Suðurland - 16.08.1913, Qupperneq 2

38
SUÐURLAND
hjá fellishættunni, og beinni leið veið-
ur varla farin.
Landlæknir vék sér mest að þeiiri
hættu, sem leiðir af voða vetri. En
það er lika til önnur hætta, sú er
leiðir af erftðu sumri, þó ekki séu
ísalög fyrir landi meiri part sumars.
Og einmitt slík hætta vofði yflr suð-
urlandsundirlendinu fyrir skemstu og
vofir reyndar enn. Pað er sú hætta,
sem eðlilega ftlýtur að fylgja því, er
taðan hrekst öll á túnum, þótt ekki
verði nú meira að, eins og t. d. það,
að verða þar á ofan að hirða hana
varla meir en hálf þurra, og það kem-
ur stundum fyrir, eða þá að ná engu
heyi óhröktu alt sumarið. Það má
nærri geta að þá er illa tilstofnað
undir veturinn, er slíkt ber við, þó ekki
jafnist það á við fellir, og þó getur
það orðið nokkur orsök til hans.
Skaðinn er bersýnilegur fyrirfram,
því annaðhvort verða menn að fækka
fénaðinum sér til meins, eða þá að
ala hann á léttum heyjum, þó nóg
kunni að vera að vöxtunum.
Kjarnfóðrið vantar.
Nú munu menn segja, að auðvelt
sé að nálgast það frá útlöndum, með
þeim samgöngum sem nú eru þó
komnar.
Suðurl. er líka kunnugt um að
eiu verslun hér austanfjalls hefir gert
ráðstafanir í þá átt; gerði það er út-
litið með töðuna var sem verst.
Viðkunnanlegra og öllu affarasælla
mundi það þó verða, ef fundið yrði
ráð til þess aðj framleiða kjarnfóður
í landinu sjálfu, og það á hverju því
heimili, sem nota þarf; um fjárhags-
hliðina þarf ekki að tala.
Suðurl. átti tal um þetta efni við
búnaðarmann tinn, um það leyti sem
horfurnar voru hvað ískyggilegastar.
Hann sagði eitthvað á þá leið, að létt
mundi taðan reynast í vetur, og okki
mundi veita af að hafa eitthvað kjarn-
betra að gefa.
Mundi nú mikill munur á horfun-
um ef bændur ættu þó ekki væri
nema lítinn hluta af túnum sínum
sáinn fóðurjurtura öðrum en grasi.
Fóðurrófur og kartöflur mundu
halda sinu gildi þó nokkuð rigndi,
þar með mætti bæta nokkuð hröktu
töðuna án þess að gefa mörg grips-
virði fyrir — til útlanda. Þetta
kemur líka vel heim við það, að holl-
ast'sé að sem most af arðinum lenti
í landinu sjálfu.
En líklega þætti það kynlegt hátta-
lag, ef einhver bóndi færi að beita
plóginum á túnið sitt, kanske V4 af
því, og fara að sá rófum eða kartöflum
snemrna vors, áður en nokkuð væri
hægt að sjá fyrir um töðuvöxtinn og
töðuþurkinn. Sá sem þetta gerði
hlyti þó að hafa hugsað sig nokkuð
um áður, og líklega mundi hann
svara því, að ef illa tækist til með
töðuna, þá ætti hann þó dálítið kjarn-
fóður, en ef vel tækist til, þá væri
þó kjarnfóðrinu aldrei ofaukið og
altaf gott að eiga það; skaðinn væri
ekki nærri á móti áhættunni, þeirri
að eiga alls ekkert kjarnfóður. Alt
fyrir það mundi það þykja viðurhluta-
mikið að fara að umturna túninu til
þess arna, og það er víst, að ef öll
tún eru nú komin í svo góða rækt,
að ekki megi að ósekju við þeim
hagga, þá er von þó einhverjum ftnd-
ist þetta. En þegar sú er raunin á,
að vel flestic bændur kosta uú ærnu
fé til að róta um túnununr, þá ligg-
ur nærri að athuga hvort ekki mætti
sameina þetta tvent, jarðarbótina og
kjarnfóðurræktina, í sama tilkostn-
aði.
Pað má hugsa sér bónda, sem á
stórt og þýft tún og þunga fjölskyldu.
Honum veitir fullorfitt að komast af,
en sér að hann mundi komast betur
af ef hann hefði tök til að slétta og
bæta túnið, en einnig að hann er í
voða staddur ef töðubrestur verður
á einn eða annan hátt. Og 1 góðu
ári sér hann sér fært að leggja nokk-
uð í að bæta túnið, en ekki nærri
það sem þarf; alls eklri má hann
missa neins verulegs í með heyfeng-
inn. Taki hann það ráðið að plægja
þýfið og láta það svo bíða, þá missir
hann gagnið af því um tima, en vilji
hann herfa það og undirbúa það und-
ir sáningu til fulls, þá má hanu ekki
taka nema lítið fyrir í einu, vantar
bolmagn tii að koma öllu af í kasti,
en þá gengur lika jarðarbótin seint.
Nú dettur honum nýtt ráð í hug.
Hann plægir stóra spildu og sáir kar1 -
öflum, því hann sér að þá getur hann
notað ónýta vinnuliðið sitt til að vinna
jarðarbótina með sér, með því að
hirða reitinn; mest vinnur auðvitað
náttúran að þessu. Með þessu trygg-
ir hann sér nægar kartöflur til heim-
ilisins, og sjálfsagt meira fóður handa
fénaðinum heldur en þýfisbletturinn
mundi hafa gefið af sér í heyi. Inn-
an skamms fær hann þarna dún-
mjúkan og eggsléttan blett, sem hann
getur gert að túni þegar honum sýn-
ist. Hann er líka laus við að berja
þýfið þarnaum hásláttinn; ólíkthægara
að sá í blettinn um vorið og taka
upp úr honum á haustin eftir slátt-
inn, þegar tíminn er ekki eins dýr-
mætur. Með þessu hefir hann lengt
sláttinn um þann tíma, sem fer til
að yrkja reitinn, og fengið meira fóð-
ur en áður; það erlíka það sein hann
ætlaði sér.
Ekki eru altaf kartöfluár og svo
þarf líka áburð fyrir kartöflurnar.
munu menn segja. Áburð þarf á
alla jörð, sem á að gefa ávöxt, ekki
síður fyrir gras en aðrar jurtir; og
miklu hægara að nota sér áburð i
garð en á tún, eins og nú standa
sakir. En hvað kartöflurækt við
kemur, þá er ekki bundið við aðein-
skorða kjarnfóðurrækt við þær einar;
fóðurrófur og gulrófur má líka rækta,
og ef þetta þrífst ekki, þá er heldur
ekki gott grasár, svo alt ber nú að
einum brunni á endanum.
Nokkuö er þó ótalið enn, som af
þessu mundi fljóta, og það er, aðmeð
þessu er upptekin sönn og skynsam-
leg ræktunaraðferð. Hér er ekkert
jarðníð á forðum.
Ekkert getur verið nauðsynlegra
og nytsamara fyrir búnaðirin, enþað,
að menn þokist nær því marki að
drotna yfir jörðinni með viti og dugn-
aði, í staðinn fyrir ránsháttinn gamla,
að höggva skógana án þess að gróð-
ursetja tré á ný, slá útengið án þess
að veita á, hirða töðuna án þess að
bera á þann áburð sem til or, um-
fram það sem ekki verður komist
hjá að brenna. Til þessa eru ótal
dæmi, sem allir þekkja.
fetta hefir mjög breytst á síðustu
tímum, því búnaðurinn er í framför.
Það væru eigi lítil spjöll ef sú
| framtör væri hindruð á dinhvern hátt.
Og það getur ekki liðið langt um
þangað til reynt verður alinent til
svoita líkt fyrirkomulag og bent er
til hér að framan.
Ef tíu menn reyna og einum tekst,
þá telur „Suðurl." sig hafa réttinn
sín megin; ef engutn tekst, þá hlýt-
ur það að beygja höfuð sitt í auð
mýkt, og þó nöldra í barm sér, að
betra hefði verið að hundrað hefðu
reynt.
Verður Dettifoss seldur?
Sú fregn hefir flogið, að enskt iðn-
aðarfélag sé búið að tryggja sér kaup
réttinn á Dettifossi fyrir ákveðna upp-
hæð. Það er sagt að þetta félag
hafi 36 milj. kr. höfuðstól í innborg-
uðu hlutafé og eigi verksmiðjur til
og frá í Suður-Ameríku. Þáð mun
þá ætla að teygja klærnar hingað
líka, því hér ennþá ónumið land, hvað
viðkemur notkun á afli fossanna.
Sagt er að félagið muni leggja járn-
braut frá fossinum ofan að sjó, um
8 mílna veg. Það er sagt að Detti-
foss muni hafa nál. 410,000 hestöfl,
og ef verðið er 200,000 kr., kostar
hvert hestafl c. 49 aura. Eggjafoss
(í Jamtalandi) var seldur í fyrra íyrir
250,000 kr., og hefir þó ekki full
7000 hestöfl; það verður 35—37 kr.
hvert hestafl, eða í minsta lagi 70
sinnum dýrara.
Það verður aldrei of vel brýnt fyr-
ir mönnum hversu vaihugavert það
getur verið að afsala sér fossunum
athugalaust í hendur útlendinga; það
er alveg víst að Þeir vita hvað þeir
eru að gera þegar þeir bjóða gott
verð í fossana.
Alþingi.
Frv. um verðhœkkunarskatt flytja
þeii sömu sem flytja járnbrautarfrv.
Frv. um breyting á bannlögunum.
Flnm. L. H. B. og E. Pálsson.
Aðalbreytingin að leyfa útlendum
konsúluin annara ríkja að „flytja frá
útlöndum einu sinni á ári hæfilegan
áfengisforða til heimilisþarfa sinna
um eitt ár í senn.“
Ilö/n í Vestmannaeyjum. J- Magn.
flytur frumv. um að veita 83 þús.
til hafnargerðar í Vestmannaeyjum
gegn þreföldu framlagi úr hafnarsjóði
Vestmannaeyja og landssjóðsábyrgð
fyiir 167 þús. kr. lántöku, sem „Eyj-
unum1' er ætlað að taka.
Óneitanlega er brýn þörf á góðri
höfn í Vestmannaeyjum.
Frv. um hallœrisvarnir. Flutn.m.
Hák. Kr., Jós. Bj., Guðj. Guðl.
I-Iver maður, karl og kona, 18 ára
og eldri, leggi 1 kr. á ári í hallæris-
sjóð. Honum skal varið til að bæta
úr neyð, sem stafar af liafís, eldgos-
um eða öðrum slíkum plágum. Und-
anþegnir gjaldinu eru ómagai og
fangar o. s. frv. Landsjóður leggi
sjóðnum 50 aura á ári fyrir hvern
gjaldskyldan mann.
Frumvarp um heimild veðdeildar
Landsbankans til að láta skoða á 5
ára fresti hvort veð haíi eigi rýrnáð
| í vorði, ílytur Br. Kr.
Frumvarp um breyting á kosningar-
lögunum. (Flmn. Bj. Þorl. og Hákon
Kr.). Að eigi megi neinn frambjóð-
andi sitja í yfirkjörstjórn, og að nota
skuli stimpil til að marka krossinn
við atkvæðagreiðslu.
Frá Spitzbergen.
Iængi liefir mönnum leikið hugur
á að vitu hvort ekki vœri neitt bjarg-
ræði að hafa á Spitzbergen. Er þar
að vísu ekki liklega að leita um all-
an jarðargróða, því landið (eða eyj-
arnar) liggur langt norður í íshafi.
Fiskiskipum er þar ekki vært heldur
fyrir isum, og dýraveiðar eru heldur
ekki neitt verulegar. Jörð er þar þó
ekki alls ófrjó, ef rækt.uð væri, því
Nordenskjöld gat látið hreðkur þrif
ast þar.
En fyrst ekki er auðlegð að finna
í hinni lifandi náttúru, þá er að leita
í hinni dauðu. Með því móti hefir
mönnum og tekist að komast í mikil
auðæfi þar, sem eru kolanámarnir.
Framan af var Spitzbergen aðeins
aðseturstaður fyrir heimskautafara og
aðra ferðalanga í Norður íshaflnu. Nú
á dögum er þar að verða einskonar
útver eða Ameríka. Verkaménn fara
þangað frá ýmsum löndum,. helst norð-
lægum, t. d. Rússlandi, Noregi og
N.Ameríku.
Heldur er vistin hörð þar norður
á hjara veraldar. Flestir fara verka
mennirnir í kolanamurnar miklu og
vinna sér inn drjúga peninga. Það
er sagt, að þeim gangi þó misjafnlega
að láta sér haldast á þeim, þó ekki
sé þar glingur stórborgarma á boð-,’
stólum. Vistin er dauf og dagarnir
langir allan veturinn þar niðri ínám-
unum, og eitthvað verður að hafa sér
til afþreyingar. Þá er tekið helst það
ráðið sem síst skyldi, og það er að
spila. Spilin eru létt í meðförum, en
taka upp tíma — og peninga. Svo
er spilafíknin mikil í verkamönnun-
um þar norður frá, að spilaskuldirn
ar verður að greiða á skrifstofu fé-
lagsins um leið og kaupið er útborg-
að, og er þá oft lítið eða ekkert af-
gangs.
Lífsþægindi eru lítil þar norður frá,
sem nærri má geta. Skip ganga
þangað aðeins um sumartímann, því
á öðrum tíma er til trafala. Vetur-
inn er langur og diinmur og kaldur.
En kolatekjan er mikil, kölluð óþrjót-
andi, og sagt. var það í fyrra, að kola-
verðið mundi bráðlega lækka um alla
Evrópu fyrir Spitzbergenkolin. Ekki
hefir sú lækkun þó komið fiam hér
á íslandi.
Margir eru það sem keppa um at-
vinnureksturinn þar norður frá. Mest
er kappið í Ameríkumönnum og Rúss-
uni. Ameiíkumenn viima þar óhomju-
mikið af kolum og kolaafurðum. Þeir
gera og sitt til að bæta vistina fyrir
verkamenn sína. Nú í sumar sendu
þeir þangað timbuð til húsagerðar,
m. a. til að byggja sjúkrahús og forða-
búr; lækna senda þeir líka. Sum
skipin sem norður ganga hafa loft-
skeytaáhöld.
Rússar leggja kapp á að komast
yfir sern mest land þar á kolasvæð-
inu, „sem prívat eign“ einstakramanna
eða félaga. Nokkur grunur liggur á