja þeir
J. Jónat., Guðj. Guðl., og Jós. Bj.
f’ar segir: „Öll heimalönd sveita-
býla, sem fleiri jarðir hafa til sam-
nota, tún, engi og úthagi, og sem ekki
hefir áður verið skift til eignar og
afnota svo sannanlegt só eða viður-
kend merki eru til um, geta komið
tii skifta samkvæmt lögum þessum.
Úttektarmenn skulu gera skiftin
hver í sínu umdæmi.
Nú á maður jörð eða jarðarpart,
sem er sérstakt býli, er hefir sam-
eiginlegt land við annað sérstakt
býli, og hetir hann þá rétt til að
krefjast, þess, að úttektarmenn skifti
honum út sínum hluta landsins eða
nokkrum hluta þess. Eigi skal þó
nema með samfiykki eigenda að meiri
hluta landsins, skifta því landi, sem sór-
stök hlnnnindi fylgja, önnur en slægj-
ur, beit skógarhögg og mótekja, svo
sem eggver, laxveiði, selveiði, skips-
uppsátur, lóðargjöld o. s. frv.“
Að öðru leyti er efni frumv. um
tilhögun skiftanna.
Frv. um ábyrgðarfélög (stjórnarfrv.).
Með þessu frumv. er öllum útlendum
ábyrgðarfélögum*) gert að skyldu að
hafa hér aðalumboðsmann og varnar-
þing, þar sem hann er búsettur; einn-
ig skulu þau háð eftirliti stjórnar-
ráðsins.
„Nefndin (Júl. Havst., Stgr. J., Guðj.
Guði.) lítur svo á, að þetta séu veru-
legar og þýðingarmiklar réttarbætur,
og ræðurháttv. deild til að samþykkja
frumv. óbreyt.t."
„Suðurl." hefir borist „Forsikrings
ICongress", þar sem frumv. er prent-
að í heild sinni með athugasemdum,
og fylgir því grein, sem mælir mjög
eindregið á móti frumv. þessu.
Frv. til laga um eyðingu svartbaks.
(Ftnm. Guðj. Guðl.). „Allir ábúend-
ur jarða, sem æðarvarp liggur undir,
eru skyldir að eyða öllum svartbaks-
eggjum í landi ábýlisjarða sinna.
Sömu skyldur hafa aðrir ábúendur
jarða, er svartbaksvarp hafa, þó ekki
hafi þeir æðarvaip, en þá geta þeir
krafist 10 aura verðlauna fyrir hvert
svartbakseggskurn, er þeir afhenda
hlutaðeigandi lögreglustjóra eða hrepp-
stjóra.
Hver maður, sem nær uppkomn-
um svartbak, fær 30 aura verðlaun
fyrir að vinna hann, ef hann skilar
lögreglustjóra eða hreppstjóra hægra
væng svartbaksins. Af æðardún sem
til útlanda er fluttur, greiðist 30
aurar af hverju kílógr. í útílutnings-
gjald.
Frv. til laga um löggilding verslun-
arstaða í Iíarlseyjarvík við Reyklwla
og í Hagdböt í Barðastrandasýslu.
(Flnm. Hák. Kr.).
Frv. til laga uni girðingar. (Flnm.
Sig. Sig.). Girðingar, sem lán er
veitt til eða styrkur, skulu eigi vera
lægri en l meter á hæð; kynbóta-
girðingar 1,12 m. „Eigi er vírgirð-
ing á jafnsléttu fullgild, nema hún
sé rneð 5 strengjum. Garð má hlaða
undir vírinn og skal hann vera 0,50
— 1 metra á hæð, og 3 strengir of
an á honum ef hann er 0,50 m. en
2 strengir ef garðurinn er 1 m. á
hæð“. Bilið milli stólpa má vera
5—6 m. Heimilt er mönnum að
krefjast hlut.töku nágranna í nýrri
girðingu. Sýslunefndum er og heim-
ilt að gera samþ. um nolkun gadda-
*) Undanþcgin í frumv. cru þau, scm
hafa starfað hér i 20 ár eða lengur.
vírs og samgirðing til varnar ágangi
búfjár.
Frv. um breyt. á lögum um bygging
og úttekt jarða. (Fln.m. Sig. Sig.).
Gefa skal út byggingarbréf, er tiltaki
ábúðarl.ímann, og má hann ekki vera
skemri en 10 ár; sé hann ótiltekinn,
„skal svo álitið, að jörð sé bygð æfi-
langt, nerpa landsdrottinn sanni, að
öðruvísi hafi verið umsamið. Leigu-
liði getur gert jarðabætur gegn end
urgjaldi frá landsdrotni, vilji hann
eigi sjálfur láta vinna þær, með því
skilyrði, að eftirgjaldið hækki hæfi-
lega.
fegar jörð er bygð, skal lands-
drottinn láta fylgja jörðinni öll bæj-
arhús, sem nauðsynleg eru við ábúð
á henni. Til byggingar bæjavhús-
anna er landsdrottinn þó ekki skyld-
ur að leggja fram meira fé en sam-
svari áttfóldu afgjaldi jarðarinnar.
Leiguliðum er heimilt að leysa til
sín kúgildin gegn því að leggja fram
aðra eign jafngóða í húsum eða jarða-
bótum. Kúgildaleiga telst eftir það
með landsskuld.
Frv. til laga um sam]>yktir um hring-
nótaveiði. (Flnm. St. St., Ól. Br.).
Heimildarlóg fyrir sýslunefndir að gera
samþyktir um hringnótaveiði.
Frv. t. l. um heiðursgjöf handa skáld-
inu Stgr. Th. Þetta frumv. er fallið,
en frumv. stjórnarinnar um sérstök
eftirlaun, er afgreitt sem lög frá al-
þingi.
Vm friðun hvala. Þingmenn Sunn-
Mýlinga flytja frum v. um friðun hvala.
Taldi frummælandi þess (G. E.) það
hina mestu nauðsyn. Það er víst
alveg rétt, að það er mjög nauðsyn-
legt að friða sumar hvalategundirnar,
einkum hinar stærri, því þar er við
koman minst. Og að hinu leytiru
er það nú orðið furðulítið sem hval-
veiðarnar gefa af sér í landssjóð.
Margir eru þeirrar skoðunar, að hval-
ir reki ýmsa fiska upp að landinu,
og væri sú ástæða ein næg til að
láta friða hvali með lögum, ef hún
væri rétt. Og hvernig sem á málið
er litið, þá verður ekki annað sagt
en að ástæða sé til að friða sumar
hvalat.ogundir.
Fó er ein hvalategund sem enga
nauðsyn ber til að friða og ekki má
friða, og það er hnýsan. Hún mun
vera eini hvalurinn sem fslendingar
veiða sjálfir að nokkrum mun, og er
það eitt nokkur ástæða á móti frið-
uninni, þegar þess er gætt, að veiðin
er svo lítil að ekki verður séð að
nein fækkun eigi sér stað. En að
hinu leytinu mundu margir liða veru
legt ijón við það að hnýsan yrði
friðuð. Hnýsan sjálf er að vísu ekki
mjög veiðmætur livalur, þó borgar
hún oft.ast tilkostnað með spikinu.
Mfira virði er óbeina gagnið sem oft
hefst af hnýsuveiðum með því að
nota kjötið og innýfli til beitu. Tek-
ur það fram flestri eða allri beitu á
stundum, og sá afli, sem þannig fæst
fyrir hnýsuveiðina, er oft margfalt
meira virði en hnýsan sjálf.
Af þessari ástæðu er það algerlega
rangt að friða hnýsuna af því að öðr-
um hvölum fækki til skaða. Það er
meir en sanngjörn krafa að hnýsan
verði undanþegin hvalafriðunarlögun-
um ef þau verða samþykt.
Auk þess gagns, sem hér er talið
að hafa megi af hnýsunni, má bæta
því við, að hnýsukjöt er sumstaðar
haft til manneldis, ekki síst í kjör-
dæmi þeirra, sem frumvarpið flytja.
---—'
Þráðlaus firðritun yfir
Atlantshaf.
Tvö félög keppa.
Danmörk — (írænland
Vestur Iiulíur.
Anicríka — iJrctland.
Noregur
Það er ekki mannsaldur siðan fyrst
tókst að senda rafmagnsöldur gegn-
um loftið. Þótti það næst.a furðu-
legt, öðrum en sérfróðum mönnum,
að auðið væri að senda skeyti með
málmþræði, og auðvitað enn ótrú-
legra að takast mætti að senda skeyti
gegnum loftið. Og ekki var það fyr
en undir lok síðustu aldar að Marconi
liepnaðist það. f’óttu það flfctr mestu
tíðitidi, sem von var, og hugðu marg-
ir gott til þeirrar nýjungar. Sumir
héldu að nú væri fætur vorir leystir
af fjötrum jarðarinnar og mundu
mennirnir bráðum svífa á öldum lofts-
ins þegar þá lysti. Hinir voru þó
miklu ílestir, sem héldu að hér væri
aðeins að ræða um mikilsverða um-
bót á firðrituninni, sem þó væri ýms-
um þeim annmörkum bundin, að
varla mundi þessi aðferð koma að
verulegum notum nema á stuttu færi,
og að ekki mundi úi þeim bætt í ná-
lægri framt.ið.
En uppfindingarmaðurinn hélt áfram
og hætti ekki fyr en hann sýndi fram
á það áþreifanlega, að nota mætti að-
ferðina á mjög löngu færi.
Um sömu mundir voru ýmsir aðr-
ir sem brutu heilann um sama efni,
og vatð mörgum þeirra mikið ágengt.
Einna lengst komst þó danskur vei k-
fraðingur, Valdemar Poutsen að nafni.
Hann kunnejörði uppfundnmg sina
árið 1906, eða sama árið sem sim-
inn var lagður hingað til landsins.
Síðan hafa þær tvær aðferðir, aðferð
Marconi’s og aðferð Poulsens togast
á úm heiðurinn af þvi að vera sú
besta. Aðferö Marconi’s stóð betur
að vígi í keppninni, því bæði vakti
hún meiri eftiitekt í byijun, þai sem
hún staðfesti þann sannleika, að auð-