Suðurland - 23.08.1913, Blaðsíða 1

SUÐURLAN
Alþýðublað og atvinnurnála
IV. árg.
Eyrai’bakka 23. iígúst 1913.
Nr. 11.
aSaaaaAAAI
S u ð u r 1 a n d
• kemur út cinu sinni í viku, á
0 laugardögura. Argangurinn kost-
9 ar 3 krónur, crlendis 4 kr.
Ritstj. Jón Jónatanssoná
Asgautsstöðum.
Innheiratumenn Suðurlands eru
hér á Eyrarbakka: skósraiður
Guðm. Ebenezerson og
verzlm. JónAsbjörnsson (við
verzl. Einarshöfn). í Reykjavík
Olafur Gíslason verslm. í
Livorpool.
Auglýsingar sendist í prent-
smiðju Suðurlands, og lcosta:
kr. 1.50 fyrir þuml. á fyrstu siðu,
en 1,25 á hinum.
%
*
Skógræktin
og
loftslagið.
Svo heit.ir ritgeið, sem Guðm. G.
Bárðarson heflr nýlega'ritað í „Frey“.
Fer greinin í nokkuð aðia átt en það,
sem áður heflr verið ritað um skóg-
ræktarmálið, og með því alt of fáir
lesa „Frey“, vill „Suðurland" vekja
athygli á þessari ritgerð, því hún er
þess fyllilega verð.
öKOgntJKLrii iiidllb IiojCIl rv/ilft goi t
að tilfinningamáli, röksemdirnar fyrir
því, að skóg megi rækta, eru sóltar
í söguna (eða sögubækui), eðaþá fundn
ar með grunnfærum samanbuiði á
þessu landi við önnur lönd, og svo
hnattstöðu. Framfaravonirnar hafa
knúið menn til að hefjast handa, og
3káldin óspart eggjað liðið til fram-
göngu, með því að mála „skóga hug-
mynda“. Margt af tilraunastarflnu
heflr því verið unnið í blindni, að ó
fengnum nauðsynlegum undirbúningi.
Árangurinn hefir og farið þar eftir
hjá mörgum. Tilrauniruar hafa víða
mishepnast og þar með heflr áhug
ann stundum þrotið. Feir sem aldrei
hafa trúað á skógrækt.ina, þykjast.
svo fá þarna fulla sönnun fyrir því,
að hér geti skógur ekki þrifist, nema
þessar leifar sem eftir eru af gömlu
skógunum.
Áðuineftid ritgerð fer i þá átt, að
leitast við að flnna réttu rökin fyrir
því, hvernig á því stendur að svona
hefir tekist til með skógræktina. Held-
ur höfundur fram þeirri skoðun, að
loftslaginu sé mest um að kenna og
færir fram mjög sterkar líkur, ef ekki
sannanir fyrir þeirri skoðtin sinni.
Mun höf. hafa manna best rannsak-
að þetta efni, enda kemur hann með
inargt nýtt. Hann leitar sannnna
fyrir trjágróðrinum, ekki aðeins í rit-
aðri sögu landsins, heldur líka í jarð-
lögunum, einkum mólögum. Heldur
hann að þau muni vera eldri en frá
l^hdnámstíð, og skógleifat nar þá Ifka;
líklega frá þeim tíma, er hei'ara var
bér á landi eu nú or.
Um skógareyðingu farast höfundi
svo oi ð:
„Pað heflr hingað til verið rikjandi
skoðtiu hér á landi, að eyðing skóg-
anna væri eingöngu oss sjálfum og
forfeðrtim vorurn að kenna. Reynd-
ar hafa menn þekt dæmi þess, að
skógar hafi skemst af völdum nátt-
úrunnar, t. d. af skriðum, eldgosum,
vatnagangi o. fl., en það hefir ekki
verið talið sem verulegur þáttur í
eyðingu skóganna, heldur sem óveru-
leg landapjöll, sem yrðu af hendingu
á hinum og þessum stöðum. Eins
og áður er sagt, kannast eg við að
landsmenn hafl átt mjög mikinn þátt
í eyðingu skóganna; en eg held því
líka fram, ad J>að sé ekki að öllu leyti
þeirra, verk, náttúran sjálf hefir einnig
átt þar hlut að.
Þegar menn við mógröft reka sig
á fornar skógarleifar, þar sem eng-
inn skógur vex nú á tímum, er þeim
ljóst, að þar heflr verið skóglendi til
forna. Verður þeim þá ef til vill á,
að ásaka eldri kynslóðir fyrir að hafa
eytt þeirri héraðsprýði, en svo hugga
þeir sig máske við það, að þeir og
niðjar þeirra geti bætt fyrir þær synd-
ir, með því að rækta skóg þar að
nýju. Úr því að hann hafi vaxiðþar
til forna, geti hann þróast þar enn,
hugon þoir moð oór. Þegar menn
lesa í sögunum um skóga í skóglaus-
um héiuðum, ílýgur þeim ef til vill
sama í hug.
Um fyrra dæmið er það að segja,
að vel getur verið, að menn eigi þar
enga sök á eyðingu skóganna, því
hugsanlogt er að skógaleifarnar séu
frá þeim tíma, er loftslagið hafl ver-
ið hlýrra en nú, og enginn skógur
hafl vaxið þar, eða getað vaxið síðan
landið bygðist, og þá er þess síst að
vænta að skóg sé hægt að græða þar
með léttu móti nú á tímum.
f síðara dæminu virðist gild ástæða
til að gefa landsmönnum sök á eyð-
ingu skógarins, því eigi eru rök fyrir
því, að loftslagið hafl kólnað hér síð-
an á landnámstíð — þó eigi sé fyrir
að taka. Hinsvegar er það þó ekki
fullvist, að auðgert sé að íækta þar
skóg aftur. Verið getur, að skógar
þeir, er þar uxu í landnámstíð, hafi
náð þar festu og breiðst út á hlýrri
tímum áður en landið bygðist. þegar
landnámið hófst, hafl þeir verið á
fallanda fæti, og landnomarnir svo
rekið smiðshöggið á eyðingu þeirra".
Hór eru forfeðurnir dæmdir imin
vægara og með meiri varúð, en venju-
legt er i þessu máli.
Um líkurnar fyrir því, að loftslag
hafl kólnað, segir höf.:
„Vér höfum, því miður, eigi svo
nákvæmar upplýsingar um loftslagið
hér á landi í fornöld, að vér getum
með áreiðanlegri vissu sagt hvort
loftslagið hafl í nokkru breytst síðan
á landnámstíð. Af því sem lesa má
um árferði í sögum og annálum frá
elstu tímum til vorra daga, virðist
helst mega ráða það, að loftslagið og
veðráttufarið hafl í öllu verulegu ver-
ið svipað og nú er. Siðan Hrafnaflóki
feldi fé sitt frostavetur þann, er hann
dvaldi á Barðaströnd, og landið hlaut
nafnið af ísnum á ísafirði, hafa kulda
og ísaár stöðugt skifst á við hagstæð
ár alt til vorra daga.
Á hirm bóginn eru gild rök fyrir
því, að lcftslagið hafi um eitt skeið,
nokkru fyrir landnámstíð, verið tals
vert niildara en nú er það.
Við Húnaflóa hefl eg fundið ýmsar
skeljategundir í fornum malarkömb-
um, sem nú eru útdauðar fyrir Norð-
urlanrfl, en flnnast Iifandi við Vestur-
land, þar sem særinn er í heitasta
mánuði ársins (júlí) 2 -3° heitari en
nyrðra. Særinn við Húnaflóa heflr
því verið að minst.a kosti jafnhlýr og
nú við Vesturland, þegar skeljateg-
undir þessar þróuðust hér við flóann.
Það fer ekki hjá því að þessi hita-j
munur í sjónum hafl haft allmikil
áhrif á lofthitann og veðráttufarið;
enda flnnast miklar skógarleifar í mó
hér við flóann, meira að segja nyrst
norður í Strandasýslu, þar seiu engin
von er til að skógur geti þrifist nú,
og litlar líkur eru til að skógur iiafl
vaxið síðan landið bygðist. Pessar
skógarleifar eru þar líka alldjúpt, í
mónum ; alls eigi í 2—3 stungunum
efstu, i staðinn fyrir að þær eru að
jafnaði strax í efstu lögunum í ýms-
um hlýrri héruðum, t. d. víða í Dala-
sýslu. Hér i sýslu eru heldur engin
örnefni forn, sem talist geta, er bendi
á skóg, en í Dalasýslu er fjöldi slíkra
örnefna. T. d. Skógar, Holt o. fl.
Það eru því sterkar líkur til að hér
hafl að mestu verið skógarlaust í
landnámstíð og að skógarleifar þess-
ar í mónum séu frá eldri tíma, og
loftslagið hafl þá verið mun hlýrra
en nú. Sennilega heflr þetta verið
um sama leyti og hinar útdauðu
skeljategundir er flnnast í malarkömb-
unum, gátu lifað hér í sjónum. Mun
láta nærri að hitinn í hdtasta sum-
armánuðinum hafi þá verið um 2°
0. heitari en nú á tímum."
Hér kemur enn kafli, sem mælir
með sér sjálfur:
„Það er alkunnugt að skógargróð-
urinn er algengastur nú á dögum hér
á landi, þar sem sólarhitinn er skarp-
astur á sumrin; t. d. inn af fjörðun-
um og fram til dala, í hallandi hlíð
um jnóti suðri og veslri, og sunnan
undir fjöllum er veita hlé fyrir kulda
áttum, einkum þar sem þokurnar og
hinir hráslagalegu hafvindar ekki ná
til á sumrin. Þannig helst skógur-
urinn enn við upp við fjöllin á Suð
urlandi, upp um Borgarfjörð, á Fells-
strönd í Dalasýslu, inn af fjarðarbotn-
unum við ísafjarðardjúp, í dölum við
Eyjafjörð, upp við Mývatn og upp til
dalanna á Austurlandi. Að skógur-
inn hafi varðveist á þessum stöðum
til vori a daga, þrátt fyrir hlífðarlausa
meðferð, er án efa því að þakka, að
lífsskilyrðin hafa verið betri, sólfarið
og sólarhitinn meiri en aunarstaðar.
Aðalatriðið er að sumarhiíinn sé
sem mestur, kaldir og frostharðir vetr-
ar saka eigi, birki og annar skógar-
gróður þolir vel vetrarhörkuna, enda
þrífst hávaxinn skógur eilendis þar
sem veturnir eru miklu frostameiri
en hér, t. d. á Finnlandi, Norður-
Svíþjóð og víðar, en sumarmánuðirn-
ir eru þar aftur á móti ennþá hlýrri
en hér. Hlýir og votviðrasamir vetr-
ar eru meira að segja öllum trjágróðri
skaðlegir. Hlýindin og votviðiin að
vetrinum auka vökvamagnið í stofn-
um og greinum, það losnar um brum-
hlífarnar og það liggur við að trén
fari að skjóta frjóöngum. Svo breyt-
ist skjótlega veður, og frosthörkur
hefjast. Fer ekki hjá því að þetta
veðurlag verði mörgum trjáplöntum
að tjóni, einkum þegar slík veðra-
brigði skiftast á mestallan voturinn,
enda eru einsdæmi þess að skógar
hafa kulnað út á ailstórum svæðum
hér, á einum vetri. — Vér getum
einnig sagt að stöðug frost að vetr-
inum séu skógargróðrinum að gagni,
því það hlífir eigi lítið trjárótunum,
þegav jörðin er freðin yflr þeim allan
veturinn. Þegar jörðin er þýð, öðru
hvoru veturinn yfir og miklar bleyt-
ur og rigningar ganga, étur vatnið
og grefur sundur jarðveginn og sópar
moldinni frá rótum trjánna, svo þær
að lokum standa naktar eftir, varn-
arlausar fyrir áhrifum lofts og lagar. —
Þar sem slík vetrarveðrátta er ráð-
andi, eru miklu meiri brögð að hol-
klaka í jörðunni og byltingum af
frostum, heldur en þar sem frostin
eru stöðug og snjór á jörðu; er það
án efa skógargróðri til tjóns, einkum
ungviðinu.
Reyndar eru þessi atriði mjög ó-
rannsökuð hér á landi, en mér dylst
eigi að hér er allþýðingarmikið rann-
sóknarefni fyrir athugulan og skóg-
fróðan inann. — Þessi atriði og eins
hitt, hve mikils hita birkið þarfnist’á
ýmsum tímum árs til þess að geta
þrifist, eru svo þýðingarmikill þáttur
í skógræktarviðleitninni hér sem ann-
arstaðar, að það væri ómaksins vert
fyrir þá sem að því vinna, að rann-
saka það svo ítanlega sem föng eru
á, ef skógræktiii'á ekki að vera rek-
in í algerðri blhidni. — fað væri
illa farið að oyða þúsundum króna í
skógræktarbrask á þeim stöðum, þar
sem sýna má og sanna að skógur
getur ekki þriflst, ef athygli og reynslu
skortir eigi. Þó settur sé launaður
maður í hverja sveit, er hafl ráð á
svo gildum sjóð, að hann geti kostað
krónu til hverrar þúfu í sveit sinnni
til þoss að gvæða þar skóg, dugar það
lítið — ef sólarhitinn er ekki négur —