Verkamaðurinn - 06.01.1945, Blaðsíða 3
VERKAMAÐURINN
3
Garnla fólkið
i
VERKAMAÐURINN.
Útgefandi: Sósíalistafélag Akureyrar.
Ritstjóri: Jakob Árnason,
Skipaéötu 3. — Sími 466.
Blaðnefnd: Sverrir Áskeilsson,
Loftur Meldal,
Lárus BjÖrnsson.
Blaðið kemur út hvern laugardag.
Lausasöluverð 30 aura eintakið.
Afgreiðsla í skrifstofu Sósíalistafélags
Akureyrar, Verklýðshúsinu.
Prentverk Odds Björnssonar.
Áramót kúgunar
og frelsis
Þessi áramót eru óvenjulega
merkileg. Á árinu, sem nú hefir
kvatt, endurheimtu íslendingar
lýðveldið og öðluðust stjórnarfars-
legt frelsi að fullu eftir aldalanga
baráttu við erlent og innlent aftur-
hald. Líðna árið mun því ekki
gleymast íslensku þjóðinni meðan
hún lifir.
Á liðna árinu hafa einnig ýmsar
aðrar þjóðir endurheimt frelsi sitt
úr bfóðugum krumlum ejlendrar
og innlendrar harðstjórnar, og á
þessu ári, er nú hefir hafið göngu
sína má gera ráð fyrir að áþján aft-
urhaldsins í gerfi fasismans verði
velt af öllum þeim þjóðúm Evrópu,
þar sem fasisminn ræður ennþá
lögum og lofum.
Vér getum glaðst yfir því, íslend-
ingar, að þróunin hagaði því þann-
ig til, að vér sluppum við blóðug
átök til að ná síðasta áfanganum í
frelsisbaráttunni, og að við höfum
að mestu leyti sloppið við harm-
kvæli og hörmungar styrjaldarinn-
ar. Við höfum að heita má ein-
göngu verið áhorfendur að hildar-
leiknum í Evrópu, en af þeim sár-
um, sem ófreskja fasismans hefir
veitt okkur og nú síðast skömmu
fyrir jólin, getum vér gert okkur í
hugarlund hvílíkt ógnarástand rík-
ir í þeim löndum, sem nazistarnir
hafa haldið og halda enn í heljar-
greipum sínum.
En þó íslenska þjóðin hafi nú
endurheimt frelsi sitt er fjarri því
að baráttu hennar sé lokið á þeim
vettvangi. Nú bíður hennar það
mikla og vandasama hlutverk að
gæta þess að glata ekki hinu lang-
þráða frelsi og í öðry lagi að hag-
nýta þannig hinar miklu auðlindir
íslands, að vér getum með sanni
sagt, að hver einstaklingur þjóðar-
innar hafi öðlast fult frelsi og
óskert lýðréttindi en á hvorttveggja
/skortir nú mjög mikið. Þetta mun
kosta harða baráttu.
Eins mun verða í þeim löndum
Evrópu, sem losna eða hafa þegar
losnað úr helklóm Þjóðverja. Átök-
in í Frakklandi, Belgíu og síðast en
ekki síst í Grikklandi sýna, að aft-
urhaldið og jafnvel fasisminn er
ekki úr sögunni þó þýski herinn
hafi verið hrakinn burtu. Cham-
berlain-eðlið á enn svo mikil ítök í
ensku yfirstéttinni, að útlit er fyrir
að það kosti þjóðir Evrópu harð-
vítuga baráttu að koma Bretum í
skilning um, að þeir hafi engan
Kínverjar virða ellina öðrum
þjóðum fremur og hafa hlotið
virðingu Vesturlanda fyrir.
Við íslendingar ættum að taka
okkur þá til fyrirmyndar á því
sviði. Það virðist sem þeirri dygð
sé ekki mikill gaumur gefinn nú á
dögum og rækt yngri kynslóðar-
innar til þeirrar eldri fari fremur
minkandi, er það mjög illa farið.
Þegar eldra fólkið hefir skilað
samtið og framtíð miklu og góðu
starfi og eftir langan vinnudag er
þrotið að kröftum, ber þjóðfélag-
inu skylda til að tryggja því öryggi
og bjart og hlýtt æfikvöld.
Tryggingarlöggjöfin hefir að
nokkru leyti bætt kjör þess, frá því
sem áður var, með ellilaunum
þeim, sem greidd eru samkvæmt
henni. En ástandið, eins og það er
nú, er langt frá því að vera viðun-
andi. Fyrst og fremst er hámark
ellilauna þeirra, sem engan eiga að,
altof lág. Svo kemur til greina mat
á því, hverjir eiga börn eða aðra
aðstandendur, sem færir séu um að
sjá um þá. Þetta mat reynist mis-
jafnlega réttlátt, því til þess að
framkvæma það svo rétt sé, þarf
meiri en litla þekkingu á kjörum
fólks og réttsýni, þó góður vi'íji sé
til staðar. Það eina, sem ber að
stefna að, er að alt fólk, sem hefir
náð vissu aldurtakmarki, fái full
ellilaun. Ef um eignir aðstandenda
eða þess sjálfs er að ræða, ætti það
opinbera að hafa ráð með að skatt-
leggja það.
Næst því að fólk hafi nægilegan
lífeyri, kemur það atriði, að það
hafi heimili og viðunandi aðbúð.
Hér í bæ er það nú á síðustu tím-
um orðið mjög aðkallandi. Margt
gamalt fólk er á heimilum, sem
vantar skilyrði til að hafa það, vant-
ar húsnæði og vinnukraft til að
annast um það. Þegar gamalmenna-
heimilið í Skjaldarvík var reist, hér
í nágrenni bæjarins, bætti það dá-
h'tið úr, því héðan úr bænum hafa
nokkur gamalmenni fengið þar
pláss. En þar er engin sjúkra-
deild og því ekki fyrir rúmliggj-
andi fólk. Margt fólk, sem er búið
að dvelja hér næstum alt sitt líf,
vill ekki fara úr bænum, ekki síst,
þar sem enginn sími er í Skjaldar-
vík og engar áætlunarferðir þang-
að, svo fólki sem þar er finst það
einangrað, hvað vel sem því líður
að öðru leyti. Það er því eitt af
þeim framkvæmdum, sem hér í bæ
bíða úrlausnar,, bygging gamal-
mennahælis, sem fullnægi þörfum
bæjarins á því sviði. Þolir þetta litla
bið. Hér í bæ eru gamalmenni
rúmliggjandi, sem ekki er hægt að
koma í sjúkrahús, og á sjúkrahús-
rétt til þess að blanda sér í innan-
ríkismál annara þjóða.
En þó sú barátta verði löng og
ströng hníga öll söguleg rök að því,
að henni getur ekki lokið nema á
þá leið, að ljónsloppan verði
höggvin af eins og krumlur nazism-
ans. Vonandi gerist hvorttveggja á
þessu ári. Þá fyrst geta þjóðir Ev-
rópu fagnað frelsi sínu og öðlast
fullkomið sjálfstæði.
inu fólk, sem ætti að vera á sjúkra-
deild gamalmennahælis, ef til væri.
í sumum tilfellum er ástandið á
heimilum svo alvarlegt — að til
vandræða horfir — þar sem, ef til
vill, fleira en eitt gamalmenni
liggur ósjálfbjarga og lítill vinnu-
kraftur og því minni skilyrði til
hjúkrunar er til staðar.
Þetta mál þarf því að takast til
athugunar sem allra fyrst og hefj-
ast handa til undirbúnings.
Vitanlegt er, að ýmsar byggingar
eru á prjónunum hér í bæ, sem
kosta rnikið fé, og því mun það
verða fyrsta hindrunin í vegi þessa
máls, að fjárvant sé til að byrja á
slíkri byggingu. Sumar byggingar
eru komnar mikið áleiðis og fé
fengið til þeirra að miklu leyti, og
ékki er tilgangurinn með því, að
hreyfa þessu máli, að setja fótinn
fýrir aðrar framkvæmdir. Aðeins
vildi eg varpa þeirri spurningu
írarn til Akureyringa, hvort við sé-
um ekki vaxnir því að leysa þetta
mál á*sem allra skemstum tírna, svo
við þurfum ekki lengur að bera
kinnroða fyrir vanþakklæti okkar
og tómlæti gagnvart eldri kynslóð-
inni.
E. E.
Nær og f jær
Tveir þjóðkunnir menn, sem um langt
skeið voru nánustu samherjar Hriflu-
Jónasar innan Framsóknarflokksins, og
annar þeirra pólitískur fóstursonur hans,
hafa nú um áramótin lýst allskilmerki-
lega þessu fyrverandi og núverandi leið-
arljósi Framsóknarflokksins.
★
I langri grein, sem Jónas Þorbergsson
skrifar í Þjóðviljann i tilefni af 100 ára
afmæli samvinnuhreyfingarinnar, farast
honum m. a. svo orð:
„... . Um tólf ára skeið tók eg, sem
ritandi maður Framsóknarflokksblað-
anna, mikinn þátt í baráttu samvinnufé-
laganna. Um þær mundir voru uppi stór-
deilur í verslunarmálum og sókn hörð á
hendur félögunum. Er eftirminnilegust
árás Björns Kristjánssonar í riti hans
„Verslunarólagið", stuttu eftir 1920, þeg-
ar félögin áttu við örðugleika að stríða
vegna þungra verðlagsáfalla. Þau við-
skifti voru eigi ávalt vægileg enda leit-
ast við af hálfu samvtinnumanna að snúa
vörn í sókn. —• Nú ríkir mikil kyrð í
þessum málum enda hefir höfuðmál-
svari samvinnumanna, ritstjóri Sam-
vinnunnar, lagt af sér hjálm og brynju
og lýst yfir því nýlega í riti sínu, að eft-
irleiðis muni samvinnumerui og kaup-
sýslumenn aðrir starfa hlið við hlið
ágreiningslaust um tilverurétt beggja
þessara aðilja. Það fer eftir málsviðhorf-
um á hverjum tíma svo og skoðunar-
háttum og skapfari þeirra, er á málum
halda, hversu deilur rísíi hátt. — Það ber
að vísu síst að harma, að illdeilum slái
niður. En á hitt er að líta, hvað í þögn-
inni býr og hversu drep sinnuleysisins
grípur um sig, þar sem hún ríkir á vett-
vangi hugsjónamála.... Því fer mjög
fjarri, að takmarki samvinnunnar sé náð
né hlutverki hennar lokið á landi hér. —
Þess vegna er fyrgreind yfirlýsing fyr-
verandi oddvita í baráttu samvinnu-
manna um sættagerð við „status quo“
eða ríkjandi ástand ekkert annað en svik
við hugsjón og takmark samvinnumanna
á Islandi. . . .
.... Mér verður alloft reikað að
kumbli Hallgrims Kristinssonar, þess
manns, sem eg hefi dáí mest og sárast
harmað, að svo ungur hvarf í dauðann
úr forystusveit samvinnumanna á ís-
landi. . . . Mér koma seint og snemma í
hug orð þau, sem hann lét eitt sinn falla,
er við ræddum um þessi mál: Hann
kvaðst óttast um framtíðarörlög sam-
vinnustefnunnar í landánu, Hann kveið
því, að starfið myndi, er stundir liðu
fram, snúast í einsýna hagsmunabaráttu,
meðan eldur hugsjónanna félli í fölskva
hjá gröfum frumherjanm; enda væri þá
með öllu unnið fyrir gýg, með því að
raunverulegt gildi sérhverrar félags-
málastefnu og umbótaviðleitni mann-
anna væri fólgið í þeirri þróun, er hún
fengi orkað í andlegum og siðferðilegum
efnum.
Satt að segja virðist mér svo, að grun-
ur Hallgríms Kristinssonar sé nú þegar
að rætast. Höfuðformælandi samvinnu-
stefnunnar og skeleggasli baráttumaður
um áratugi hefir nú lagt af sér herklæð-
in, samið frið og stungið eldi hugsjóna
sinna undir felhellu. Ekkert af málgögn-
um landsins sinnir hugsjónamálum sam-
vinnustefnunnar að verulegu ráði. Aðat-
málgagn samvinnumanna hefir að und-
anfömu meir snúið sér að óskyldum,
pólitískum illdeilum. . . . “
★
í „Tímanum" 22. des. sl. er svofeld
lýsing gefin á ritstjóra Samvinnunn-
ar og „Ófeigs“:
..... Þetta seinasta Ofeigshefti má
(Framhald á 4. síðu).
Konan mín og móðir okkar,
HERDÍS FINNBOGADÓTTIR,
andaðist 27. des. s.l. Jarðarförin er ókveðin miðvikudaginn 10. ian.
n.k. og hefst með húskveðju kl. 1 e h. frá heimili hennar Aðalstr. 76.
Guðmundur Guðmundsson
frá Naustum og böm.
GUÐRON jónsdóttir,
fyrrum húsfreyja í Auðbrekku, sem andaðist 1. jan. s.l.. verður
jarðsungin að Möðmvöllum í Hörgárdal, miðvikudaginn 10.
jan. n.k.
Áthöfnin hefst með húskveðju frá heimili hennar, ByrgL
Glerárþorpi, kl. 11 f. h.
Vandamenn.