Suðurland - 29.11.1913, Side 1

SUÐURLAND
Alþýðublað og atviunumála
IV. árg-
Eyrarbakba 29. nóvember 1918.
8 u ð u r 1 a n d
kcmur út oinu sinni í viku, á
laugardögum. Argangurinn kost-
ar 3 krónur, erlendis 4 kr.
Ritstj Jón Jónatausson á
Asgautsstöðum.
Innlieimtumenn SuðurJands eru
tiér á Eyrarbaklca: skósmiður
G u ð m . Ebenezerson og
verzlm. J ónAsbjörnsson (við
verzl. Einarsböt'u). í Reylijavík
Olafur Gíslason verslm. í
Liverpool
Auglýsiugar scndist í prent-
smiðju Suðurlands, og kosta:
kr. 1.50 fyrir þuml. á fyrstu síðu,
en 1,25 á hinum.
f
Stjórnarskráin
í ríkisráðinu.
Umræðurnar birtar.
Sú nýlunda heflr gerst, að umræð
ur þær er fóru fram í ríkisráðinu þann
20. f. m. um sfjórnarskráná, hafa
verið birtar bæði á dönsku og íslensku.
Hafa ræðurnar hér verið birtar í Lög
birtingablaðinu. Verður það að telj-
ast vel ráðið og hyggilega að gefa
almetiningi kost á að kynnast flutningi
tnálsins fyrir konungi og undirtektum
dönsku stjórnarinnar, þarf þá engum
getum um það að leiða hvað gerst
heflr.
Eins og við mátti búast er það
fikisráðsákvæðið eða úrfelling þess
sem er Dönum þyrnir í augum. í’ó
heflr það orðið ofaná, eins og áður
er kunnnugt, að fengið er fyriiheit
um staðfestingu stjórnarskrárfrum-
varpsins, en jafnframt á að tryggja
það að í framkvæmdinni verði engin
breyting á um uppburð íslenskra mála
fyrir konungi, heldur verði þau borin
upp í ríkisráðinu eftir sem áður.
Það er í mesta máta sjaldgæft að
íslenskir kjósendur eigi kost á að
kynnast því hvað talað er um islensk
mál i „stássstofunnni". Munu því
flest blöð bér telja sér skylt að flytja
lesendum sínum þessar umræður,
eigi síst þegar um svo mikilsvert mál
er að ræða sem þetta er- Þykir því
Suðurlandi rétt að birta meginatrið
in úr umræðum þessum, og fara þau
hér á eftir:
Kæða íslandsróðherra.
Eftir að ráðherra hafði lagt það til
að alþingi yrðí leyst upp og boðað
nýrra kosninga, og ennfremnr
ttfinst orðsendingar konungs, er fyrv.
'áðh. Kristján Jónsson flutti alþingi
1°12, og látið þess getið að Alþingi
hafl eigi að síður talið sér skylt að
halda fast við það að fella ríkisráðs-
ákvæðið buit úr stjórnarskránni, fór-
Uyl' honum orð á þessa leið:
„Með tilliti til þossa hvorttveggja
hafa adar flokkadeildir á alþingi kom-
ið sér saman um, að leggja það á vald
Yðar hátignar, hvar íslensk lög og
mikilvægar stjórnarráðsta/anir skuli
boinar upp fyrir konungi, þannig, að
það sé forréttur konungs, fráskilinn
ákvörðun alþingis. Það hefir verið
litið svo á, að konungurinn muni
vilja geta notið aðstoðar allra ráðgjafa
sinna, er ábyrgð bera, ef svo kynni
til að vilja, að skera þyrfti úr ágrein-
ingi um takmörkin milli hins sam-
eiginkga löggjafarvalds og hins sér-
staka íslenska lögpj ifarvalds, og al-
þingi heflr viljað tiyggja Yðar hátign
það stjórnskipulega, að geta fengið
þessu framgengt á þann hátt, sem
konungur telur bestan, án tilhlulunar
fiá þingsins hálfu. Samkvæmt þeim
fyiirmælum, sem sott eru um þetta
í 1. gr. stjórnarskrárfrumvarpsins, er
konungi í hendur lagið að gera með
undirskrift íslandsráðherra þá skipan,
sem hann vill ákveða, þannig, að hún
sé skuldbindandi fyrir ísland og eins
haldgóð eins og núverandi ríkisráðs
ákvæði, alla þá stund, er vilji kon-
ungs er um þetta óbreyttur.
Á alþingi létu menn sér það skiljast
að konungur mundi að líkindum nota
þemian létt sinn til þess að ákvarða,
að þau mái, er hér or um að ræða,
skuli borin upp fyrir honum í ríkis
ráðinu, eins og verið hefir.
Athygli mín heflr verið leidd að
því, að það þyki uggvænt, að sú á-
kvörðun ríði í bága við almennan fæð-
ingjarétt, sem sameiginlegt málefni,
að binda kosningairéttinn til alþingis
annaðhvort við fæðingu á íslandi eða
5 ára fasta dvöl þar. En á íslandi
hefir enginn haft ásetning til þessa.
Stjórnarskráifiumvarpið er í þessu
atriði alveg samhljóða stjórnarskrár-
frumvarpinu frá 1911. Að vísu verð
ur að kannast við, að munur er gerð-
ur á ríkisborgurum að því er snertir
kosningarrétt til alþingis, eftir því,
hvort þeir eru fæddir á íslandi eða
ekki, með því að þoir, sem þar eru
fæddir, þuifa aðeins að hafa verið
búsettir í kjöidæminu í eitt ár, en
hinir veiða þar að auki að hafa verið
búsettir í landinu í 5 ár á undan
kosningunni.
En þau forréttindi, sem þeir, sem
fæddir eru á íslandi, mundu njóta að
þessu leyti, eiga ekki sammerkt við
almennnn fæðingjaiétt í lagalegum
skilningi þess orðs. Fæðingjarétt hafa
t. d. ekki þeir einir, sem fæddir eru
í ríkinu, heldur einnig hörn innbor-
inna ríkisborgara, þótt þau hafl fæðst
á ferðalagi eða dvöl erlendis. En þá
séistöðu, scm stjórnarskrárbreytingin
veitir mönnum t.il að njóta kosning-
arréttar til hinnar séistöku löggjafar
samkundu íslands, alþingis, hafa þeir
einir, sem fæddir eru þnr í raun og
veru, eu ekki allir, sem innbornir
teljast að lögum, og á hinn bóginn
hafa hana allir, sem fæddir eru á ís-
landi, án tillits til þess, hvar þeir
eiga fæðíngarétt að lögum Þetta áktfæði
nær til barna utanríkis foreldra, sem
fæðast á íslandi í ferðalagi, en nær
aftur ekki til barna af islensku for-
eld'i, sem fæðast á ferðalagi í Dan
mörku eða í öðrum löndum. Ákvæð
ið um fæðing á íslandi er ekki sett
sem rýmkun á róttindum, heldur tak-
mörkun á tölu kosningarbærra manna.
En ófært þótti að láta fasta borgara
landsins, som kynnu að takast ferð
á hendur til útlanda og sleppa heim-
ilisfestu um stundarsakir, missa fyrir
það kosningarrétt um margra ára
bi).
Til þessa kosninganéttarákvæðis
getur ekki orðið skírskotað svo sem
íordæmis um, að hið sérstaka íslenska
löggjafarvald geti bundið önnur borg-
araleg réttindi, svo sem réttinn til
verslunar, fiskiveiða 0. s. frv. því
skilyrði, að menn séu fæddir á ís-
landi, og á þann hátt bægt í burtu
þeim ríkisborgurum, sem fæddir eru
í Danmörku.
Þessi takmörkun á kosningarrótti
er sprottin af alveg sérstökum ástæð-
um, er sérstaks eðlis og tekur að
engu lfyti til fæðingjaróttar.
Það hefir sjálfsagt ekki neinum
manni í hug komiö, þegar þessi sijórn
arskrárbreyting var samþykt, að lög-
leiða sérstakan íslenskan fæðingjarétt
með íslenskri lagasetning 9ingöngu.“
llæða forsætisróðherra Dana.
„Þar sem svo er ákvoðið i stjórn-
arskrárfrumvarpi því, er samþykt hefir
verið á síðastliðnu alþingi, að ráð-
herra íslands skuli „bera upp fyrir
konungi lög og mikilvægar stjórnar-
ráðstafanir, þar sem konungur ákveð
ur“, þá getur þetta ákvæði stjórnar-
skrárfrumvarpsinsþviaðeins samrýmst
þvi tilliti, er taka verður til hinna
sameiginlegu ríkismálefna til trygg
ingar því, að ekki verði á þau gengið
með sérstakri íslenskri löggjöf,
að Yðar hátign neyti þess valds,
sem lagt er undir konung í 1. gr.
stjórnarskráilaganna, til að ákveða
eitt skifti fyrir öll, að ráðherra íslands
beri upp lög og mikilvægar sljórnar-
ráðstafanir í ríkisráðinu eins og að
undanförnu, nema því aðeins, að gefin
vevði út lög að sameiginlegu ráði
ríkisþings og alþingis, um ríkisróttar-
samband Danmerkur og íslands, þar
sem ný skipun verði á gjöið.
Þetta á einnig við fæðingjaréttinn,
og eg geri ráð fyrir, samkvæmt um-
mælum ráðherra íslands, að í ákvæði
frumvarpsins um kosningarréttinn,
felist ekki neitt fordæmi um, að hið
sérstuka, ísleuska löggjafarvald geti
bundið heimild til borgaralegra jétt
inda, svo sem verslunar, fiskiveiða
0. s. frv., því skilyiði, að memi séu
fæddir á íslandi og vísað með því á
bug ríkisborgui um fæddum i Danmörku.
Nr. 25.
Það er ekki tilgangurinn, þótt hald-
ið sé áfram að bera upp íslensk mál
í ríkisráðinu, að ná neinum tökum
af Dana hálfu á þeim sérmálum, sem
áskilin eru íslensku löggjafarvaldi.
Markmiðið með því er, að dönskum
ráðgjöfum Yðar hátignar veitist kost-
ur á hluttöku í dómi um,hvortí lög-
um eða ályktunum, sem ráðherra
íslands ber upp, felist ákvæði, er vaiði
sameiginleg ríkismálefni, er aðeins
verður tekin ákvörðun um í samein*
ingu við dönsk löggjafarvöld".
Bæða konungs.
„Ef stjórnarskrárfrumvarpið verður
samþykt óbreytt á hinu nýkosna al-
þingi, er það ætlun mín að staðfesta
það; en eg verð þá um leið í eitt
skifti fyrir öll að ákveða í úrskurði,
er ráðherra íslands nafnsetur, að ís-
lensk lög og mikilvægar stjórnarráð-
stafanir skuli bera upp fyrir mér i
ríkisráði, nú eins og að undanfórnu,
og mun eg, er þar að kemur, í kon*
unglegri auglýsingu, er forsætisi'áð -
herrann nafnsetur, kunngera það í
Danmörku, sem eg nú mun takafram
í konunglegu opnu bréfi um nýjar
kosningar til alþingis,
að á þessu geti engin breyting orð-
ið, nema eg staðfesti lög um ríkis-
réttarsarnband Danmerturog fsiands,
samþykt bæði af ríklspingfnu og ai-
þingi, þar er ný skipan verði gjörð".
Samkvæmt beiðni forsætisráðherr-
ans og íslandsráðherra leyfði konung
ur að birta mætti umræðurnar.
Konungsbréfið
um
ríkisráðsákvæðið.
Bréf þetta hijóðar svo:
„Þar eð Yér höfum nú ákveðia að
nýjar alþingiskosningar skuli fara
fram, viljum Yér ekki láta hjá líða
að tilkynna kjósendum, að svo fremi
að frumvarp það til stjórnarskrár, er
síðasta alþing samþykti, verður end-
ursamþykt á næsta þingi, verðum
Vér um leið og Vér undirskrifum
frumvarp þetta til staðfestingar að
taka þær ákvarðanir í eitt skífti fyrir
ftll, viðvíkjandi 1. grein: að íslensk
lög og mikilsvaiðandi stjói'narráðstaf-
anir skuli hér eftir sem hingað' til
verða borin upp fyrir Oss í líkisráð-
inu af ráðhena ísiands. Á þessu
getur engin brevting orðið nema því
aðeins að Vér veiðum að undiiskiifa
lög um ríkjasamband íslands og Dan-
merkur, staðfest bæði af Alþingi og
ríkisþingi Dana.
C h r i s t i a n R.