Suðurland - 30.03.1914, Blaðsíða 3

SUÐU|RLAND
161
kot eða smájarðir undir þær í viðbót
tneð öllu^því jsem til þess þarf að
búa á þeim stórbúi, eða eins og H. I5.
kallár fyrirmyndarbúi. Eg er hræddur
um að til þess þurfi eiltlivað meira
heldur en almenningur á til, eins og
nú stendur. Það eru einmitt smærri
jaiðirnar sem nú er mest sókst eftir
af fólki, og sem fólk getur líka byrjað
búskap á, og það eru þær sem oflítið
er til af. Fyrir allflest af ungu fólki
er ekki nema um tvent að velja,
efnanna^vegna. Annaðhvoi t að flytja
til kaupstaðanna,^þar setn ekki þarf
neitt til að byrja búskap með, svo
teljandi sé, eða byrja búskap já iitium
jörðum. Og þegar um það tvent er
að velja, tel eg^þar engan vafa á að
betra só að taka litlu jörðina, þótt
hún kallist ekkert höfuðból eða hægt
sé að gera sér von um neinn fyrir-
myndarbúskap á þeim. Eg þekki
bónda sem kom upp 10 börnum, öll-
um fullforsvaranlega, (eignaðist alls
14, rnisti 4), á jörð sem var 6 hndr.,
og byijaði bláfatækur, bústofninn oft-
ast nær verið 2—3 kýr, 30 ær og
árnóta af gemlingum. Að vísu hefir
þar engin auðlegð verið, og um margt
fieíir hann auðvitað orðið að neita
sér og sínum, en bðrnin þó þrátt
fyrir alt ekki siðri en sumra þeirra
sem meira hafa haft handa 'á ^milli,
og svona er víðar til sveita. Hvað
ætli að fyrir þessum manni og öðrum
í líkri stöðu hefði legið, hefði’! hann
byrjað búskap í kaupstað, annað Qen
sveitin?
Eg tel því engan efa á því, að
smærri jarðirnar eru nauðsynlegar,
og unga fólkinu, sem vill fara að eiga
með sig sjálft og fara að búa, er
hyggilegra að byrja búskap á þeim
en flytjast i hópum til kaupstaðanna,
og sé nokkur dugur í þvi, að þá geti
það lifað á þeim, eins hitt, að það sé
átumein fyrir sveitirnar og landbú-
skapinn og alla ræktun landsins, að
leggja smærri jarðir undir þær stærri,
sem ef til vill er ekki nema í mesta
lagi uin nokkur ár hægt að hafa full
not af, aðeins á meðan verið er að
sjúga úr þeim merg og blóð fyrri
ábúenda, og sem svo verða að órækt-
uðu landi sem annað, og enginn getur
lifað af: Ekkert tún eftir, enginn
kálgarður, hvergi steinn yfir steini.
Þið fáu siórhuga dugnaðarmenn,
takið þið stóru jarðirnar og hafið á
Þeini fyrirmyndarbúskapinn, það er
síst hörgull á þeim. Það er lofsvert
og fagurt í alla staði, en ekki að gera
margar smærri að einni, það má
ekki, þær mega ekki missast.
Framh.
Suðurland gaf það í skyn er það
birti grein Helga Þórarinssonar um
vinnuleysi og vinnuþörf að það væri
honum ósamdóma að ýmsu leyti,
ekki síst um tilögur hans um stækk-
un býlanna. Blaðið hafði ætlað sér
að minnast nánar á þetta mál frá
eigin brjósti, en telur nú tekið af
sér ómakið að þessu sinni og það vel
og rösklega með grein þeirri er það
úú flytur eftir Böðvar hreppstjóra
Mannússon á Laugarvatni. Þeirfi
8>'ein er blaðið í öllu verulegu sam-
haála, og kann höf. bestu þökk fyrir
K'einina.
Ritstj.
. Svarið.
Það er spuit í skugganum, hvíslað
í skúmaskotunum um það, hvernig
á því standi að eg, sem flokksmaður
Bændaflokksins, geti verið fylgjandi
Einari Arnórssyni og stutf kosningu
hans gegn samflokksmanni mínum.
Þó spurt sé í skugganum, skal
svarað í birtunni beint og blátt áfrarn.
Stjórnarskrármálið er aðalmál kosn-
inganna, merkasta og mikilvægasta
mál þjóðarinnar. í stjórnarskrárfrum
varpi því, sem fyrir liggur, er gerð
tilraun til að leysa á viðunandi hátt
úr mikilvægu ágreiningsefni milli vor
og Dana, — eg á þar við ríkisráðs-
ákvæðið. Um rétt vorn tii að ráða
sjálfir uppburði sérmála vorra hafa
ekki verið skiftar skoðanir innbyiðis
hjá oss. Þar hafa allir stjórnmála-
menn vorir, allir flokkar, öll þjóðin
verið á einu máli um að til þess
ættum vér skýlausan rétt.
Alþingí hefir jafnan haldið þessum
sama skilningi fram, og síðasta þing
bygði aðgerðir sínar í málinu á þess-
um skilningi, og sú samkomulagsieið,
sem farin var þá i þessu máli, var
bygð á þeim sama skilningi, og þó
oss hefði verið Ijúfara að fella burtu
ríkisráðsákvæðið án þess að setja
nokkuð í staðinn, var þó þtssi leið
liklegri til samkomulags við konungs-
valdið og oss hættulaus jafnframt.
En nú er með hinum boðaða kon
ungsúrskurði farið í bága við vilja
og tilgang þingsins um þetta mál,
og ekki aðeins mótmælt, heldur, ef
konungsúrskurðurinn fær gildi, tekinn
af oss sá skýlausi réttur, sem vér
þóttumst eiga, og þessi réttur lagður
undir líkisþingið danska.
Eg er nú ekki og hefi aldrei verið
neinn ofsamaður í pólitík og ekki átt
samleið með þeim sem geystast fara,
og finst oss liggja nær að leggja sem
mesta alúð við innanlandsmál vor
og efnalegt sjálfstæði þjóðarinnar en
stórpólitískar deilur og sambandssarg.
En eg vil þó með engu móti að vér
gerum oss seka í því að kasta frá
oss landsréttinum vorum, tel það
vera æðstu og helgustu skyldu vora
að vernda þau, og vaka yfir því að
spilla í engu rétti vorum og málstað
við Dani, enda þótt lítið eða ekki
vinnist á. Og að vér gerum þetta,
það er réttmæt krafa framtíðarinnar
og eftirkomenda vorra. Þessvegna
verð eg að meta þetta mest, setja
það ofar öllu öðru í þettá sinn. Eg
vil ekki fara á þingsem fulltrúi þeirra
manna, er stíga vilja svo stórt spor
afturábak að afsala sérmálum vorum
undir yfirráð dansks löggjafarvalds. —
Eg veit ekkert um það, og rnig varð
ar ekkert, um það, hvort þessi afstaða
mín er vænleg til kjðrfylgis eða ekki,
og eg býst ekki beint við að svo sé,
hugir manna eru helst til sljóir fyrir
slíkum hlutum. En eg læt mér á
sama standa, eg ætla að standa eða
falla með þessum málstað.
Eg veit ekki hvað samflokksmaður
minn segir um þetta mál. Hann
hefir því miður verið fjarverandi síð
an alvarleg hreifing komst á málið,
en leiðir okkar skildu í vetur á fund-
inum í Tryggvaskála, að því leyti að
hann gaf það fyrirheit skilyrðislaust
að sporna af öllum mætti við stjórn
Tilbúnar þorsfianetaslöngur, grásloppunet\
natafiúlur riðnar og óutanumriðnar, 4-5-6
þætt natacjarn (írskt, ítalskt), silunganata-
garn, og yfir höfuð alt, sem að sjávarút-
veg lýtur, best og ódýrast í
Veiðarfæraverzlunin „Yerðandi“
Sími 288 Reykjavík Hafnarstræti 18
arskiftin á næsta þingi.*) Eg vildi þá
ekki gefa það fyrirheit, gat þess að
enginn vissi hvað fyrir kynni að koma,
og eg hafði altaf búist við því að
næsta þing mundi verða að taka kon-
ungsúrskurðinn til alvarlegrar íhugun-
ar að minsta kosti, og að af því
bynni að leiða jafnvel það, að ekki
yrði komist hjá stjórnarskiftum, þó
ekki væri öðru til að dreifa. Eg
hafði áður í vetur í viðtali við Sig.
Sig. getið þess við hann, að eg gæti
ekki séð að við, er til framboðs
kæmi, gætum gefið nein skuldbindandi
fyrirheit um það skilyrðislaust að
styðja stjórnina, og tilgreindi ástæð-
ur þær er með þessu mæltu, frá
sjónarmiði okkar ílokks. Og um
þetta var hann mér sammála þá.
Þessvegna kom mór það á óvart er
eg á Tryggvaskálafundinum' heyrði
hann gefa áðurnefnt fyrijheit.
En nú skilst mér sem eg viti á-
stæðurnar, eftir það að í ljós eru komn
ir leyniþræðir þeir, er legið hafa hér
um kjördæmið milli samflokksmanns
míns og frambjóðanda Sambands
flokksins, eða þeirra manna hér sem
mest hafa fyrir því gengist, að reyna
að bola mér frá kosningu, vegna van
trausts á mór til skilyrðislauss stjórn-
arfylgis.
Þessi samvinna samflokksmanns
míns við þessa menn hlýtur að slíta
samvinnu okkar og samstöðu við
þessar kosningar, og tel eg mig ekki
eiga sök á því. Og eg þykist, hafa
ástæðu til að ætla þennan andróður
engu síður stílaðan gegn ílokknum
sem eg tilheyri en sjálfum mér per
sónulega. Og um það getur flokkur-
inn dæmt síðar, er honum verða
allir málavextir kunnir.
Bændaflokkurinn hefir í stefnuskrá
sinni heitið því, að „gæta réttar og
hagsmma þjóðarinuar í 'óllum þeim
málum, er snerta sjálfsiœði vort útávið".
Efiir því sem eg lít á málið, tel eg !
mig sem flokksmann rjúfa þetta heit
ef eg vildi samþykkja með þögninni
það 3em felst í konungsúrskurðinum
og sem er ómótmælanlegt og skýlaust
réttindaafsal. Og eg gæti ekki sett
það fyrrr mig þó þetta hlyti að leiða
til stjórnarskifta, jafnvel ekki þó hlut
ætti að máli stjórn sem eg að öðru
leyti ekki hefði neitt á móti.
Ekki væri eg þá heldur sjálfum
*) En slíkt fjrirlieit getur nú með engu
móti samrýmst öðru en því, að taka við
konungsúrskurðinum eins og hann er boð-
aður.
mér samkvæmur, ef eg vildi ekki
heldur vinna að þvij að fjölga þeim
mönnum á þingi sem eg á samleið
með í þessu mikilvægasta aðalmáli
kosninganna, heldur en hinuro, sem
meta það meir að núverandi stjórn
geti setið að völdum, en að vernda
dýrmæt og skýlaus landsréttindi vor.
Og þá ekki síst er hér er í boði sá
maður, sem orðið hefir til þess að
opna augu manna til fulls fyrir því
hvað hér er um að ræða, manns,
sem hefir haldið svo sköruglega og
röksamlega fram rétti vorum gagnvart
Dönum, eins og hr. Einar prófessor
Arnórsson hefir gert í bók sinni um
réttarstöðu íslands. Manni, sem kveð-
ið hefir danska Knút, þennan alkunna
erkifjandmann íslensku þjóðarinnar
og íslenskra þjóðréttinda svo rækilega
í kútinn.
Ján Jónatansson.
Gallar á austurbrautinni.
Um þá ritar Vigfús Guðmundsson
í ísafold, 12. tbl. þ. á., og telur hann
þá 4 aðalgallana, fjórði liðurinn er:
„Brúa árnar í Ölfusinu".
Það er ekki vanþörf á að minnast
á það mál, enda þótt áður hafi verið
um það ritað opinberlega og sýnt
hafi verið fiam á hve nauðsynlegt
væri áð fá þær brúaðar, en þær eru
óbrúaðar ennþá, og rnanni verður á
að spyrja: hvað lengi á það aðdrag-
ast,? á að bíða eftir því að árnar
stytti einhverjum aldur? Dað er rétt
sem Vigfús segir, að þeir sem ekki
þekkja árnar nema þegar minst er í
þeim vatnið um hásumarið, þeir geta
ekki gert sér hugmynd um, hvað
þær geta orðið ægilegar og illar yfir-
ferðar, þegar þær hafa stiflast af jaka-
burði og flóa langt upp á bakka sína
beggja megin, þannig verða þær oft
fyrir ferðamönnum sem yfir þær
þurfa að komast í vetrarleysingum.
Það er öllum kunnugt sem um þá
braut (austuibrautina) fara, eða hafa
faiið, að austan frá Rangá og alla
leið vestur til Reykjavíkur, eru allar
ár og lækir brúaðar, nema þessar ár
í Ölfusinu, og það er hreinasta ráð-
gát.a hvað því veldur að ekki er búið
að brúa þær fyrir löngu.
Einhverntíma heyrðist að verkfræð-
ingur hefði komið þangað, til þess að
leita að brúarstæðum og mæla fyrir
þeim, en árangnr hefir enginn orðið
af því enn. Auk þess sem hin al-