Suðurland - 15.11.1913, Blaðsíða 1

SUÐURLAND
--z==æ. Alþýðublað og atvinnumála
IV. árg.
Eyrarbakka 15. nóvembcr 1918.
Nr. 28.
8 u ð u r 1 a n d
kemur út einu sinui í viku, á
laugardögum. Argangurinn kost-
ar 3 krónur, eriendis 4 kr.
Ritstj Jón Jónatansson á
Ásgautsstöðum.
Innheimtumenn Suðurlands eru
hér á Eyrarbakka: skósmiður
Guðm. Ebeuezerson og
verzlm. JónÁsbjörnsson (við
verzl. Einarshöi'n). í Reykjavík
Olafur Gíslason verslm. í
Liverpool
Auglýsingar sendist í prent
smiðju Suðurlands, og kosta:
kr. 1,50 fyrir þuml. á fyrstu síðu,
en 1,25 á hinum.
Að líkindum veiður stilfc svo til
um förina að henni verði lokið um
eða skömmu eftir sláttubyrjun.
Vel væri þá ef ekki yrðu það að-
eins yngri bændurnir er færu för
þt-ssa, heldur taki þeir sig til líka
einhverjir hinir eldri búhöldar vorir,
og'sláist í förina. Fyrir þá sem ekki
hafa áður á Noiðurland komið, er
það ekki síst. ómaksins vert að bregða
sér þangað og viiða fyrir sér fólkið
og sveitirnar, og hinir, sem þangað
hafa komið áður, eiga sjálfsagt þang-
að vitja góðvina og kunningja.
En það ætti annars að vera óþarft
að eyða orðum um það, hvort menn
muni vilja fara þessa feið. Það seg
ir sig sjálft, að svo hlýtur að veia
Norðurför sunnlenskra
bænda.
Búnaðarsamband Suðurlands heflr
ákveðið að gangast fyrir því að farin
verði bændakynnisför héðan úr aust-
ursýslunum norður á sumri komanda
til að endurgjalda heimsókn norðlensku
bændanna hingað á Suðurland 1910.
Búnaðarsambandið veitir dálítinn
styrk til fararinnar, sbr. auglýsingu
frá formanni sambandsins hér í blað
inu í dng.
l’egar efnt var til bændafararinnar
hingað suður 1910, var það tilgang
ur forgöngumanna að koma á meiri
kynningu milii norðlenskra og sunn
lenskra bænda, og gefa þeim tækifæri
til að kynnast nokkuð af eigin sjón
búskap og búnaðarháttum hverjir hjá
að miklu fleiri vilja fara en því geta
viðkomið.
Sjálfsagt. ei að allir bænheitir menn
verða nú að leggjast á eitt og fara
fram á það við forsjónina, að hún
stilli svo til að hafisinn láti Norður-
land í friði í þetta sinn, svo þoir sem
förina fara fái að sjá það í sólskini
og sumaryl, en ekki í hríðbörðum
harðindastakki. Og þetta verður auð
vitað gert, og réttast er að svo stöddu
að gera ráð fyrir því að þessar bæn-
ir verði heyrðar.
----<-0-0-—
Landstjórnin
og
landbúnaðurinn.
öðrum. Enginn vafl getur leikið á
því að talsvei t, gagn mætti að þessu
verða, og er því vel til fallið að slík-
ar bændakynnisfarir væru farnar stöku
sinnum.
Og nú er ekki vert að draga það
lengur að gera heímsókn Norðlending
um. Við höfum nú verið að ráðgera
þetta ferðaiag nú á annað ár, og ætti
það að vera okkar sunnlenska sein-
læti meir en nógur undirbúningstími.
Sjálfsagt má búast við því að marga
muni fýsa að fara þessa för, svo það
getur ekki verið nein hætta á að hún
þurfi að farast fyrir af því að of fáir
gefl sig fram. Hér er eigi heldur
um það að gera að draga saman mik
ið fjölmenni, það gæti jafnvel oiðið
til þess að draga úr ánægjunni og
gagninu af förinni, 12—15 menn
væri fullnóg, og ættu helst ekki íleiri
að vera.
Þeir sem hafa i huga að taka þátt
í förinni, ættu mi að gefa sig fram
sem fyrst, því ekki er unt að ákveða
hánar uin förina fyr en næg þáttaka
fengin, en þá ákveður stjórn Bún-
aðarsambandsins hvenær hefja skuli
^i'ðina og hveinig henni skuli haga,
eh það verður að ákveða í samráði
V'Ö menn þar nyrðra, og þarf þá all
þ'hgan fyrirvara til þoirra ráðagerða.
Þegar manntalið fór fram, 1910,
taldist svo til að af hverjum 1000
manns hér á landi lifðu:
509,6 á landbúnaði
186.5 — sjávarútvegi
70,8 — iðnaði
46,3 — verslun
30.5 — „ólíkamlegri vinnu*
19.5 — styrk af almanna fé '
10.6 — eftirlaunum og eignum
118.6 — ýmsu
og 7,6 — einhverju ótilgreindu.
Lessir voru þá atvinnuvegir þjóð
arinnar, og enn eru þeir hinir sömu
og líklega mjög lítil breyting á hlut-
fallinu milli flokkanna. Það sést af
þessu að yfir helmingur af öllum
landsmönnumliflr á landbúnaði. Land
ið er því bænda land og landbúnað
arland, og enn er bóndinn bústólpinn
en búið landstólpi.
Flestir nýtustu menn þessa lands
eru líka bornir og barnfæddir í sveit
inni. Vagga þeirra hefir staðið í döl-
um landsins og þeir eru vaxnir upp
í bændalofti og sveitabasli. Þar hafa
Þeir lært að þekkja þjóðina í réttri
mynd og kynnast, högum hennar.
Sumir segja að nú séu það kaup
staðabúarnir sem mest velti á, því
frá þeim fái landsjóður mestar tekjur.
En slíkt er fjarri sanni. Sveita- og
sjávarlíf er svo inntvinnað hvað í
annað, að ilt er að greina gagn ann-
ars frá hinu, en það þori eg að segja,
að væri enginn sveitabúskapur, þá
væri landið ekkert land heldur eyði
eyja. Og hvað tekjum landsjóðs líð-
ur, þá er það satt að á pappírnum
koma þær flestar frá sjávarútvegnum,
en enginn lelur innanlands viðskiftin
og segir hversu mikið kaupstaðarbú-
inn fær úr sveit. Auk þess er þorr-
inn af núverandi kaupstaðarfólki úr
sveit komið og hefir flutt, með sér
efni í kaupstaðinn og á þeim lifa
margir fyrstu árin.
Landið er því fyrst og fremst land
búnaðarland og svo útgerðarland.
Nú mætti ganga að því vísu að á
þingi þjóðarinnar sæti menn sem vætu
góðir „representantar* fyrir atvinnu-
vegitia. Menn sem hefðu alist upp
við þá og reynt þá sjálflr-, og gætu
því aí sjálfsreynslu vitað hvað best
hentaði. En þessu er ekki þannig
farið. Bændur og útgerðarmenn hafa
fáir setið á þingi og litlu ráðið. Ár-
nesíngar éru þar að vísu betur stæð-
ir en flest önnur kjördæmi landsins,
þeir hafa nú seinast sent á þing menn
sem fullkomlega þekkja bóndastöðuna
og vita hvað henni hentar, en það
eru fæst kjördæmin sem svo skyn-
samlega hafa valið
Öll mál, sem fyrir þingin koma,
hafa lagalega og sérfræðislega hlið.
Og öllum ntálum, sem fyrir þingin
koma, á að ráða þannig til lykfca, að
lagalega hliðin sé formleg, og sérfræð-
ishliðin þannig löguð, að hún sé sniðin
eftir þjóðlífmu og verði því að sem
allra fullkomnustum og bestum not-
um.
Þingin standa stutt, og þó þau séu
lengd, eru þau samt stutt, því er það
að stjórnin undirbýr málin undir
þing. Stundum ákveður þing að stjórn-
in skuli undirbúa ákveðið mál undir
næsta þing, en landstjórnir okkar hafa
ekki nærri altaf sint slíkum þings
ályktunartillögum. En úr því eitt
hlutverk landstjórnarinnar er aðund
irbúa mál undir þing, liggur líka í
augum uppi að hún landstjórnin verð
ur að bera skyn á málin.
í öðrum löndum eru mörg ráða-
neyti og heflr þar hvert sitt hlutverk.
Hér svara skrifstofurnar að nokkru
leyti til ráðaneytanna erlendis. En
sá annmarki er á þeim, að á þeim
silja ekki menn sem hafa sérþekk
ingu á sérfiæðislegu hlið lagannn.
Allir kannast við skrifstoíustjórana
Og enginn nema að góðu. Þeir eru
valinkunnir sómamenn. En enginn
þeirra þekkir af eigin reynd nvernig
best sé að girða, best að haga ábúð
arlöggjöfinni, best að komafyrirákvæð
um um vatnsveitur o. s. fi v. Alt
eru þetta atriði sem lifið veiður að
kenna, og það kennir ekki öðrum en
þeim sem sjálflr reyna. Þessvegna
undrar mig ekki þó það sé satt sern
eg hefi heyrt, að ráðherra hafi átt
að segja, þegar efri deild ályktaði að
skora á stjórnina að undirbúa ábúð-
arlög undir næsta þing; en svo sagði
mér þingmaður, að hann hefði sagt
við framsögumann: „ Það er ekki til
neins að vísa þessu til stjórnarráðs-
ins, því í stjórnarráðinu er ekki einn
einasti maður sem hefir vit á ábúð-
arlöggjöflnni*.
Þegar átt er við sérfræðislegu hlið-
ina á ábúðarlögunum, er þetta nátt-
úrlega satt, hvort sem ráðherra hefir
sagt það eða ekki.
Á gjörðum landstjórnarinnar fyr
og síðar (ekki frekar þessarar en fyr-
irrennurum hennar), má lika sjá þessa
ljós dæmi. Skal eg nefna tvö sem
sýna berlega afstöðu hennar til land-
búnaðarins.
Ungmennafélag norður í Eyjafirði
vildi fá holt í landi þjóðjarðar til að
gróðursetja í því skóg. Holtið var í
órækt og landseti landsjóðs vottaði
að það væri jörðinni ónýtt, og mældi
. eindregið með því að félagið feDgi að
girða 2—3 dagsláttur að rækta þar
skóg.
Stjórnarráðið leyfði félaginu líka
að rækta skóg, en í leigu eftir holt-
ið átti það að gjalda 2 kr. eftir hverja
dagsláttu á ári og eftir 100 ár átti
landið aftur að verða eign jarðarinn-
ar. Hér er staða stjórnarráðsins ein-
stæð (þetta var fyrir Hannesar tið
(seínni) og undraverð. Ætla mætti
að það öllum öðrum fremur ætti að
hvetja menn til skógræktar. 99
bændur af hverjum 100 mundu hafa
sagt sem svo: Þið megið gjarnan
girða af í holtinu land til skógrækt-
unar og þurflð ekkert að borga eftir
það meðan félagið starfar á þjóðleg-
um grundvelli og vinnur að skógrækt
í landinu. En hætti félagið að starfa
að skógrækt áður en landið er orðið
skógi vaxið, eða leggist það niður, þá
er landið aftur eign jarðarinnar. Þetta
svar hefðu bændurnir gefið, og betra
var að slíkur hefði setið á skrifstofu
stjórnarinnar, þá væri skógarvísir í
holtinu nú.
Hitt dæmið sem eg vildi nefna er
af manni norður í landi. Hann er
oiðinn aldiaður og hættur búskap, en
er nú hjá syni sínum i kauptúni.
Hann langaði að rækta upp móa
sem eru í kring um kaupstaðinn og
gera þá að túui. Jörðin er lands-
sjóðsjöið og bað hann því stjórnai-
ráðið um nokkrar dagsláttur í eifða-
festu.
En stjórnarráðið synjaði um leyfið,
Þorri bænda mundi hafa sagt hon-
um landið velkomið til ræktunar.
Margir endurgjaldslaust fyrstu 20—30
áiin, en úr því 5—10 kr. eftir hverja
dagsláttu á árí. Allir hefðu auðvit-
að sett inni ákvæði um að landið
yrði tekið aftur ef kaupstaðurinn yxi
svo það þyrfti til að byggja á því
eða þvi um likt, en að neita um