Suðurland - 13.09.1913, Blaðsíða 1

SUÐURLAND
Alþýðublað og atvinnumála
IV. árg.
Eyrarbakka 18. scptcinbcr 1918.
Nr. 14.
Suðurlaud
kemur út einu sinni í viku, ú
laugardögum. Argangurinn kost-
ar 3 krónur, erlendis 4 kr.
Ritstj. Jón Jónatansson á
Ásgauts8töðum.
Innheimtumenu Suðurlands eru =
hér á Eyrarbakka: skósmiður •
fiuðm. Ebcnezorson og •
verzlm. J ó n Á s bj ö r n s s o n (við 5
verzl. Einarsböfn). í Rcykjavík •
Ólafur Gíslason verslm. í {
Liverpool
Auglýsingar sendist í prent-
smiðju Suðurlands, og lcosta:
kr. 1.50 fyrir þuml. á fyrstu siðu, •
en 1,25 á hinum.
Hjáverk.
Frh.
1. Heimilisiðnaðurvin.
Fyr á tímum, er fólkið vav nóg í
sveitunum og samgöngur fátiðari en
nú, þá var heimilisiðnaður mikill liér
á iandi. Mest kvað auðvitað að uil-
ariðnaðinum — tóvinnunni — því þá
var ekki ullin send til útlanda og
keypt útlent klæði í staðinn, landið
varð að bjargast við sín gæði. Kvöld
'n volu «0 íólJiiS m a »’gfc; ovo
vistin hefði orðið æði döpur ef ekkert
hefði verið til að hafa milli handanna.
Fað hjálpaði líka til að verkfærin
voru seinvirk fram úr öllu hófl og
fyrir það drógst. vinnan lengur, svo
fólkið hafði lengst af nóg að gera
Verkfæri flest voru þá smíðuð heima,
og svo var um húsbúnað og önnur
áhöld. Efnið var bæði innlent og út
lent, auðvitað var ínnlenda efnið mest
notað meðan það entist, má til þess
telja uil, skinn og horn, og enda tré
í öilum sveitum þar sem skógur var
Mest af trénu var þö útlent, og svo
voru málmarnir. Kvenbúningurinn
útheimti mikið silfursmiði, enda voru
siirursmiðii- ágætir hér á iandi. Járn
ið var þó auðvitað aðalmálmurinn,
eins og það er altaf, og smiðja var
á flestum bæjum. ílát voru þá næiri
öll úr tré, og útheimti það trósmíði
Mörg ílát og áhöld voru þá skorin
n'íög, og urðu menn skurðhagir við
Þá iðju. Til trésmíðanna þuríti góð
bitjárn, og hélt það við góðu járn
smíði. Öll var vinnan innlend, þó
efnið væri útlent; nú er öll vinnan
útlend, jafnvel þó cfnið sé íslenskt,
Og þó á þetta að vera hagur. Svona
breytast fimarnir. Afturförin er sýni
ieg. í fyrsta lagi hlýtur það að vera
mikið fé sem á þennan hátt er borg
að út úr landinu í vinnulaun og
milligöngu. Og í öðru lagi er það
mikið tap, mikil aftuiför fyrir þjóð
sem kunni að vinna' þessa iðju, að
hætta við hana, týna henni niðu
Um leið lagðist og mörg önnur þaif
leg iðja niður. Fetta er þó nokkuit
vorkunnarmál um ullariðnaðinn, verk-
smiðjuiðnaðurinn heflr kæft niður
hoimilisiðnaðinn, þó er það mikið
vafamál, hvort svo þurfl að vera að
öllu leyti. Víst er um það, að ekki
nær það til prjónlesins, það getur
ekki orðið ódýrara útlent en innlent.
En það er fleira en ullariðnaðurinn
sem hefir kulnað út. Alt smiði hefir
lagst mjög niður og færst í færri
hendur, enda er nú keypt margt í
kaupstaðnum, sem áður var unnið
heima. Út yfir tekur þó að alt blikk-
smíði svo að segja skuli vera aðkeypt.
Allar blikkföturnar, katlarnir og könn-
urnar og aðrar blikkvórur stærri og
smærri, og fyrir þetta er borgað feikna
fé áilegfí. Gling-urvaran er og öll lít
lend, sem nærri má geta. Má þó vel
smíða margt glingur úr tré, beini og
horni. Mikið er líka flutt inn af
fléttuðum vörum, köifum og mottum
margskonar. Flest af því mun vera
blindra manna verk og annara van-
aðra manna, svo auðvelt er að vinna
það. Eina innlenda efnivaran, sem
ekki er flutt úr landi, er líklega hross-
hárið. Það er enn unnið á heimil-
unum sjálfsagt víðast hvar. Nokkuð
er flutt af óunnu efni inn i landið,
og notað til heimilisiðnaðar. Má þar
til nefna efni í veiðarfæri, svo sem
hamp og garn til net.a og annað hálf-
unnið efhi. í’að er vinna margra
manna í sjávarplássunum að vetrar-
lagi að búa út veiðarfærin; þau eru
nógu dýr þó ekki sé keypt alt verk
á þeim. Mun það vera hin eina teg-
und heimilisiðnaðar sem er í fram-
för. Fullum þroska hefir hún ekki
náð fyr en veiðarfærin eru öll unnin
heima, það er nóg fóik til þess og
nógu dýrt að kaupa efnið.
Hér or talið fæst af því sem fram -
leiða má í landinu og nú er keypt
frá útlöndum. Fetta ætti þó að nægja
til að sýna hve bágborið ástandið er.
Nokkuð er þó farið að birta yfir
þessu máli. Pað er að skýrast betur
og betur fyrir mönnum.
Nokkrar greinar hafa verið skrifað-
ar unr það og lúta þær allar í eina
átt, að sýna mönnum hver skaði og
skömm þetta er, og ekki síst er at-
vinnuskorturinn voflr yfir á hverju
ári. Ágætar greinar um skólaiðnað
heflr Jón Þórarinsson fræðslumála-
stjóri skrifað, fyrst í „Tímarit um
uppeldi og mentamál", og síðan í
„Skólablaðið". Um inniendan heima
iðnað hefir Ól. Friðriksson skrifað
ágæta grein í „Eimreiðina". í síð
asta hefii „Andvara" er mjög ræki-
legur og góður fyrirlestur „um heim
ilisiðnað á Norðurlöndum", eftir I. L.
Lárusdóttur.
í sumar var stofnað félag í Reykja-
vík til eflingar heimilisiðnaði og um
sömu mundir komu góðar greinar
um málið í „Skólablaðinu" og í „ísa
fold“. Félagið er að vísu ekki mann
margt ennþá, og sakar það í sjálfu
F

Vefnaðarvara
Prjónavara
Smávara að ógleymdum
Regnkápunum
góðu fyrir konur og karla, fást hvergi eins að verði og gæðum.
Sjölin, vetrar
verða seld um tíma með 15-—25% og
Kjólatauin
með 20% afslætti. Af öllum öðrum vörum 10%.
Lítið inn hjá
JÓNI BJÖRNSSYNI & C0.
Bankastræti 8
þegar þér verðið á ferðinni.
kc
sér minst. Hitt er meira um vert,
að hreyfingin er komin af stað og
það í góðra manna höndum. Ásetn-
ingurinn er ákveðinn, sá að vinna
málinu gagn eftir megni.
Það mun vera ætlan stofnenda fé
lagsins að snúa sér að skólunum með
þetta mál, enda er það þeim skyld-
ast. að taka það að sér. En skólarn-
ir eru þar ekki einhlitir, alþýða manna
verður að aðhyilast málið og taka
það að sér. Barnaskólarnir geta ekki
áorkað nema nauðalitlu i þessu efni
nema alþýðan krefjist þess. Starfs-
kraftar þeirra víðast hvar eru svo
veikir, að þeim veitir fullerfitt að
uppfylla þær skyldur, sem þeir nú
hafa að lögum. Upp til sveita kem-
ur það varla til mála að setja þetta
mál í samband við barnafræðsluna.
Málið verður altof lengi á leiðinni ef
það verður látið fara barnaskólaleið-
ina eingöngu, hér þarf bráðari að-
gerða við. Allir unglingar, sem tíma
hafa til, þurfa að kynnast þessu máli
og hjálpa til að koma því á fram-
færi. Þetta er tilvalið verkefni fyrir
féiög sem lítið hafa að starfa, þess
eru líka dæmi, að félög hafl sint því
ótilkvödd og óstudd. Allir unglinga-
skólar, hverju nafni sem nefnast, og
námsskeið ættu að láta til sin taka
í þessu máli. Pörfin er brýn, svo
sem áður er sagt. Því hefir verið
spáð, að þetta málefni mundi lognast
út af eins og margt annað gott hjá
okkur, en það verður þá h'ka • fyrir
samtakaleysi eða eitthvert annað
ólag, sem algengt er vor á meðal.
Líka hefir því verið haldið fram, að
verkefni muni þrjótá, þar sem eigí
sé til efni í landinu sjálfu nema ull-
in. Nokkuð er að vísu hæft í þessu,
en hitt er þó öllu trúlegra, að á sín-
um tíma skorti eitthvað fremur en
verkefnið; vinnusamar hendur skortir
það sjaldnast. Þá t.eija sumir nokkra
hættu á þvi, að hinum heimaunnu
| vörum verði ekki komið í verð, þeim
zá
er ekki þarf til heimanota. Heirnil-
isiðnaðarfél. mun gera það sem það
getur til að koma þeim í verð, og
það verður ekkert vandaverk þegar
svo er komið, að eitthvað er til að
selja. Heimilisiðnaðurinn ætti að
verða t.il þess að efla heimilispiýði
og vekja smekkvisi hjá almenningi,
og á þann hátt eiga sinn þátt í því
að tengja fóikið við heimilin. Pykir
nú ekki ofaukið slíkum ráðunr.
Hér verður ekki lengra farið út í
þetta mál að sinni, má vera að það
verði betur gert siðar.
Pá trú höfum vér, að þetta mál
eigi eftir að gera þjóðina bæði hag-
ari og hagsýnni á marga lund og efla
henni bæði gæfu og gróða.
2. Garðyrkjan.
Þó heimilisiðnaðurinn sé góður, þá
getur hann ekki orðið nema auka-
atvinna, og það á vetrardaginn, er
ekki verður annað gert,. Sumarið
hefir lika sínar næðistundir, þó ann-
ríkt sé, og eins er þá örvasa fólkið
og liðléttingarnir lítt færir til erflðis-
vinnu. Öllum er eðlilegast og holl
ast að halda sig inest úti í sumar-
blíðunni og flestum verður fyiir að
vilja hafa hönd á einhverju. Engin
útivinna er hægari né hollari en garð-
vinnan. Henni heflr nú fleygt óðum
fram siðari árin. Pær eru nú fáar
sveitirnar hér á landi, þar sem engin
garðhola er. Svona viðuikent er það
þó oiðið að það borgi sig efuahags-
lega að rækta matjurtir; er þó stutt
síðan, og langt eftir að vel sé. Land-
hagsskýrslurnar 1912 telja uppskoru
af kartöflum 1911 28250 tn., og veið-
ur það 16972 Þús. kr. virði ef tn. er
metin á 6 kr. Sama ár eru rófur
og næpur taldar 13450 tn., og nem-
ur það nær 55 þús. kr. ef t.n. or
metin á 4 kr., sem kann að vera
j fuilhátt. Tölur þessar eru víst li< Id
| ur of lagar en háar, þegar þess er