Suðurland - 06.09.1913, Side 1
SUÐURLAND
Alþýðublað og atvinnumála
1Y. árg.
Eyrarbakka 6. septembcr 1918.
Nr.
18.
Suðurland
kemur út einu sinni í viku, á
laugardögum. Argangurinn kost-
ar 3 krónur, erlendis 4 kr.
Ritstj. Jón Jónatansson á
Asgautsstöðum.
Innheimtumenn Suðurlands eru
hér á Eyrarbakka: skósmiður
Guðm. Ebenezerson og
verzlm. JónAsbjörnssou (við
verzl. Einarshöfn). í Reykjavik
Olafur Gíslason verslm. í
Liverpool.
Auglýsingar sendist í prent-
smiðju Suðurlands, og kosta:
kr. 1.50 fyrir þuml. á fyrstu síðu,
en 1,25 á hinum.
Samgöngumálin á sjó.
Sú var tíðin, að íslendinnar voru
ekki í vandræðum með að flytja að
sér nauðsynjar sínar frá útlöndum;
þeir áttu og gerðu út skipin sjálflr,
og fóru kaupferðir landa á milli þeg
ar þeir þóttust þurfa. Þetta er fyr-
ir löngu breytt. í fleiri aldir hafa
útlendir menn haft á hendi sigling
arnar milli íslands og útlanda, og
meðfram ströndum landsins síðan
Þeer ieron uoruat. EoLsa nenr vio-
gengist átölulítið fram á síðustu tíina.
Eru fyrir því gildar ástæður.
Nú er þetta aftur að breytast eftir
því sem þjóðinni vex flskur um hrygg
og hún kennir máttinn hjá sér. Ánægj-
an með frammistöðu útlendinganna
í þessu efni er líka á þrotum, sem
vonlegt er. Einna þyngst er þó þykkja
landsmanna til „Sameinaða gufuskipa
félagsins", enda hefir það lengi verið
oss þungt í skauti.
Þingið heflr oftsinnis reynt að mýkja
málin við félagið, en það heftr geng-
ið erfiðlega, nema hægt hafi verið að
hafa í hótunum, en það hefir ekki
æfinlega verið svo auðgert.
Nú er sa dagur kominn, að lands-
menn „ætla nú að eignast skip“ og
bjóða féiaginu byrginn. hóðin h6flr
öll tekið þátt í þessu, að vísu ekki
hver einasti maður, heldur þjóðin í
heild sinni. Hér er átt við „Eim-
skipafélagið" fyrirhugaða. Hlutatjár-
söfnunin hefir gengið fram yfir allar
vonir; var hún 19. f. m. orðin nokk
uð yfir 300 þús. kr. Það er meira
fé en nokkurn tíma áður hefir verið
lagt fram sameiginlega af íslenskum
almenningi; enn er ófrétt um hlut
töku Vestur-íslendinga. Eftir þessu
ætti þá ekki að vanta svó fjarska
mikið til þess að félagið geti byrjað
með tveimur skipum.
Bráðabirgðastjórnin heflr beðið al
þingi um styrk, 100 þús. kr., til fyr-
irtækisins, og svo árlegan styrk tii
rekstursins. Alþingi hefir sett nefnd
í báðum deildum til að athuga sam
göngumálin á sjó, og þar með þessa
málaleitun bráðabirgðastjórnarinnar.
Nefndin hefir nú lagt fram álit sitt.
Um hluttöku landssjóðs í Eimskipa-
félaginu segir nefndin:
„Að því er snertir hluttöku lands-
sjóðs í „Eimskipafélagi íslands", þá
urðu nefndirnar einhuga um að leggja
tii, að stjórninni væri heimilað að
kaupa hluti í félaginu fyrir alt að
400,000 kr., gegn þvi, að félagið
tæki að sér að halda uppi strandferð-
um með tveimur eða fleiri nýjum
eða nýlegum skipum, á svipaðan hátt
og með líkum skipum að stærð og
hraða eins og strandferðaskipin
„Austri“ og „Yestri", sem hér voru
í fórum árin 1911 og 1912 (sbr. þing-
skj. 367 og 368). En þó að nefnd
irnar vildu binda hluttöku landssjóðs
þessu skilyrði, þá var það þó ekki
hugsun þeirra, að þessi ríflega hlut-
taka ætti að skiljast svo, að hún
væri vegna strandferðanna einna sam-
an. Nefndirnar álitu sem sé, að strand-
ferðanna vegna væri 300,000 kr. hlut-
taka nægileg og jafnvel mjög rífleg,
þar sem fá mætti tvö góð strand-
ferðaskipfyrir 400,000 kr., en 50—60°/°
af þeirri upphæð mætti íá með því
að veðsetja skipin sjálf og fá lán út
á þau. Mundi þannig mega fá að
minsta kosti 200,000 kr. að láni út
á. olripirx o5ft jaínvrol ö-lfc að 240^000
kr., (sbr. þingskj. 368). Ef miðað
hefði verið eingöngu við tvö strand-
ferðaskip, hefði getað komið til mála
að takmarka hlottöku landssjóðs við
160—200,000 kr., (sbr. ummæli
nefndarinnar um landssjóðsútgerðina,
þingskj. 368). En með því nefndirn-
ar vildu hiynna sem best að „Eim-
skipafélagi íslands", vildu þær ekki
skera þetta við neglur sér, heldur
áætla 300,000 kr. hluttöku í sam-
bandi við strandferðirnar, jafnframt
með það fyrir augum, að hentara gæti
þót.t að hafa strandferðaskipin fleiri en
tvö (sbr. „með tveimur eða fleiri
strandferðaskipum" í frumvarpi voru,
þingskj. 367, 1. gr.). En þar sem
nefndirnar þó ekki létu einu sinni
við þetta silja, heldur lögðu til, að
hluttaka landssjóðs yrði ákveðin, ekki
300,000 kr., heldur alt að 400,000
kr., þá var það hugsun nefndanna, að
100,000 kr. af þessari upphæð skyldi
vera hluttaka landssjóðs í félaginu
alment tekið, til þess að styðja það
til að kaupa millilandaskip og halda
uppi millilandaferðum, eins og bráða
birgðast.jórn félagsins hafði farið fram
á í erindi sínu til Alþingis. En hins
vegar vildu nefndirnar þó einnig binda
þessa hluttöku landssjóðs því skilyrði,
að samningar næðust við félagið um
strandferðirnar, og jafnframt að milli-
landaskipin yrðu fleiri en eitt, þótt
gleymst hafi að taka það fram í hinu
fyrra nefndaráliti voru.
Hinu sama skilyrði vildi meiri hluti
nefndanna binda beinan ársstyrk til
félagsins til millilandaferða, sem þeim
fanst hæfilega ákveðinn 40,000 kr.,
Fáheyrð ósvífni!
Hið „Sameinaða Gufuskipafélag“ hefir í hótunum við þingið.
Brýtur gefið loforð. Vill hræða þingið frá stuðningi við Eimskipa-
félag Islands.
Ráðherra afhent.i Samgöngumálanefnd í gær þetta símskeyti:
„Eor at undgaa misforstaaelse, mcddeles lverved Deres
Exellcncc at vort tilbud om Kystfart 1914—1915 trækkes tilbage,
saafremt Altingct vedtager ved Aktietcgning eller Subvention at
stötte „Eimskipafélag íslands" mellemlandsfart.
Forenede".
Þingið gefur vonandi viðeigandi svar í verki. — Um það verður
enginn ágreiningur. — Þjóðin gerir væntanlega hið sama. Þingmaður
Strandamanna fékk í dag skeyti frá Borðeyri um 100 kr. hluttöku í Eim-
skipafélaginu, sem svar gegn fréttum. — „Fyririitlegt" skeyti Sameinaða. —•
Yon um miklu meira þaðan næstu daga. Þetta er rétta svarið, svona eiga
fleiri að svara.
(Eítir simskeyti frá Rvík 2. sept).
svo að íélagið, ef það einnig tæki að
sér strandferðirnar með 60,000 kr.
ársstyrk, hefði alls 100,000 kr. árs
styrk, einmitt sömu upphæð og „Hið
sameinaða eimskipafélag" hefir nú
fyrir bæði strandferðir og millilanda-
ferðir (þó það hafi auk þess 25,000
kr. fyrir íerðir til Færeyja með sér-
stökum skipum). En nefndirnar vildu,
þó að félagið gæti fengið þennan 40,000
kr. árstyrk til millilandaferðanna und-
ir eins fyrsta árið, sem það byrjaði
ferðir sínar (1915), þó að það hefði
þá ekki enn tekið að sér strandferðir,
ef samningatilraunir um þær milli
félagsins og stjórnarráðsins væru þá
á svo góðum vegi, að hægt væri á
því að byggja, að félagið tæki að sér
strandferðirnar 1916. Það sem eink-
um vakti fyrir nefndunum í þessu
efni, eða meiri hluta þeirra, var það,
að stjórnin yrði tímanlega á árinu
1915 að fá að vita vissu sína um
það, hvort von væri um að „Eim-
skipafélag íslands" tæki að sér strand-
ferðirnar næsta ár, því væri vonlaust
um það, yrði hún að gera ráðstafan-
ir til að koma fót landssjóðsútgei ð,
og til þess mætti hún ekki hafa minna
en eins árs frest, með því fyrir gæti
komið, og enda líklegast, að hún yrði
að láta smíða ný skip til strandferð •
anna. Auk þess yrði stjórnin, til
þess að geta lagt tillögur um rekst
urskostnað fyrir þingið 1915, að fá
að vita um það með vissu, hvoit
landssjóðsútgerðin væri óumflýjanleg,
áður en hún semdi fjárlagafrumvarp
sitt' fyrir 1916 — 1917.“
fað kom til tals í nefndinni að
gera strandferðaskipin út á landsins
kostnað. Það ætti að vera hreirm
óþarfi, þar sem verið er að koma á
fót alinnlendu félagi sem biður um
ríflegan styrk úr landssjóði. Lang
eðlilegast að það félag tæki líka að
sór strandferðirnar svo fljótt sem
mögulegt er. Bráðabirgðastjórnin
færist raunar undan þessu og telur
sig tæplega hafa heimild til þess sam-
kvæmt útboðsskjalinu. En einmitt'
útboðsskjalið gefur fylstu von um að
félagið muni taka að sér þessar ferð-
ir líka, þegar það sér það fært. Nú
vill þingið gera það fært þegar í byrj-
un, og eftir hverju er þá að bíða?
Og líka má gæta að því, að það eru
lítil líkindi fyrir því að landinu liggí
nokkurntíma í náinni framtið eins
mikið á aðstoð félagsins eins og nú.
Það væri hjákátlegt ef á sama árinu
væri stofnað innlent eimskipafélag
með almennri hluttöku og ríflegu
fjárframlagi úr landssjóði, og lands-
sjóður yrði svo að fara að gera út
skip á sinn kostnað til að vinna ekki
óþarfari helminginn af ætlunarverki
félagsins.
Um ferðir á flóum og fjörðum seg-
ir nefndin meðal annars:
„Að þvi er snertir bátaferðir á
flóum, fjörðum og vötnum, þá vaið
nefndunum Ijóst, að þar væri mik-
illa umbóta vant., en upplýsingar um
þessar ferðir hins vegar svo algerlega
ófullnægjandi, að frágangssök væri
fyrir þingnefnd að koma fram með
tillögur um gagngerðar breytingar á
þeim að svo stöddu. Nefndirnar hafa
því í þetta sinn látið sór nægja að *
koma fram með ákveðnar tillögur um
upphæð styrkvoitingnnna til þessara
báta, og hafa þær, að því er hina
minni báta snertir (Rangársandsbát-
inn, Hvítárbátinn, Hvalfjarðarbátinn,
Lagarfljóts- og Austur Skaftafellssýslu-
bátinn) að mestu leyti látið hinar
núverandi upphæðir halda sér óbreytt-
ar. Og sama er að segja um Faxa-
ílóabátinn. Hins vegar leggja nefnd-