Suðurland - 22.11.1913, Blaðsíða 1

SUÐURLAND
::z::zzzzz Alþýðublað og atvifinumála ==
IV. árg.
Ey
rarbakka 22.
nóvcinber 1913.
Nr. 24.
Snðurland
kcmur út einu sinui í viku, á
laugardögum. Argangurinn kost-
ar 3 krónur, erlcndis 4 kr.
Ritstj J ó n J ón at ans s on á
Asgautsstöðum.
Innheimtumenn Suðurlauds eru
hér á Eyrarbakka: skósmiður
Gruðm. Ebenezerson og
verzlm. J ó n A s b j ö r n s s o n (við
verzl. Einarshöfn). í Reykjavík
Ólafur Gíslason verslm. í
Liverpool.
Auglýsingar sendist í prent-
smiðju Suðurlands, og kosta:
kr. 1.50 fyrir þuml. á fyrstu síðu,
en 1,25 á hinum.
Og kosningarnar næstu hljóta ein
göngu að snúast um innanlandsmál,
fjárhagsmál, samgöngumál, atvinnu-
mál o. s. frv.
Sambandsmálið getur ekki ráðið
kosningum í þetta sinn. Danir hafa
lokað samningaleiðinni að sinni, það
er svo auðsætt sem verða má.
Og meginþorri allra kjósenda verð
ur óefað því fylgjandi að samþykt
verði á aukaþinginu stjórnarskrárfrum-
varpið frá í sumar óbreytt, það er
svo sjálfsagt-að um annað getur ekki
verið að ræða.
Stórroálin tvö, senr ráðið hafa kosn-
ingum nú uin nokkurt skeið, ættu
ekki að þurfa að valda neinum ágrein-
ingi í þetta sinn. Mikill meiri hluti
Kosningahugleiðing'ar.
ii.
Hvað hefir þjóðin lært af reynslunni
í stjórnmálum nú á seinni árum?
fessari spurningu á hún að svara
við næstu kosningar.
Kosningarnar eiga að leiða það í
ljós hvort þjóðin hefir komið
auga á orsakirnar lyrir misfellunum
í stjórnmálaástandinu nú undanfarið,
og hvort hún hefir festu og þroska
til að taka svo í taumana sem þörf
er á,
Mikið mein er það hve landsmál
eru lítið rædd í héruðum alment
milli kosninga. Fjöldi kjósenda gerir
sér í raun og veru litla eða enga
grein fyrir því sem gerst hefir, né
heldur fyrir þeim verkefnum er fyrir
liggja, þessvegna verður það alloft
hending ein sem úrslitunum ræður,
en ekki fastur og einbeittur þjóðar
vilji. Meðan svo er ástatt, er alt
umtal um þjóðarviljann litið annað
en tóm orð.
Væri áhuginn meiri og almennari,
og ef í hverju kjördæmi væri komið
á samtökum og félagsskap í því skyni
að gera kjósendum hægra fyrir alment
að fylgast með í landsmálum og geta
myhdað sér fastar og ákveðnar skoð-
anir um þau, þá mundu kosningarn
ar víða takast betur.
En það er til lítils að tala um
þetta, það er mál sem enginn vil
heyra minst á — ennþá.
En það koma þeir tímar að þjóðin
kemur auga á þann sannleika, að
kosningarrétturinn er ekkert leikfang,
en að honum fylgja skyldur, alvarleg-
ar skyldur sem með engu móti má
gleyma.
Það er nokkur vorkun þó kosning-
arnar hafi stundum farið nokkuð í
handaskolum, þegar kosið er um þau
málin sérstaklega sem fjöldinn allur
af kjósendum á örðugt með að gera
sér grein fyrir eða mynda sér sjálf-
stæða skoðun um, Sambandsmálið
1
eu þegar kosið er um innanlandsmál
eingöngu, þá er illa fyrir séð ef mikill
hluti kjósenda þarf að kasta frá sér
atkvæðum sínum í blindni.
þjóðarinnar ætti að geta orðið sam
mála um það tvent, að samþykkja
stjórnarskrárfrumvarpið óbreytt, og
að lofa sambandsmálinu að bíða.
Fess verður þjóðin að krefjast af þeim
sem hún kýs á þing í þetta sinn.
Því er haldið fram af sumum að
það skifti ekki svo miklu með þessar
næstu kosningar, nema að því er
stjórnarskrána snertir, þær eigi ekki
að gilda nema fyrir eitt þing, auka-
þingið í sumar. En þótt svo sé að
segja megi að ekki sé tjaldað nema
til einnar nætur með þessum kosn-
ingum, þarf eigi að síður að vanda
til þeirra — þjóðin má aldrei kjósa
gálauslega.
Fjárhagsmál vor verða alvarlegustu
og umfangsmestu viðfangsefnin í inn-
anlandsmálum, á þeim veltur svo
margt annað, og þessi mál eru nú
í því horfl, að þau þarfnast mjög
svo alvarlegra afskifta.
Flestum ætti að geta komið saman
um það, að í raun og veru liggi okk-
ur opinn vegur til þess að taka hvers-
konar framförum sem þjóð þótt slitn-
að hafl upp úr samningunum við Dani,
og á þeim vegi séu engir danskir þrösk
uldar sem vér ekki fáum komist yflr.
Það er líka háskaleg villa að halda
því fram að það á nokkurn hátt þurfi
að skerða efnalegt sjálfstæði vort og
þjóðarþioska þótt ekki séu gerðir
samningar við Dani um samband
landanna. Vér ættum að geta farið
allra vorra ferða þessvegna, að halda
fram hinu gagnstæða er aðeins til að
skaða sjálfa okkur og skemta — dansk-
inum.
En þá hlýtur það að vera oss al-
varlegt áhyggjuefni, að um leið og
vér höfum viljað heimta réttinn til
að ráða oss sjálfir, úr höndum Dana,
höfum vér sjálfir hnýtt önnur bönd,
skuldaböndin, sem geta gert oss þeim
engu síður háða en sambandssamn-
ingarnir sem mest heflr verið riflst
um. Verði haldið áfram úr þessu að
auka til muna skuldirnar hjá Dönum,
gæti svo farið að þeim mætti næst-
um á sama standa hve ríflegt sjálf
stæði þeir viðurkendu oss til handa
á pappírnum. Þeir hafa þá ráð vort
1 hendi sér eigi að siður.
Meðan svo er, eða ef svo er að
vér getum hvergi fengið fé að láni
nema hjá Dönum, þarf að gjalda var-
huga við auka skuldir landssjóðs. Það
eru óneitanlega hálfgerð mannalæti
að þykjast geta siglt sinn eiginn sjó
hvað sem Danir segja, og þurfa svo
á hverju ári eða því sem næst að
leita til þeirra um peningalán.
Annars er það vandi ekki síst fyrir
fátæka smáþjóð að vinna með erlendu
lánsfé. Þar er skamt öfganna á
milli.
Og eins og nú er ástatt hjá oss,
væri fylsta þörf á að taka til gagn-
gerðrar rannsóknar alt vort fjárhags
ástand og varast að auka skuldirnar
á meðan vér ekki höfum gert oss
betri grein fyrir því en nú er hvort
oss rekur svo mikil nauðsyn til að
taka ný og ný lán.
Verkfæri.
II.
Herli.
Fau hafa náð dálítilli útbreiðslu hér
eystra seinni árin, en þó er það hin
mesta furða hve óvíða þau enn eru
til.
Algengustu herfln eru tindaherfi
ýmiskonar. Fau eru fullnægjandi til
að herfa otanafrist flög, þau má einn-
ig nota til að herfa seinni herfingu á
grasrótarplægju, herfa niður hafra og
áburð, en þau eru með öllu einskis
nýt til þess að herfa fyrstu herfingar
á landi sem plægt er með grasrót
Til þess þavf að nota diskherfi eða
spaðaherfi, alt annað er kák.
Tindaherfi þau sem hingað hafa
verið keypt eru flest þannig gerð, að
breyta má stefnu tindanna, ýmist
láta þá standa beint niður eða hallast
fram eða aftur, eftir því sem við á,
er þetta hentara en að tindarnir séu
óhreyfanlegir. Sé tindunum hallað
fram, rifur herfið meira upp og geng
ur dýpra, hallist þeir aftur, gengur
herfið grynnra, en sléttar þá meir
og jafnar. Herfi þessi eru létt og
getur því oft verið ástæða til að
þyngja þau niður til þess þau vinni
betur.
Fjaðraherfi eru einnig góð til herf
ingar á ofanafristum flögum, og eru
til þess jafnvel fljótvirkari en tinda
herfin, þau eru og hentug til ýmsra
annara starfa. Benda má t. d. á það,
að matjurtagarðar þiðna oft og þorna
helst til seint, á vorin svo unt sé að
plægja þá og setja niður í þá í tíma,
moldin er föst og samansigin og þorn
ar seint, en plægingin verður ekki
góð fyr en moldin er hæfilega þur
Til þess að bæta úr þessu er ágætt
að herfa garðana að vorinu með
fjaðraheifi, þegar svo er þiðnað að
6—7 þuml. oru niður að klaka, herf
ið losar moldina mjög vel, þiðnar þá
klakinn fyr úr garðinum og mold
in þornar fyrri.
Ef þurviðrasamt er að vorinu og
moldin þornar vel eftir plæginguna,
er gott að herfa garðana með fjaðra-
herfi eftir að þeir hafa verið plægðir
og láta þá herfið ganga svo djúpt
sem unt er, garðurinn myldist við
það og losast og moldin blandast.
Frá einstöku mönnum sem reynt
hafa fjaðraherfi, hafa heyrst umkvart-
anir um að þau þættu vinna illa, en
þessar umkvartanir eru ástæðulausar
ef herfin eru rétt notuð. Þau eru
að vísu eins og tindaherfin litt nýt
á giasrótarplægju, enda ekki til þess
ætluð. Hæfilega stór fjaðraherfi eru
með 7—9 fjöðrum.
fessi smærri herfi, tindaherfin og
fjaðraherfin, þurfa sem flestir að eiga,
en þar sem einstaklingnum þykir sér
ofvaxið að kaupa, getur farið vel á
því að 2—4 nágrannar eigi herfið í
félagi. Hinsvegar nær það engri átt
að þessi smærri herfi séu eign bún-
aðarfélaga, það er með öllu ófull-
nægjandi, aftur getur farið vel á því
að búnaðarfélög kaupi stærri og dýr-
ari herfin — diska eða spaðaherfi,
enda verkefnið ekki meiri en svo
fyrst um sinn fyrir þau herfi víðast
hvar, að komast má af með 1 herfi
af þessu tagi innan hvers félags.
Diskaherfi — 10 diska — og spaða-
herfin finsku hafa verið keypt á nokkr-
um stöðum hér eystra, og hafa þau
gefist vel. Við það að nota þessi
verkfæii hafa menn getað sannfærst
um það af eigin reynd hvílík fásinna
það er að vera að káka við grasrót-
arherfingar með ónýtum heifum. Og
það er ekki til neins að setja það
fyrir sig þótt þessi stæni herfi séu
þung í drætti svo að beita þarf þrem
til fjórum hestum fyrir. Séu herfin
léttari, eru þau ónýt, vinna fyrst vel
þegar þunginn er nægur, og flestum
verður eitthvað til um að fjölga hest-
unum, enda eru hestarnir betur farn-
ir að vinna 3—4 saman fyrir herfinu,
og fá með því léttan drátt, en að
vera píndir áfram til að draga 2 létt-
ara herfi, og vinnan með létta herf-
inu verður þá einnig oft til lítils gagns
— mest hestaslit, og tímaeyðsla.
Ferðaskýrsla
eftir Pál Jónsson kennara á Hvanneyri,
Frh.
Af öðrum matjurtum en rófum og
kartöflum eru menn allvíða farnir að
rækta rabarbar, en þó víst lítið meira
en á þriðja hverjum bæ. Flestar
matjurtir eiu ræktaðar hjá séra póni
Thorsteinssyni á Þingvöllum. Hann
ræktar auk rabarbaians, salat, körvel,