Suðurland - 23.12.1913, Blaðsíða 1

SUÐURLAND
== Alþýðublað og atvinnumála
IV. ái%
Eyrarbakka 28. dcsembcr 1913.
Nr. 28.
Suðurland
kemur út einu sinni i viku, á
laugardögum. Argangurinn kost-
ar 3 krðnur, erlendis 4 kr.
Ritstj Jón Jónatansson á
Ásgautsstöðum.
Innheimtumenn Suðurlands eru
hér á Eyrarbakka: skósmiður
Guðm. Ebenezerson og
verzlm. J ó n Á s b j ö r n s s o n (við
verzl. Einarshöi'n). í Reykjavík
Ólafur Gíslason verslm. í
Liverpool
Auglýsingar sendist í prent-
smiðju Suðurlands, og kosta:
kr. 1,50 fyrir þuml. á fyrstu síðu,
en 1,25 á hinum.
CiríRur Cinarsson
innar, að konungur mætti eigi leggja
skatt á þegnana, nema með samþykki
kjörinna fulltrúa, en það voru þing-
mennirnir. Konungarnir þurftu sífelt
nýja skatta, en urðu þá að jafnaði
að beygja sig fyrir þjóðarviljanum
t.il að fá þá. Þannig óx þingvaldið
uns þingið krafðist, að ráðherratnir,
sem að staðaldri tóku þátt i lands-
stjórninnni með konunginum, væru
valdir úr meiri hlúta þings, og væru í
samræmi við þann flokk, meðan hann
var sterkastur í þinginu. Með þessu
var komið á þingræði, þar sem meiri
hlut.i þegnanna réði stjórnarstefnunni,
eða gat ráðið lienni, í stað þess að
örlitill minni liluti, konungur og nán-
ustu gæðingar hans, stýrðu einveldis-
ríkjunum.
yfirdónislögiiiaður
Laugarcg 18 A (uppi) Kcykjavík.
Talsíinf 433.
Flytur mál fyrir undiriétti og yfndómi.
Annast kaup ©g sölu fasteigna. Venju-
lega heima kf. 12—1 og 4—5 e. k.
Ný flokkaskipun.
Eftir Jónas Jónsson frá Hriflu.
Á 19. öldinni heflr hið enska sfjórn
arform sigrað að heit.a má í öllum
siðuðum löndum veraldarinnar. Hór
komst þingræði á 1904, þegar ráð
herrastjórn hófst, í iandinu. Flestar
þjóðir þóttust' hafa himinn höndum
tekið þegar þingræðið var fengið, en
reyudin hefir orðið misjöfn. Sumum
heftr farnast ailvel, en fleiri eru þó
þær, er litið hafa um öxl, og hálf-
saknað hins folna væiðarmóks í ó
frelsinu; mikil missraíði hafa einkum
fylgt þingstjórninni í löndum, þar sem
Á þinginu siðasta varð til nýr
flokkur, Bændaflokkurinn. Ýmsir
luenn höfðu hoin í síðu hans, ekki
síst í Reykjavík. Aðrir álitu hann
dægraflugu eins og svo marga flokka,
sem til hafa orðið hér hin síðari ár,
en átt skamma æfi.
Hvorugt er réttmætt. Bændaflokk-
urinn ætti að vera öllum hugsandi
mönnum í landinu mikill fagnaðar
auki, jafnt vinum sem óvinum sveit-
anna. En þessi óvenjulega gagnsomi
Bændaflokksins er í því fóigin, að
hann byggir fyrstur ailra hér á áreið
anlegum og eðlilegum grundvelli;
hann heflr fasta jörð undir fótum og
hann mun, ef að íikindum fer, draga
stjórnmálin úr sandhvikuófærunni nú
verandi inn á grænar grundir veru-
leikans.
Til þess að þetta verði Ijóst, þarf
sð athuga Htið eitt stjórnaiform okk-
ar, þingbundnu konungsstjórnina og
hingræðið. Það er nýtt hér og nýtt
sð kalla má í öllum löndum, nema
Englandi. Far er stjórnarform þetta
nppsprottið, og þaðan heflr það breiðst
dt um heiminn. Fram að lokum 18.
sldar var tammasta einveldi í öllum
r'kjum á megit’Iandi Norðurálfunnar.
Konungarnir þóttust hafa ótakmark
an, af guði geflnn, rétt yflr þegnun-
Utn, og ef bólaði á mótstöðu, var
ðnn bæld niður með harðri heridi.
^ Bnglandi var nær enginn fastur
og konungarnir gátu því eigi
ð'ætt þognana til hvers sem vera
^’yldi. Með margra alda venju varð
v‘ Þar að grundvallarlögum t'jóðar-
fólk var æst í skapi, fáfrótt og taum-
létt við lýðsnápa og æsingamenn.
Varð alþýðan þar laus fyrir ofsa og
blekkingum slikra manna, sem beittu
hverskonar brögðum til að ná meiri
hluta fylgi, og mata síðan krókinn
við stjórnarstólinn. Hver þjóð skar
upp eins og sáð var. Þar sem sið
gæði og þroski var á hærra stigi fór
betur. Mynduðust þar skipulegir þing-
flokkar með ákveðnum, föstum áhuga-
málum og stjórnarstefnu; hver tók
sér bólfestu í þoirri fylkinga., sem
næst var skaplyndi hans og lífskjör-
um. Hafa þannig orðiðtilíflestumlönd
um þrír aðalflokkar: íhaldsmenn, frjáls-
lyndir menn og jafnaðarmenn, og er
sú flokkaskijting ætíð bygð á þjóð-
málunum en ekki á viðskiftum gagn
vart öðrum þjóðum.
Flokkaskifting þessi er aðallega
bygð á efna- og atvinnumun, og um
einstaka menn á skaplyndi þeirra, án
þess að ytri kjðr virðist ráða miklu
um. En undirstaðan verður þó í
raun og veru sálarleg, því að sömu
lífskjör móta á sama hátt allan þorra
manna. í flokki íhaldsmanna eru
jafnaðarlega efnamenn, einkum ríkir
landeigendur,, herforingjar, aðalsmenn,
hærri embættismenn, klerkar og nán
ustu skjólst.æðingar þessara stétta.
Kssum mönnum er rnikið lánað af
jarðneskum gæðum; þeir kunna þvi
vel, og óska mest kyrðar og friðar
til að njóta gæða lifsins meðan æfin
endist. Þeim er litið um allar breyt-
ingar. Þeir hafa fátt eða ekkert að
vinna, on miklu að tspa.
Frjálslynda ílokkinn fylla í lleí-tum
löndum margir voldugustu menn í
verslun og iðnaði, sem ekki þykjast
til fulls gata breitt sig yfir heims-
markaðinn, nema með því að hrinda
úr vegi ýmsum skorðum og hömlum
frá eldri tímum. Ennfremur hinar
svonefndu miðstéttir, sem hvorki eru
fátækar né ríkar; þá rithöfundar,
skáld og ýmsir fræðimenn, sem sjá
í anda annan og betri heim, nekkru
fegri en þann sem þeir dvelja i. Þeir
æskja margra, alldjarftækra breytinga;
þeir vilja bæta og pvýða gamla hús-
ið en láta það þó standa. Þeir sækja
fram en kunna sér þó hóf, því þeir
eru bundnir við umhverfi sitt ótal
böndum, sem leysa má en ekki slíta.
Flokk jafnaðarmanna fyllir hinn
hugsandi hluti öreiga og verkamanna
í borgunum, menn sem ekkert eiga,
nema vonlausa eymd og óþján. Þeir
krefjast breytinga, mikilla og gagn-
geiðra, þeir vilja ganga á milli bols
og höfuðs á ranglátri félagsskipun
nútímans, en láta risa á rústum
hennar nýjan himinn og nýja jörð.
Þannig er glögt samband milli
stétta og flokka. Sameiginleg áhuga-
mál knýja menn til samvinnu og fó-
lagskapar. Hver stétt æskir að þjóð'
arfleyið stýii aðallega í þá átt, sem
lienni kemur best, og reynir að taka
til stjórntaumanna eftir því sem henni
vinst afl og orka til. En alt þutta
leiðir til, að flokksfylgið sprettur hið
innra, og menn raða sér af fúsum
vilja þar sem lífsstefna þeirra bendir
til. Mjög sjaldan koma fyrir gönu-
hlaup milíi flokka, fráhvörf eða mál
efnasvik um þekta menn eða leiðtoga.
Þar sem numið er staðar að rnorgni
verður að standa að kveldi, þó að
angri bruni eða reykur.
Hinn mikli kostur þessa grundvall-
ar er festa og öruggleiki. Þar er
deilt, um málefni og stefnur, sem eru
mönnum langlífari.
Hér á landi hefir alt farið á annan
veg; við höfura að vísu eignast flokka
og þá allmarga, en fáa langlifa.
Breytileiki heflr verið aðaleinkenni
þingræðisins; alt heflr verið á tjá og
tundrí, á stöðugri fleygiferð eins og
sandkorn sem vindurinn sveiflar hvíld-
arlaustum svipóttaeyðimörku. Ótrygð
in og hviklyndið heflr veriö geypilegt.
Milli þingflokkanna heflr annað augna-
blikið verið logandi fjandskapur, heift-
yrði, rógur, níð, landráðabrigsl o. s.
frv., en hina stundina semja flokks
foringjainir fiið og grið, og ganga
með blaktandi fánum og fullum her-
blæstii inn í herbúðir óvinannafornu,
fallast þar í faðma og eru sáttirmeð-
an ölið freyðir á könnunni. Þegar
það er búið er friðurinn úti og hjaðn
ingavígin byrja að nýju. Enginn af
hinum eldri flokkum er hreinn af
þessum ófögnuði. í sumar sem leið
var riðlið svo magnað, að enginn
flokkur gat neitt, allir voru veikir til
I annara framkvæmda en að halda mút-
stöðumönnunum i skefjum. Stundum
gat þar að líta hin ótrúlegustu flokka-
sambönd. Gamlir og gráhærðir steiu-
gervingar, ímynd hins dauða og skiln-
ingslausa afturhalds, gengu að verki
með róttækustu breytingamönnum.
Þingið virtist. tilsýndar vera orðið
botnlaust og haldlaust kviksyndi.
Ýmsir útlendir menn, sem lesið
hafa islensku blöðin með skilningi, og
rnargir íslendingar utan flokkanna,
hafa horft á aðgang þennan með sorg
og gremju. Þeim heflr ekki dulist
að þingræðið var hér að verða að
voða í óvita höndum, þar sem stjórn-
málastarfsemin leysist meir og meir
sundur í hræðilegan óskapnað, og að
meinið í þjóðlífinu kom af því, að
flokkarnir voru ekki bygðir á eðlilegum
grundvelli.
Jafnvel þó að stjórnmálasaga ís-
lands, frá því þingræði komst hér á,
sé full af dökkum dráttum, þá er
hvergi nærri í öllum tilfellum um
algerða mannspillingu að ræða. Mjög
oft hafa þeir menn, sem verst áhrif
hafa haft á stjórnmálalífið í landinu
verið að öðrum þræði drengskapar-
menn á marga vísu. íslenska þjóð-
in er að sumu leyti betri in þjóðir
gerast, ef dæmt er eftir einstaklings-
framkomu. En hún er hvergi nærri
nógu vitur né nógu góð til að geta
þolað sér að skaðlausu alrangt stjórn-
arform.
Sundrungin í flokkunum stafaði að
miklu af því, að stjórnmálaleiðtog-
arnir létu eins og engin stéttaskifting
væri til í landinu. Og sú var tíðin,
fyrir hálfri öld, að hér voru aðeins
bændur, örfáir verslunarmenn og em-
bættismenn, flestir hálfdanskir og
með annan fótinn erlendis. En þeg-
ar fjölgaði atvinnuvegum, mynduðust
nýjar stéttir: sjómenn, og verkamenn
í kauptúnunum, íðnaðarmenn, versl-
unarmenn og embættismenn, en bænd-
ur í sveitunum eins og var. Með
hverju ári verða takmörkin glöggari
milli stéttanna; þrátt. fyrir þetta eru
margir svo skammsýnir, að þá dreym-
ir enn um hina gömlu samheldni,
eins og meðan þjóðin hafði eina at-
vinnu og var ein stétt.
Á þeim grundvelli tóku flokksfor-
ingjarnir þá óheppilegu stefnu að
^Mtýnda þingflokkana um sambandið
við Dani, hvort við ættum að óska
á því engra, litilla eða mikilla breyt-
inga. Varla gat hugsast ótrúrri und-
iistaða, eða ófijóiri deila en út af
þessum málum hefir spunnisf. Hveis-
konar smáatburðir í Danmörku urðu
hér að .ni, ómerkileg konung-
biéf, greinar í dönskum blöðum, sam-
bandshrærigrautur o. s. frv. Um
þessi viðfangsefni hafa flokkamir
glimt, hatast, sæst, sundrast og bráðn-
að saman að nýju. En á meðan
hafa legið ótal verk heima við bæjar-
vegginn, sem stórnauðsyn var að
viuna. En eftir þeim mundu imun