Suðurland - 06.05.1914, Síða 1

SUÐURLAND
Alþýðublað og atvinnumála
IY. árg.
Eyrarbahlta 6. mai 1914.
S u ð u r 1 a n d
keraur út einu sinni í viku, á
laugardögum. Argangurinn kost-
ar 3 krónur, erlendis 4 kr.
Ritstj Jón Jónatansson
á Asgautsstöðum.
Iunheimtumaður Suðurlands er
hér á Eyrarbakka: Mar ius
Ólafsson, verzlunarmaður
við kaupfélagið „INGÓLFUR11
á Hájyri. — I Roykjavík:
Ó! a fur Gislason versl-
unarmaður í Liverpool.
Auglýsingar sendist í prent
smiðju Suðurlands, og kosta:
kr. 1,60 fyrir þuml. á fyrstu síðu,
en 1,25 á hinum.
CiriRur Cinarsson
yfirdónislögmaðiir
Laugaveg 18 A (uppi) Beykjavík.
Talsíml 433.
Fiyf.ur mál fyrir undirrétti og yftrdómi.
Annast kaup og sölu fasteigna. Yenju
lega heima kl. 12 — 1 og 4—5 e. li.
Stjórnarskifti.
Siðan kunnugt varð um úrslit kosn
inganna síðustu, var það öllum vitan-
legt, flð húast mátti við stjórnarsfcfffc-
um á aukaþinginu í sumar.
Og nú er full vissa fengin um þetta.
þar sem ráðherra heflr beðist lausnar
eins og getið var í síðasta blaði.
Hann hefur tekið þann kostinn að
beiðast lausnar heldur en að reyna
að fá gerða nauðsynlega bragarbót á
gerðum sínum i haust í stjórnarskrár-
málinu, eða hann heflr þá ekki feng-
>ð því framgengt ef haDn hefir réynt
það.
Pingmenn hafa þvi nú nægan um-
hugsunartíma um það hvernig þeir
eiga að skipa ráðherrasætið, — hverj
um þeir nú eiga að fela að fara með
völdin, og þurfa þá væntanlega ekki
að eyða miklu af tíma þingsins í
valdaþjark.
Ekki em þau keppikefli ráðherra
völdin að þessu sinni, og mun svo
oftast verða. En miklu skiítir nú
hvernig skipast. —
Það lætur annars hálfilla í eyrum
margra manna þetta orð: stjórnar
skifti, þeir menn eru til sem helst
vilja látá skipa í ráðherrasætið „upp
á lífstið". Þossir menn setja auð
vitað fyist og fiemst fyiir sig eftir-
launabyrðina sem á iandssjóð legst,
fyrir alla þessa ruslakisturáðherra, og
t>að er vorkun. Það er ekkeit vit í
t>vi fyrir fátæka þjóð að greiða mönn.
úm laun æfilangt íyrir að tylla sér
>'étt sem snöggvast í ráðherrastólinn
°g þá alloft til lítilla þjóðnytja. Ráð
herraeftirlannin verða því að hverfa
Ur sögunnni, þau verða þjóðinni ann-
ars ofþung og ónauðsynleg byrði,
auk þess sem þau veiða agn fyiii' ó-
úytjunga og „spekúlanta", og siðan
Hu þjóðin fer að kveinka sér við
stjórnarskiftum vegna eftirlaunabyrð
arinnar, verða þau lifakkeii fyrir lifc*
ils nýta eða alls óhæfa ráðherra.
Því skal ekki neitað að færa má
með nokkrum létti ástæður gegn af-
námi ráðherraeftirlauna, en allar eru
þær svo smávægilegar, að engan sam-
anburð þola við það sem með því
mælir að nema þessi eftiilaun úr
gildi, og það ~þarf að gerast og gerast
fljótt.
Annars er að öðru leyti ekki á-
stæða til að fást svo mjög um það
þó ráðherrarnir verði ekki mosavaxn
ir í sessinum. Gott að taka því þegar
það gefst að svo takist ráðherraval
ið að stjórnin geli sem lengst setið
að völdum í fulhi þökk þjóðarinnar.
En þar sem þingræði er, er stjórn
inni markaður aldur með trausti
þjóðarinnar, og engin stjórn má þar
sitja lengur að völdum, en á meðan
hún heflr traust og samhug meiri
hluta þings og þjóðar. Pessa reglu
má aldrei bijóta.
Og þessvegna er það engin harm-
saga í sjálfu sér þó skifta verði um
lendingum hefir stundum ekki farið
sem hönduglegast að nota þingiæðið,
og umhugsunarefni er það framvegis,
og ekki síst við hver stjórnarskifti.
Stjórnarskifti þau sem nú eru fyiir
dyrum eru ný áminning í þessu efni.
Þau verða vitanlega eins og geiist:
sorgarefni fyrfr þá sem völdunum
sleppa, gleðiefni fyrir þá sem völdin
þrá, áhyggjuefni fyrir alla, og ekki sist
fyrir þá sem völdin hljóta.
Ekki er það stjórn þeirri sem að
völdum situr í hvert sinn, eingöugu
að kenna að hún missir traust þjóð
arinnar, og verður að víkja. Sá þing-
meirihluti sem hana hefir sett til
valda hvort sem er einn flokkur eða
fleiri, á ekki siður sökina og ber ekki
siður ábyrgð á gerðum stjórnarinnar
en hún sjálf, þessvegna er það rangt
að skella allii skuldinni á þá menn
persónulega sem í stjórnarsæti hafa
setið. Það getur átt við þegar stjórn-
in bregst svo flokki sínum eða meg
insiefnu hans, að hann verður að
skifta um stjórn, enda þótt hann
ráði völdunum framvegis og hafl
Þeir kaupendur
SDÐUR LANDS.
sem nærlendis búa og eiga
óborgaða eldri árganga blaðs
ins, eru alvar- lega ámintir
um að greiða andvhði blaðsins
nú á sumarkauptiðinni, til gjáidkerans Maríusar Ólafssonar, veizlunarmanns
í Ingólfi á Eyrarbakka.
Hinir sem fjær búa og eiga
ógreidd blaðgjöld, eru beðnir að
senda þau í póst- ávísun sem ailra
fyrst, til sama.
stjórn. Það er ekkert annað en að
halda uppi rétti þjóðarinnar — kjós
endannn. Vitanlega heppnast mis-
jafnlega að skipa stjórnina, og þaö er
síst að furða þar sem þingræðið er
svo ungt sem hér. Er þó varla á-
stæða til að kvarta um þetta hér
sérstaklega, nema af því er eftirlaun-
in snertir. Stfórnarskifti eiu hér ekki
tiðari en gerisfc með ýmsum öðrum
menningarþjóðum.
Og ef þjóðin er að fást um þetta,
er hún að vita sjálfa sig, eða þá
meginreglu sem þingræðisstjórnaifyr-
irkomulagið er bygt á. Hún er að
reka sjálfri sér utanundir. —
Varla mun það veiða sagt um
nokkuit þingstjórnarland í heimi, að
þjóðin fari svo vel með vald sitt og
rétt sem vera ætti. Því vetðurekki
neitað að þingiæðið er gallagripur að
ýmsu leyti, en þó er það miklu betra
en önnur enn meingallaðri stjórnar-
foim, og framtiðartakmaikið er, að
þjóðiinar með vaxandi menningar
þroska læii að nema burt gállana,
sníða burtu misfellurnar af þessu
stjórnaifyrirkomulagi, sem þrátt fyr
ir alla gallana er þó hið eina létta.
Ekki verður því neitað að oss ís
traust þjóðarinnar. En miklu síður
þegar flokkur sá eða meirihluti sem
með völdin fór, hefir glatað því trausti
sem hann hafði áður hjá þjóðinni.og
sem varð þess valdandi að hann fékk
stjórnartaumana í hendur. —
Stjórnarskifti þau sem hér verða i
surriar má telja ti) hins síðarnefnda.
Stjórnai flokkurinn hefir mist. fylgi og
traust hjá þjóðirini.
Þessum flokki eða fylgjendum 11
H. eru þessi úrslit mikið hrygðar
efni. í þeirra augum er H. H. „fær-
astur allra núlifandi Islendinga" til
þess að hafa ráðherraembættið á
hendi. Samkvæmt. þessari íullyiðingu
getur það naumast verið honum að
kenna að hann nú er kominn í bága
við meirj hluta þings og þjóðar. Að
minnsta kosti er eifitt að gera sér
grein fyrir því hvernig á því stendui
að „færasti íslendingurinn" skuli ekki
geta notið trausts og fylgis þjóðat
innar, uema þá að hann væiibeittur
miklum rangindum, og ef til vill ht
ur stjórnaiflokkuiinn svo á málið
Ef þjóðin yrði að viðui kenna að svo
væri, væii hún með því að kveða
upp áfellisdóm yflr sjálfri sér, og
hún játaði þá að hún kynni ekki að
Nr. 50.
fara með það vald sem henni er
veitt til þess að ráða sér sjálf. En
sem bet.ur fer er þessu alls ekki þann-
ig varið. Mun þá ekki hitt heldur
sönnu nær, að flokkur ráðherra —
fylgismenn hans, — eigi þá sökina ?
önnur sennileg ástæða verður ekki
fundin fyrir þvi að svona er nú kom-
ið. Þeir hafa þá gert þessum manni
ómögulegt að njóta sin.
Annars er þessi fuliyrðing flokks-
ins staðleysa ein. —
En til þess eru þá vítin að varast
þau, og hafa mættu þeir það í minni
sem nú taka völdin í hendur.
Harðindi og heyleysi.
Eignatjón og atvinnuhnekkir.
Nýtt Tcrkefnl fyrlr þingið
í sumar.
Við því varð ekki til skamms tíma
búist að fyrir aukaþinginu í sumar
lægi neitt umfangsmikið verkefni,
annað en stjórnarskráin. Flest þeirra
mála annara, sem vitaDÍegt var að
koma mundu fyrir þetta þing, eru
fremur smávægileg. En nú hefir það
borið að höndum, sem fæstir bjugg-
ust við, nokkrir héldu að aldrei gæti
fyrir komið, og ofseinfc var af nokk-
urri fyrirhyggju búið sig undir. —
Fað er tjónið mikla sem iandbúnað-
urinn heflr orðið fyrir á þessu ári
af fóðurþröng og fénaðarfelli í ýms-
um héruðm landsins.
Harðindin í vor hafa valdið geysi-
miklu tjóni. Það er ekki til neins
að loka auguuum fyrir því og látast
ekki sjá. Og þó tjónið væri nokkru
minna en ætla má, eftir þeim fregn-
um sem nú berast að úr sveitunum
víða — og það væri óskandi að svo
væri — þá er það miklu meira en
svo að þingið í sumar geti látið það
aískiftalaust. —
Það er óþarft að minna á hverjar
afleiðingarnar urðu af harðindunum
siðustu, eftir 1880. — FóJkið sópað-
ist til Vesturheims. Margt af því
skifti uin til batnaðar, og fjöldi landa
vorra lifir þar nú i góðu gengi. En
fjölda margir hafa lika sótt þangað
litla hamingju, — en af þeitn faia
engar sögur.
Hað var tjón fyrir landið þá að
missa alt þetta fólk í buitu, þó við
höfum sætt okkur við það nú, vegna
þess hve lönduin voium mörgum
hefir farnast vel þar vestia, og okkur
þykir vænt um að eiga þennan
myndailega biæðrahóp þar. En iand-
ið ii á enn siður við því uú að vost-
ui flutningar hefjist að nýju, og nú
er Ameiíka ekkí lengur það Gósen-
land er húu áður var. Fæstir þeir
sem vestur flytja nú héðan af landi,
munu hljóta þar betii lífskjör en þeir