Suðurland - 18.12.1913, Page 1
SUÐURLAND
Alþýðublað og atvinnumála ==
IV. ár^.
Eyrarbakka 18. desember 1918.
Nr. 27.
S u ð u r J a n d
kemur út oinu sinni í viku, á
laugardögurn. Argangurinn kost-
ar 3 krónur, erlendis 4 kr.
Ritstj Jón Jónatansson á
Ásgautsstöðum.
ínnheimtumenn Suðurlands eru
hér á Eyrarbaklca: skósmiður
Guðm. Ebenezerson og
vorzlm. JónAsbjörnsson (við
verzl. Einarshöfn). í Reykjavík
Olafur Gíslason verslm. í
Liverpool
Auglýsingar sendist í prent-
smiðju Suðurlands, og kosta:
kr. 1.50 fyrir þuml. á fyrstu síðu,
en 1,25 á hinum.
i*
l
i
i
J.
CiríRur Cinarsson
yfirdómslogmaður
Laugaveg 18 A (uppi) Eeykjavík.
Talsími 438.
Flyt.ur mál fyrir undinétti og yfirdómi.
Annast kaup og sölu fasteigna. Venju-
lega heima kl. 12—1 og 4—5 c. h.
Kosningar til alþingis.
„Ekki er ráð nema í tíma sé tekið.“
Enn sta'nda kosningar til alþingis
fyrir dyrum. Þar sem |>á athófn ber
nú svo lítt að höndum, sýnist tæki-
færi gott fyrir kjósendur til að læra
að veija sér þingmen. En i þeim
fræðum eru þeir margir enn langt
frá því að vera nógu vel að sér.
Flestir þykjast þó færir um að
finna að gerðum þingsins, og eru
dóinarnir oftast þeir, að það só hin
bágbornasta samkunda. fótt þeir
dómar só oft á litlum rökum bygðir,
er ekki því að leyna, að þingmanna-
valið hefir oft tekist miður en skyldi,
og hygg eg aðalorsökina tii þess vera
þá, að kjósendur taka sér ekki fram
um að útvega sér sjálfir þingmanna
efni við sitt hæfi í tima, heldur biða
aðgerðalausir þangað til einhverjir
verða til að „bjóða sig fram“, eða
eitthvert sljórnmálafélag (utan kjör-
(|æmis) er svo vænt að hjálpa þeim
úm þingmannaefni úr sínu liði.
Fetta rænuleysi kjósendanna er
oftast sök i því, er kosningarnar mis
takast að einhverju leyt.i. Og eg sé
ekki líkindi til að þetta lagist fyr en
kjósendur læra að taka sér fram í
þessu efni.
Að vísu býst eg ekki við að núkið
tiHit veiði tekið til þess er eg segi
Um þetta mólefni; geri öllu fremur
Jáð fyrir, að það verði dæmt sem
fi'amhleypni eða gert til að láta bera
á sér („meikilegheit"). En það fælir
biig ekki frá að láta í ljósi skoðun
mína.
Alþingi á að vera skipað úrvaii úr
þjóðintii, eins og hún e»-, og sem mest
í hlutfalli réttu við stéttarskipunina
í þjóðfélaginu. Kjördæmin eiga því
helst að senda til alþingis þá menn,
sem best eru til þess fallnir innan
hvers kjördœmis, af þeim stéttum sem
þar eru fjölmcnnastar.
Til undirbúnings fyrir kosningar í
sveitakjördæmunum ætti hvert sveit
arfélag að kjósa menn, 1 til 3 eftir
kjósendafjölda, (t. d. einn fyrir hverja
50—75 kjósendur), er mæti á fundi
i kjördæminu til að semja um þing
mannaefni ekki síðar en rúmum mán-
uði fyrir kjördng. Eft.ir niðurstöðunni
á þeim fundi gefa fundarmenn þing-
mannaefnunum meðmæli samkvæmt
kosningaiögunum, og hlynna síðan
að kosning þeina í sveitunum. Holl-
ast, mun oftast að vera sem mest
laus við áhrif fiá óðium kjöidæm-
um.
Samkvæmt þessu ættu í sveitakjör-
dæmunum þingmenn flestir að geta
otðið bændur eða aðrir aiþýðumenn.
Undantekning frá því vil eg ekki gera
ráð fyrir nema um framúrskarandi
hæfúeikum til þingmensku væri að
ræða af öðrum stéttum.
Næst bænda eða aiþýðustétt má
álíta að prestarnir standi, einkum sé
presturinn aiinn upp við alþýðukjör
og vanur sveitabúskap.
Sá er höfuðkosturinn við það, að
hvert kjördæmi hafii innanhéraðs
þingmann, að þá verður þingið skipað
mönnum með þekking á högum allra
héraða landsins, og þingmanninum er
þá auðveldara að standa í samræmis
sambandi við kjósendutna.
Verið getur að nálæg kjördæmi sé
misjafnlega byi g af hæfum þingmanna-
efnum. Sé völ á hæfaii manrii í
næsta kjördæmi, er vitanlega ekkort
við það að athuga að kjósa hnnn.
Fannig var Einár bóndi Ásmundar-
son í Nesi í Þingeyjarsýslu (við Eyja-
fjörð noi ðanverðan) lengi þingmaður
Eyfiiðinga, Guttormur bóndi Vigfús-
son í Geitagarði í N. Múlasýsiu (við
Lagaifljót noiðanvert) var lengi þing
maður Sunnmýlinga, Poriákur böndi
í Fífuhvammi í Kjósarsýslu var iéngi
þingmaður Árnesinga (ættaður þaðan
°g bjó þar fyrst), o. s. frv.
Aðalmeinið or, að sveitakjósondur
vilja ekkert fyrir þvi hafa að útvega
sér þingmannaefni, og virðast ank
þess ekki geta felt sig við að liota
sína eigin bestu menn, bændurna,
sem þó í flestum kjördæmnm mun
vera kostur á sæmilega hæfum, ef
vel er leitað.
Það er nuð þingmannsstarfið eins
og önnur störf, að það iærist með
æfingunni. Menn mega ekki vera svo
kröfuharðir að ætiast til að aiþýðu
maður sýni sig sem áhrifamikinn
sköiung þegar á fyrstu þingum. Hafi
hann nokkra mentun, góða grei*d og
sé sjálfstæður í skoðunum, kemur
Uann t'iL með æfingunni. Til dæmis
Skal eg ofena Þoilák heitinn Guð-
íitiundsson. Hann var mentunarlítili
maður í fyrstu, en skarpgreindur og
einbeittur vel. Hann óx í áliti á
þingi með árafjöidanum. Annars hefir
það oft borið við, að ungir og liðleg-
ir bændur hafa náð kosningu, en svo
verið hafnað bráðum aftur, aður en
þeim hefir gefist færi á að taka sér
fram og sýna sig til fulls. Svo var
t. d. nú á síðari tíð um þá Eggert
i Laugardœlum, Jón á Haukagili, Jón
á Hvanná o. fl.
í sumum sveitakjördæmurn*er það
orðið eins og að venju nú í seinni
tið, að iita varla við öðrum þing-
mannaefnum en embættismönnum,
kaupstaðaiborgurum eða einhvers
konar „iæiðum" mönnum, sem svo
er nefnt, ef „læiða veginn“ hafa
gengið, Svo er um V. Skaftafellss.,
Guilbringu- og Kjósars., Borgarfj.s.,
Snæfellsnesss., Dalas. Baiðarst.randas.,
báðar ísafjarðars., N.-Bingeyjars. og
báðar Múlasýslur. (Barðarstrandas,
kaus að vísu bónda siðast, af því,
um annað var þá ekki að gera; en
ekki gat hann fylt „bændaflokkinn"
í þinginu).
Þegar kjósendurnir í kjördæminu
ekki hafa getað felt sig við að nota
fyrir þingmann einhvern færasta
manninn af alþýðustétt hjá sér eða
úr næsta kjördæmi,' er venjulega
hlaupið oft.ii' embættismanni eða
kaupstaðarbúa aunarsstaðar fiá, og
þá helst fiá Reykjavik, hvaðan sem
er af Jandinu. Á þann hátt hefir
tekist að skipa þingið Reykvíkingum
og öðrum kaupstaðabúum alt að
helmingi. En þó í Rvík sé mannval
mikið, er ekki sjálfsagt að með öllu
sé hollast að skipa þingið svo mjög
mönnum úr einu kjórdæmi iandsins.
Þar eru menn einna rammast fiækt,-
ir í hinum stórpólitiska flokkadrætti,
og þingmönnum þaðan er því hættast
við að neyta þingstöðu sinnar sjáifum
sér, „flokki" sínum eða bústað til
hagsmuna, eins og roynslan hefir
sýnt, en gleyma fremur hag alls lands-
ins, eða annara landshluta.
Á þessu sé og ekki að bót verði
ráðin nema froinstu menn í hverju
kjördæmi fari að láta meira til sín
taka, en verið hefir, til að útvega sér
sjálfir þingmannsefni við hæfi kjör-
dæmisins fyrir hveijar kosningar eins
og áður er á bent.
Árnesingar höfðu oinhveija við
leitni í þessa átt fyrir kosningarnar
síðast. Bæði þeir og önnur kjördæmi
æt.tu nú og framvegis að taka sér
fram í þessu efni, og er því líklegt
að þingið reynist brátt betur í sam-
ræmi við þjóðina, en verið hefir oft
að undanförnu.
B. B.
Öfgar og gífuryrði.
Hann situr á háum hesti hann
Jóh. Jóhannesson, og skeiðvöllurinn
í Lögréttu er góður.* Reynir hann
þar riddaraskap sinn gegn þjóð og
þingi.
Hann gengur beserksgang út af
veðdeildarlögunum nýju, og skatnmar
þingið af ölltrm mætti fyrir að sam-
þykkja þau.
Suðurland ætlar ekki að deiia við
hr. Jóh. Jóbannesson um þessi lög,
það á svo lítið af bankafræði í fórum
sínum, þykir réttara að iofa þeim
fjármálavitringunum þar í höfuðstaðn-
unv að rífast um þau í bróðerni.
En í einni af Lögréttugreinum Jóh.
Jóh. eru nokkur ummæli um bænd-
ur og búalið hér á landi og reyndar
um allan almenning, sem með engu
móti mega vera óátalin. Fessi um-
mæli eru staðlaus gífuryrði sem höf.
notar tii þess að krydda með um-
mæli sín um flónsku þingsins og
flónsku íslenskra kjósenda (að einum
undanskildum þó?). Og þótt öfgarn-
í þessum ummælum ættu að vera
hverjum manni augijósar, er þó ekki
rótt að ganga þegjandi framhjá þeim.
Hr. Jóh. Jób. segir að það muni
ráðið hafa úrslitum veðdeildarlagan na
á þinginu, að það vissi að þröngt var
um peninga í landinu. Betta er ef-
laust rétt. Bað er einnig rétt hermt
að bændur vantar alment fé til um-
bótaframkvæmda á jörðum sínum.
En svo bætir höf. við að framkvæmd-
ir séu allar yfirieitt í dauðateygjun-
um. Hann segir ennfremur: „Fyrir
þessai sakir og skammsýni hinna
leiðandi manna í landinu hætta bænd-
ur búsbap, bjóða eignir sínar lágu
vevði og þegar salan tekst mæna þeir
eftir fleytu sem geti flutt þá burt af
hólmanum. Trúin á lífsskilyrði lands-
ins er hjá fjöidanum eius og útbrunn-
ið skar, þrek manna er lamað og ró
og kyrð dauðamóksins ríkir".
Skárri er það nú demban.
ÖJlu lnottaiegri vitnisbmður veiður
ekki gefinn, og þjóð vor væri í sann-
leika illa stödd ef hún ætti skilið að
fá slikan vitnisburð.
En sem betur fer er þetti ekki
annað en gleiðgosaleg glamuryrði, en
með þeim er þó íslenska bændastétt-
in hrakyrt og smánuð. —
Því skal ekki neitað að bæði land-
búnaðuiinn og aðrir atvinnuvegir
vorir eru að rneir eða minna leyti
kreptir af þröngum fjáthag, og um
landbúnaðinn, sem ómótmælanlega
er á fiamfaraskeiði, má sjálfsagt með
íéttu segja að framkvæmdir séu mjög
heftar af þvi nægilegt og liagkvæmt
lánsfó vantar, og stafar það ef til
vill eigi síst af því að’ Reykjavik og
hinir aðrir stærri kaupstaðir landsins
hafa eopið upp megin hiutann af því
fó er bankarnir hafa getað lánað.