Suðurland - 30.03.1914, Síða 1

SUÐURLAND
IV. árg.
•?W'
omn
• kr.
9 en
•••••
S u ð u r 1 a n d
kemur út einu sinni í viku, á
laugardögum. Argangurinn kost-
ar 3 krónur, crlendis 4 kr.
Ritstj Jón Jónatansson
á Ásgaulsstöðum.
Innheimtumaður Suðuriands er
hér á Eyrarbakka: Hlarius
Ólafsson, verzlunarm aður
við kaupfélagið „INGÓLFUR“
á Há3yri. — I Reykjavík:
Ólafur Gíslason versl-
unarmaður í Liveroool
Auglýsingar sendist í prent-
smiðju Suðurlands, og kosta :
kr. 1,50 fyrir þuml. á fyrstu síðu,
en 1,25 á hinum.
Cirífiur Cinarsson
yfirdómslöginaðiir
Laugaveg 18 A. (uppi) Keykjavík.
Talsími 43B.
Plyt ur mál fyrir undinétti og yfirdómi.
Annast kaup og sölu fasteigna. Venju
Isga heima kl. 12—1 og 4—5 e. h.
Stjórnmálavik.a
Árnesinga.
Vikan siðasta hefir hjá oss Árnes -
'Ogum verið réttnefnd stjórnmálavika,
bftr sem hér í sýslunni hafa í vikunni
verið haldnir þessir 5 þingmálafundir,
Sem Einar prófessor Ai nórsson boðaði
til með auglýsingu í síðasta tölubl.
^uðuriands. —
Pyrsti fundurinn var haldinn hér
á Eyrarbakka á þnðjudagskveldið.
^ar fundurinn vel sóttur eftir því
sem vænta mátti, þvi allmargt Eyr-
bekkinga er fjarveiandi nú á vertið-
ióni, Ut í Þoriákshöfn.
Einar Arnórsson setti fundinn, en
fundarstjóri var kosinn séra Gísli
SkUlason á Stóra Hrauni og skrifari
Konráð R. Konráðsson læknir.
Á dagskra þeirri, er E. a. afhenti
íundarstjóra, voru þessi mál:
1. Stjórnarskrármálið,
2. Launa- og skattamál,
3. Héraðsmál,
4. Önnur mál, sem upp kunna að
verða borin.
Einar Arnórsson tók fyistur til
Utáls. Mintist hann fyrst stuttlega
a hinar helstu breytingar sem frum
VíllP síðasta þings gerir á stjórnar-
^•'ánni, aðrar en ríkisráðsákvæðið.
^vað hann þær sumar mikilsverðar,
°S aðrar þannig vaxnar, að vel mætti
v'b una, og yfir höfuð gæti hatin
^Kiat á stjórnarskrárfrumvaipið ó-
br0ytt eins og það lægi fyiir. Þá
líann að ííkisráðsákvæðinu og
^ulaði mjög ýtarlega um það má).
yndi hann fram á það með Ijósum
°g skýium rökum hve konungsiir-
^hrðminn fiá 20. okt. í haust væri
Alþýðublað og atvinnumála
Eyrarbakka 80. marz 1914.
oss hæt.tulegur ef þingið samþykti
hann með þögninni eða á annan hátt.
Tillaga hans til Urlausnar á málinu
var sU hin sama sem hann hefir sett
fiam í hinni einkar skýru og ýtar-
legu grein um þetta mál sem birtist
í Suðurlandi síðast. —
Aðrir sem tóku til máls um þetta
voru: Jón Jónatansson, Jóh. V. Dan
íelsson og séra Ólafur MagnUsson í
Arnarbæli. Þeir Jón Jónatansson og
séra Ólafur tjáðu sig samdóma E. A.
um málið, bæði um það, að þingið
mætti ekki láta hinum umræddu á-
kvæðum konungsUrskurðsins óroót-
mælt, og eins um hitt, að samþykkja
bæri að þessu sinni stjóinarskráifrum-
varpið óbreytt eigi að síður, en gera
jafnframt nauðsynlegan fyrirvara til
að tryggja það að engum rét.tindum
vorum væri um leið afsalað. Jóh.
V. Dan. kvað sig geta fallist á skýr-
ingar E. A. á konungsUrskurðinum,
og jafnvel það að betra væri að taka
ríkisráðsákvæðið á ný upp í stjórnar-
skrána, heldur en að ganga að kon-
ungsUrskurðinum eins og hann er
boðaður. En hann virtist vera því
mótfallinn að nokkur tilraun yrði
geið til þess að koma málinu fram
þannig, að samþykkja frumv. óbreytt
með nauðsynlegum fyrirvara, en vildi
heldur taka upp ríkisráðsákvæðið
aftur þegar á næsta þingi.
Jóh. V. Dan. gerði ýmsar fyrir
spurnir til E. A. um þetta mál, og
svaraði E. A. þeim fljótt og greiðlega.
Fleiri tóku ekki til máls og bar þá
séra Ólafur í Arnaibæli fram svohljóð
andi tillögu:
„Fundurinn telur að vísu sjálfsagt
að stjornarskrárfrumvarp síðasta þings
sé samþykt óbreytt á aukaþinginu 1914,
en álítur jafnframt nauðsynlegt að
samþykki þingsins sé því skilyrði burut
ið, að engin sú ráðstöfun verði gerð,
er leggi vppburð sérmála landsins und
ir valdsvið hins danska löggjafarvalds
eða danskra stjórnarvalda.u
Um tillöguna urðu engar umrœður,
var hUn þá borin urdir atkvæði og
samþykt með 18 atkv., ekkert atkv.
á móti. —
Um launa og skattamálin tóku
ekki aðrir til máls en frambjóðend-
urnir báðir og Jóh. V. Dan.
E. A. kvað það sína stefnu í launa-
málinu, að gera engar breytingar á
nUgildandi launalöggjöf fyr en það
mál hefði verið tekið til rækilegs
undiibUniugs í einni heild. Kvaðst
hann því hafa verið mótfallinn launa-
frumv. þeim er láu fyrir síðasta þingi,
og mundi hann, ef sæti hefði át.t á
því þingi, ekki hafa greitt þeim at-
kvæði. En það taldi hann ósam-
kvæmni og festuleysi af síðasta þingi
að drepa launafrumvörpin en taka
síðan uppá fjárlög niikið af þeim
launahækkunum sem í þessum frum
vörpum var faiið fram á.
í skattamálunum kvað E. A. það
sína stefnu að samþykkja engin ný
skattalög að svo stöddu, heldur taka
það mál til rækilegs undirbUnings til
þess að geta fengið festu og samræmi
i þá löggjöf, sem honum þótti nU
vera mjög reikul, óviss og ósamkvæm,
en alt los og regluleysi í ’skatta og
tollalöggjöf þótti honum ílt og hættu
legt. Vörutollslögunum var hann
mótfallinn, og taldi brýna nauðsyn
á að láta þau lög ekki eiga lengri
æfi en þeim var í upphafi fyrirhuguð.
Jóh. V. Dan. gerði nokkrar fyrir-
spurnir til frambjóðenda beggja um
þessi mál og talaði nokkuð um með-
ferð síðasta þings á skattafrumvörp-
um stjórnarinnar, þótti honum þingið
hafa farið illa og ómaklega með þau
mál.
Þá var rætt nokkuð um járnbraut-
armálið. Tjáði Einar Arnórsson
sig vera því máli hlyntan, að því
leyti að hann hefði þá trU, að járn-
brautin væri eina fullnægjandi fram-
t ðarsamgöngubótin fyrir þessi héruð.
Hitt annað mál, að rannsaka þyrfti
betur en enn er oiðið og undirbUa
þetta mál. —
Rétt fyrir fundarlokin gerði Pétur
kennari) Guðmundsson fyrirspurn til
E. A. Utaf einhverju sem E. A. hafði
aldrei sagt, og var því þeirri spurn-
ingu fljótsvarað.
Annar fundurinn var haldinn á
Stokkseyri á miðvikudaginn. Sá
fundur var einnig allvel sóttur, því
ekki gaf á sjó þann dag.
Á þessum fundi voru hin sömu
mál rœdd, enda dagskráin hin sama.
Fundarstjóri var þar kosinn Páll
Bjarnason kennari og skrifari ívar
Sigurðsson.
Ekki tóku aðrir til máls á fundin
um en frambjóðendur og fundarstjóti.
Gerði hann nokkrar fyrirspurnir til
frambjóðenda, bæði um stjórnarskrár-
málið og launamál. Tjáði hann sig
geta fallist á skoðun frambjóðendanna
um konungsúrskurðinn, en kvaðst
vera í vafa um hvað ynnist, með
fyrirvaranum, virtist fremur hailast
að því að láta sitja við það sem nU er
um ríkisráðsákvæðið án frekari til-
tauna, Ur þvi þessi leið, sem þingið
vildi fara, ekki reyndist greiðari en
þetta.
Þessu svaraði E. A. þannig, að
fyrst og fremst gæti fyrirvaiinn leilt
til þess að vér heíðum vort mál fram
á þann hátt, sem þingið í fyrra ætl-
aðist til, og þótt svo yiði ekki, og
vér yrðum að taka þann kostinn að
láta sitja við það sem nU er með
þetta mál, væri þó það unnið, að
konungsUrskurðurinn yrði aldrei til
og vér hefðum haldið fast á rétti
vorum um þetta mál, létum enga
breytingu ganga fram oss í óhag, og
þótt vér síðar að svo stöddu sættum
oss við að láta brottfellingn ríkis
ráðsákvæðisins bíða, geiðum vér það
Nr. 41.
eingöngu til þess að forðast árekstur
við konungsvaldið í svip. Benti hann
á það, að það hefði ekki orðið árang-
urslaust er Jón Sigurðsson fékk talið
kjark í þingið til að mótmæla stöðu-
lögunum, enda þótt vér hefðum orðið
að búa við þau, og óvíst væri og
enda ólíklegt að vér hefðum fengið
það áunnið til þessa sjálfsforræðis
sem vér höfum fengið siðan, ef tekið
hefbi verið við stöðulögunum á sínum
tíma alveg mótmælaust.
Jón Jónatansson kvaðst ekki sjá
neina ástæðu til að gefast upp að
óreyndu. Kvað sér ekki þykja ólík-
legt að stjórnarskrárfrumvarpið næði
staðfestingu, þó þessi umræddi fyrir-
vari væri gerður. Að minsta kosti
væri þetta þá fyrst fullreynt er málið
hefði verið flut.t fyrir konungi sam-
kvæmt, því sem þingið ætlaðist ti).
Að þessum ummæium loknum
kom fram svohljóðandi tillaga frá
Helga Jónssyni sölustjóra:
„Fundurinn telar sjálfsagt að stjörn-
arskrárfrumvarp síðasta þings sé sam-
þykt á aukaþinyinu 1914, en álítur
afnframt nauðsynlegt að fyrirvari sé
hafður um það, að uppburður sérmál
anna í ríkisráðinu verði ekki háður
dönsku valdi, eins og fundurinn telur
að verða muni með konungsboðskapnum
20. okt. f. á.u
Útaf tillögunni urðu engar umræð-
ur, en er að því kom að bera skyldi
tillöguna undir atkvæði, heyrðist því
hreift af 1 eða 2 mönnum, að rétt-
ast væri að gera enga ályktun. Til-
lagan var samt borin undir atkvæði,
og greiddu 23 atkvæði með en 8 á
móti.
Umræður um launa og skattamál
urðu ekki aðrar en þær, að fram-
bjóðendur lýstu báðir aístöðu sinni
um þau mál í aðalatriðum eins og
þeir höfðu gert á Eyrarbakka. Sama
er að segja um járnbrautarmálið. E.
A. lýsti afstöðu sinni um það má).
Þá bar Páll Bjarnason upp fytir-
spurn um það, hvernig frambjóðendur
vildu koma atvinnumálum fyrir, svo
að hag verkamanna yrði sem best
borgið.
E. A. sagði hér um að ræða allra
stærsta og vandasamasta þjóðmál
heimsins, og væri ekki unt að svara
því að neinu gagni á almennum þing-
málafundi. Um þetta hefðu nú þjóð-
megunarfræðingar verið að deila í 3
aldir og lítið orðið ágengt. Löggjöf
in væri næsta mátt.vana í því að
sporna við árekstii vinnuvoitenda og
vinnuþyggjenda. Hvað hér skyldi gera
væri fyrst hægt að svara þá er verka-
menn hefðu einhverjar ákveðnar kröf-
ur að gera, er þeir teldu sér til hags-
bóta, en kvað sér ekki kunnugt um
að svo væri.
J. J. tók í sama streng um það,
að hér væri um yfirgripsmikið vanda-
mál að ræða. Kvaðst skilja fyrir-
spurnina þannig, að spurt væri um