Suðurland - 16.08.1913, Side 1

SUÐURLAND
Alþýðublað og atvinnumála
IY. árg.
Eyrarbaklta 16. ágúst 1918.
Nr. 10.
•••
S u ð u r 1 a n d
kemur út einu sinni i yiku, á
laugardögum. Argangurinn kost-
ar 3 krónur, erlendis 4 kr.
Ritstj. Jón Jónatanssoná
Asgautsstöðum.
Innheimtumenn Suðurlands eru
hér á Byrarbakka: skósmiður
Guðm. Ebenezerson og
yerzlm. JónAsbjörnsson (við
verzl. Einarshöí'n). í Reykjavík
Olafur Gíslason verslm. í
Liverpool.
Auglýsingar sendist í prent-
smiðju Suðurlands, og kosta:
kr. 1.50 fyrir þuml. á fyrstu síðu,
en 1,25 á hinum.
i
•
8
3
i
Niðurskurður.
Það hafa heyrst háværar raddir iim
það, að eitt af því, sem allra fyrst.
bæri að lagfæra i þessu landi, séu
skattamálin. Fjáikrðfurnar aukaat
með hverju ári, hversu mikið som
piódikað er um sparnað, og aldrei
hafa þær verið meiri en nú. Alþingi
heflr verið að reyna að lappa við
gömlu gjaldstofnana með ýmsu móti
til bráðabyrgða, því svo er alment
álitið, að gerbreyta þurfl skattalög-
gjönnm ] byo dioit) or Liún nú oj ðin.
Þetta hefir þingi og stjórn verið Ijóst,
og hafa. því verið gerðar ýmsar til
raunir til að finna nýjar og hagkvæm-
ar leiðir. Stjórnin hefir oftast haft
eitthvað meðferðis fyrir hvert þing,
þingmenn hafa flutt tillögur og þing-
nefndir verið settar víst á hverju þingi.
Og til þess að láta einskis ófreistað,
þá hafa verið settar milliþinganefndir
1907 og 1912, og þær hafa bent á
ýmsar leiðir, færar og ófærar. Al-
menningur hefir heldur ekki þagað.
Kvartanir hafa komið fram, bæði
í blöðum og á þingmálafundum. í
mörg ár hefir þingið haft málið til
meðferðar og við kosningar er því
hampað sem væri þetta aðalmálið.
Meiri umhyggja er va.ia boiin fyrir
öðru máli — í orði. ‘"'Sfeí. ^
E*að mætti ætlast til að einhver
sæmileg niðurstaða væri nú fundin,
sem einhver gæti verið ánægður með
í bráðina, þó ekki væri nú meira.
En mundi nú miklu logið þó sagt væri,
að tæplega finnist nokkur maður, sem
um málið hugsar í alvöru, er gæti
haldið því fram, að skattafyrirkomu-
ag voit sé viðunanlegt, í bráð eða
lengd? Alþingi 1912 tók til þess
óyndisúrræðis að lögleiða vörutoll,
mjóg óvinsælan, og því er líka hald
ið fram, að hann eigi aðeins að gilda
í bráðina.
Milliþinganefndirnar hafa gert ýms
ar tillögur allgóðar, og rökstutt þær
að ýmsu leyti, en ekki hafa þær fund
^ð náð hjá þinginu, og þingmálafund
imir hafa flýtt sór að fordæma þær
í tíma. Alstaðar eru menn á verði
til að gæta þass að alþýðunni sé ekki
íþyngt með nýjum álögum. fað er
í þeirra augum sem sé ekki nýjar
álógur það, að láta marg úrelt og
ranglátt skattafyrirkomulag haldast,
og ef í harðbakka slær að herða þá
gömlu hnútana og láta svo alt slarka
áfram með gamla laginu, þrátt fyrir
allar kröfurnar utan þings og innan
um endurskoðaða skattalöggjöf.
Þetta væri þó afsakanlegra, ef þeir
menn hinir sömu hefðu sett sér það
mark og mið i fjármálum, að láta
gömlu skattana hrökkva fyrir útgjöld-
um, spara það mikið. En þvi er
ekki að heilsa. Kröfurnar um aukin
útgjöld evu það harðar, að enginn
þingmaður treystir sér til að dauf-
heyrast við þeim ab öllu leyti, og
þess væri heldur ekki óskandi. Og
úr því sem komið er, liggur ekki
annað fyrir en viðurkenna það hátt
og í hljóði, að framfaraviðleitni þjóð-
arinnar á síðustu árum útheimti
meira fé en það sem nægilegt var
kallað á þeim á þeim árum, er gömlu
gjaldstofnarnir þóttu sæmilega sann
gjarnir. Illa mundi því tekið, ef þing
ið kipti mjög snögglega að sér hend
inni um öll fjárframlög, og það væri
hfldur ekki holt úr því skriðurinn er
kominn á. f’jóðin heíir heldur aldrei
.... .■■■■ -i—." ...
Það er sagt, að ef fjáraustuiinn
haldi áfram, þá verði landið gjald
þrota ef ekki só undinn bráður bugur
að því að afla meira fjár í landssjóð
inn. Auðvitað gæti það verið vafa-
mál hvort réttara væri að takmarka
fjárveitingarnar svo tekjur nægðu fyr
ir útgjöldum, eða þá að auka tekj
urnar og halda áfram ,,að eyða“,eins
og sumir kalla það. Líklega mundi
þó vafinn hverfa, ef gengið væri fyrir
alla framleiðendur í landinu, því senni-
lega vildu menn missa fátt eitt af
því, sem verulegum fjárhæðum hefir
verið varið til síðust árin, en við þvi
mætti búast, að einhverjum yrði að
geta þess, að sumt af því mætti
oðruvísi betur fara. Og líklega vak
ir þetta fyrir þjóð og þingi, því svo
er að heyra að fjárkröfur til þingsins
séu ekki minni en áður, og ennþá
hefir þingið ekki iýst því yfir að það
ætli að ganga langt, aftur á bak um
fjárveitingar. En það eru úrræðin
sem um er spurt.
Tillögur milliþinganefndarinnar frá
1907 hafa að miklu leyti legið á milli
hluta öll þessi ár síðan þær komu út
Aftur var miklu rnoira um tillögur
nofndarinnar 1912, og num því mest
hafa ráðið kolamálið sæla. Það fékk
þá útreið, sem kunnugt er, en ekki
er það alveg víst hvort . það hefði
hlotið þann enda som raun varð á
hefðu menn vitað þá atburði fyrir, er
síðan hafa gerst..
Stjórnin hefir nú lagt, fyrir þingið
tvö skattafrumv., að miklu leyti þau
sömu sem milliþingan. 1907 lagði
fram um tekjuskatt og fasteignar-
skatt, og svo mörg önnur frumvörp,
er stóðu í nánu sambandi við þau,
og er þess getið áður hór í blaðinu.
Neðri deild alþingis fékk frumvörp
in til meðferðar og -s'etti nefnd til að
aðgæta þau enn betur. Nefndin klofn-
aði, og lauk svo, að meiri hlutinn var
þó með frumvarpinu með litlum breyt-
ingum.
Ekki hefir það frétst að neinar aðr-
ar tillögur hafi .komið fram, er jafn-
gilda skyldu frumvörpunum, svo hér
var ekki að sjá að þingið hefði neitt
betra að bjóða, enda búið að gera
svo margar tilraunir, að við því var
varla að búast.
Og nú kemur málið til umræðu í
deildinni, og búist var við að þab
yrði samþykt, þó ekki væri nema
sem nokkur bót í bráðina. En þegar
til atkvæðagreiðslu kom, þá voru
þegar sýnileg forlög þess fyrirfram;
það var með naumindum að það
skreið til þriðju umræðu í neðri deild,
og við þá umræðu var aunað frum-
vörpið felt. Þar með hefir neðri
deild alþingis kveðið upp þann dóm
yfir sjálfri sér, að hún sé ófær til
að ráða verulega bót á þessu sann
kallaða vandræðamáli. Og þetta er
svo kallað að „verja alþýðuna fyrir
nýjum álögum" og „íþyngja ekki
atvinnuvpgunum". En sannleikurinn
er sá, að verri bjarnargreiða var
ekki hægt að gera alþýðu né atvinnu
vegunum, en láta þetta mál liggja
enn í skötuliki um ótiltekinn
tíma. Það gat] verið rétt að fella
frumvörp stjórnarinnar, en þó því að
eins forsvaranlegt, að eitthvað jaftr-
gott kæmi í staðinn.
Þegar þetta eina frumvarp var
fallið, þá voru um leið sjálf fallin
þau frumvörp sem voru bein afleið
ing af því frumvarpi, enda tók ráð
herra þau öll aftar. Raunin virðist
það ekki endilega sjálfsagt að svo
þurfi að vera, og vist eru sum þeirra
nauðsynleg eftir sem áður, eins og
t. d. jarðamatsfrumvarpið. En er það
ekki skiljanlegt að ráðherra só búinn
að fá nóg af drápgirni neðrideildar
þingmanna á stjórnarfrumvöipunum í
þetta skiíti, þó hann láti ekki halda
áfram að smána stjórnarfrumvörpin,
þegar hann á þessj kost að afst.ýra
því ?
Þetta afrek neðri deildar verður
henni ekki til sóma, þó máske ætlist
þeiij þingmenn til þess, er að því unnu
að drepa frumvöipin. Megna van
þökk eiga þeir skilið, bæði vegna þese,
að þeim bar skylda til að greiða eitt-
hvað úr málinu, vinna eitthvað gott
fyrir það, og svo eins vegtia þess, að
með þessu hafa þeir kallað vantraust
yfir þá deild alþingis, sem að rétt.u
lagi á að haía frumkvæði í öllum
fjármálum.
Héðan af getur þingið ekki komist
hjá vanvirðu í þessu máli, nema það
taki rögg á sig og finni ráð belri en
þau sem það ónýtti.
2.
Ófriðurinn.
Síðastl. laugardag (9. ág.) var sím-
að til Rvíkur að búið sé að undir-
skrifa friðarsamninga milli Balkan-
þjóðanna. Búlgarar samþyktu aliar
kröfur.
Loksins er þá friður kominn á eft-
ir hina miklu styrjöld á Balkánskag-
anum. Friðarsamningarnir eru enn
eigi kunnir, en líklega eru þeir harð-
ir í garð Búlgara. Er það og meir
en maklegt, svo yfirgangssamir sem
þeir voru meðan þeir héldu sig geta
ráðið mestu um skiftin.
Ófriður þessi hlýtur að hafa marg-
ar og þýðingarmiklar afleiðingar, einn-
ig síðar meir. Takmörk Tyrkjaveld-
is eru færð svo saman, að það er
nú ekki nema skuggi hjá því sem
áður var. fíyjarnar og sundin í
Grikklandshafi koma í annara hend-
ur, og það skiftir miklu í ófriði hver
þar ræður mestu. Albanía verður
líklega sjálfstætt ríki. Öðrum hlut-
um Tyrklands verður svo skift milli
sigurvegaranna, og bera nú líklega
Búlgarar lítið frá borði fyrst þeir
héldu ekki friðinn yfir skiftunum.
Ríkjaskipunin á Balkanskaganum
breytist auðvitað mikið, og getur það
skift miklu máli síðar rneir, er þjóö-
irnar þar ná sér aftur eftir ófriðinn,
og fara að keppa um yfirráðin.
Kjarnfóður.
Það vakti allmikla eftirtekt, er
landlæknirinn birti grein sína um
„Næstu harðindin". Margar af at-
hugasemdum hans voru góðar, og ef-
laust hafa þær vakið margan mann
til umhugsunar. Ritgerðin kom líka
á þeim tíma, er harðindin og fellis-
hættan vofðu yfir.
Hún virðist og hafa haft tilætluð
áhrif að nokkru leyti, því nú hefir
þingið sett nefnd til að íhuga málið;
hallæiisnefnd er hún kölluð. Hún
hefir komið með lagafrumvarp um
að stofna hallærissjóð.í landinu. Til-
laga landlæknis var og sú, að laúdið
tæki að sér einkasölu á korni og sæi
Íyrir að nægar kornbyrgðir væru jafn-
an fyrir hendi, hvað sem upp á kæmi.
Eftir því eru úrræðin: lögskipað gjald
og Jandssjóðsverslun. Hér hefir þjóð-
in þá ekki annað að gera en að hlýða
lögum landsins bókstaflega, svo sem
þau eru sett af háttvirturn fulltrúum
hennar á alþingi. Þá er hún sloppin