Verkamaðurinn - 13.01.1945, Blaðsíða 2

2
VERKAMAÐURINN
- ^
>
Skýrsla verðlagsstjóra utn heildsala-
svindlið.
Seinlæti verðlagsstjóra, að ganga eftir frumreikningum,
vekur almenna furðu.
„,Þegar sú breyting var gerð á
verðlagseftirlitinu snemma á árinu
1943, að það var fengið í hendur
Viðskiptaráðinu og sérstakur verð-
lagsstjóri var skipaður, höfðu ýmis
fyrirtæki í Reykjavík umboðsmenn
eða útibú í Bandaríkjunum til þess
að annast vörukaup fyrir sig, auk
þess sem nokkrir íslenzkir ríkis-
borgarar höfðu setzt þar að til að
kaupa vörur fyrir íslenzk fyrirtæki.
í gildandi verðlagsákvæðum voru
eigin hámarksákvæði um umboðs-
laun slíkra aðilja.
Eitt af fyrstu verkum Viðskipta-
ráðsins og verðlagsstjóra var að
endurskoða hinar almennu reglur
um verðlagningu vara. Hálfum
mánuði eftir að ráðið var fullskip-
að til þess að fjalla um verðlagsmál,
gaf það út nýjar verðlagningarregl-
ur, og var þar m. a. ákveðið, að fyr-
irtæki, sem hefðu umboðsmenn
eða útibú erlendis, mættu ekki
reikna þeim meira en 5% í um-
boðslaun. Þegar á fyrstu fundum
ráðsins var og um það rætt og það
fyrirhugað, að gefa út reglur um,
að verðlagning vöru skyldi aldrei
byggð á reikningum (fakturum) ís-
leniskra ríkisborgara í Almeríku,
eða á reikningum amerískra fyrir-
tækja, sem íslenskir borgarar störf-
uðu við vegna viðskifta við ísland
eða gildar líkur væru fyrir að
stæðu í hagsmunasambandi við ís-
lenska innflytjendur. Þar sem hér
var um sérstaklega þýðingarmikið
nýmæli að ræða, taldi ráðið ekki
rétt að gera um það ályktun án
þess að fá um það umsögn ríkis-
stjórnarinnar. Að lokinni athugun
á málinu taldi hún Viðskiftaráði
ekki heimilt að gefa út fyrirmæli
um, að neita að taka gilda reikn-
inga frá amerískum fyrirtækjum,
jafnvel þótt íslenskir borgarar
störfuðu við þau vegna viðskifta
við Island. Að öðru leyti hafði hún
ekkert við fyrirhugaða ráðstöfun
að athuga.
Eftirlit með því hvort fyrirmæl-
unum um að reikna umboðsmönn-
um í Ameríku aðeins 5% væri
hlýtt, var að ýmsu leyti mjög erfitt,
enda höfðu ýmis fyrirtæki erlenda
umboðsmenn. Var þó á ýmsan hátt
reynt að fylgjast með þessu m. a.
með því að athuga, hvort sambæri-
legar vörur væru dýrari hjá þeim,
sem hefðu fasta umboðsmenn
í Bandaríkjunum, en öðrum. Kom
í ýmsum tilfellum í ljós, að svo virt-
ist, þótt ógjörningur væri að færa
sönnur á, hver orsökin kynni að
vera. í september 1943 komst verð-
lagseftirlitið svo að raun um mjög
gildar líkur fyrir því, að ákveðið
fyrirtæki í Reykjavík léti útibú sitt
reikna sér hærri umboðslaun en
heimilt er. Var nú hafinn víðtækur
undirbúningur að rannsókn þessa
máls, m. a. með aðstoð ræðismanns
íslands í New York. í október var
ákveðið, að verðlagsstjórinn, sem
var á förum til Bandaríkjanna,
skyldi einnig athuga þessi mál þar.
Kom hann aftur til landsins í fe-
brúar 1944. Skömmu síðar gaf ráð-'
ið út fyrirmæli um það, að óheimilt
sé að byggja verðlagningu á vöru-
reikningum íslenskra borgara í
Bandaríkjunum, og litlu síðar var
öllum innflytjendum sem verðlagt
höfðu vörur á grundvelli reikn-
inga frá íslenskum umboðsmönn-
um eða útibúum, síðan fyrirmælin
um 5% umboðslaun voru sett, fyr-
irskipað að senda verðlagseftirlit-
inu frumreikninga frá erlendum
seljendum til þess að hægt væri að
ganga úr skugga um, hvort þeir
hefðu reiknað sér meira en 5%,
enda hafði verðlagseftirlitið nú
mjög sterkar líkur fyrir því, að um
slíkt hefði verið að ræða. Þegar
frumreikningarnir tóku að berast,
kom í Ijós, að grunur verðlagseftir-
litsins hafði við rök að styðjast.
Hinsvegar liafa ýmis fyrirtæki ekki
enn orðið við þessum fyrirmælum,
þrátt fyrir ítrekanir og alllangan
frest, og hefir Viðskiftaráðið þvi
ekki séð sér annað fært en að til-
kynna þeim, að þeim muni fram-
vegis ekki verða veitt innflutnings-
leyfi, hafi þau ekki fullnægt um-
ræddum fyrirmælum fyrir 20. fe-
hrúar næstkomandi.
Að svo komnu máli verður því
ekki sagt með vissu um, hversu al-
menn verðlagsbrot er hér að ræða.
Sést það ekki, fyrr en öll umrædd
gögn eru komin í hendur verðlags-
eftirlitsins. Á þessu stigi málsins er
þó komið í ljós, að umboðsmenn
tveggja fyrirtækja í Reykjavík
hafa reiknað sér hærri umboðslaun
en þau 5% sem heimiluð eru, og
hafa mál þeirra verið afhent saka-
dómara til meðferðar."
Matvælaseðlum út-
hlutað til 6 mánaða
Ráðstöfun þessi er gerð
til að gefa almenningi
kost á að birgja sig upp
vegna ísahættu.
Ríkisstjórnin hvatti til þess með
auglýsingum síðastliðið sumar, að
verslanir á íshættusvæðinu hefðu
fyrirliggjandi nægar birgðir af
skömtunarvörum yfir vetrarmán-
uðina, og heimilaði, að úthluta
mætti matvælaseðlum til lengri
tíma en þriggja mánaða, ef þess
væri óskað. Bæjarstjórn Akureyrar
óskaði eftir að þessi heimild yrði
notuð og hefir nú verið úthlutað
matvælaseðlum fyrir sex mánuði,
eða til júníloka.
Ef verslanir, sveitastjórnir og all-
ur almenningur á þessu pmrædda
Tónlistarhús á Akureyri.
(Blaðinu hefir borist eftirfarandi frá
Tónlistarfélagi Akureyrar):
Tónlistarfélag Akureyrar tók þá
ákvörðun á aðalfundi sínum 14.
nóv. sl. að reyna að gera að veru-
leika þá hugsjón. sem vakað hefir
fyrir því frá stofnun þess, 4. maí
1943, að hér verði bygt fullkomið
og veglegt tónlistarhús, með hljóm-
leikasal, æfingastofum fyrir söng-
félög, lúðrasveit og væntanlega
hljómsveit, og þar sem fyrirhugað-
ur tónlistarskóli félagsins geti haft
aðsetur.
Þetta hús þarf að rísa á góðum
stað í bænum og vonandi lætur
bæjarstjórn ekki sitt eftir liggja að
úthluta því heppilegum stað, því
hvert bæjarfélag mun telja sér
sóma í og menningarauka að því,
að stofnun sem þessi verði engin
hornreka.
En það þarf mikið átak til að
koma upp slíkri hyggingu og hefir
Tónlistarfélag Akureyrar þegar
fyrir nokkru sntiið sér til allra
starfandi söngfélaga í bænum og
óskað eftir samvinnu við þau, fyrst
og fremst. í því samstarfi er gert
ráð fyrir að öll félögin tilnefni
sína 2 fulltrúana hvert í nefnd til
undirbúnings og framkvæmda og
ennfremur fulltrúa í sérstaka fjár-
öflunarnefnd.
Sum söngfélögin liafa þegar
ákveðið að ganga til samstarfs. Von-
andi geta áðurnefndir aðilar allir
sameinast um þetta mikla menn-
ingarmál.
En jafn nauðsynlégt og það er að
öll félögin, sem að söngmálum. og
tónlist vinna hér i bænum, standi
sameinuð um þetta, þá ér líka
mjög mikils vert að allir bæjarbúar
verði samhuga og samtaka um
framkvæmdir og þá hvað helst allir
tónlistariðkendur og unnendur hér
á Akureyri og jafnvel einnig ann-
arsstaðar á Norðurlandi.
En hvað er þá um tónlistarskól-
ann að segja?
Hann væri þegar tekinn til starfa
ef fengist hefðu kennarar í haust í
píanóleik og fiðluleik. Var mikið
að því unnið, en bar ekki tilætlað-
an árangur. Allir, sem fást við slíka
kenslu í Reykjavík hafa svo mikið
að gera, að þeir vildu og gátu ekki
þaðan farið í haust sem leið.
En miklar vonir standa til að
hægt verði að byrja á slíku skóla-
haldi hér næsta haust.
svæði notfærir sér þessa sex mánaða
úthlutun eins og til er ætlast, er
fyrir það girt, að þurð verði á
skömtunarvörur, þótt svo illa tæk-
ist til, að hafís legðist að landinu í
vetur.
Matvælaseðlar þessir eru prent-
aðir með grænu letri fyrir fyrra
tímabilið (jan.—mars) en bláu fyrir
hið síðara (apríl—júní), en báðir
seðlarnir taka gildi 1. jan. 1945.
Græni seðillinn fellur úr gildi
31. marz, en blái seðillinn ekki fyr
en 30. júní 1945. Þetta þarf fólk
sem ekki kaupir strax út á alla
seðlana vel að hafa hugfast. Til
þess er ætlast að allir, sem það geta,
kaupi út á alla seðlana strax.
Tónlistarfélag Reykjavíkur og
kennarar tónlistarskólans þar hafa
heitið Tónlistarfélagi Akureyrar
stuðningi sínum um stofnun tón-
listarskóla hér og stafar okkur það-
an velvild á ýmsan hátt.
Nær og fjær
„Dagur“ ræðst á ríkisstjórnina með
offorsi fyrir það, að hún hafi ekki enn
fyrirskipað opiinbera rannsókn í máli
heildsalanna og Coca-Cola-stjómarinnar,
og getsökum um, að ríkisstjórnin ætli
að svæfa mólið, jafnframt þessu skýrir
„Dagur“ frá því, að hinn opinberi saka-
dómari hafi fengið mál þriggja heild-
söluverslana til rannsóknar! — Hinn nýi
ritstjóri hefir lært blaðamensku í landi
gangsteranna, með öðru er ekki unt að
skilja að hann skuli bera slikan mála-
flutning á borð fyrir lesendur — jafnvel
þó „Dags“-menn séu vanir ýmsum
óþverra áður.
★
En svo viljum vér líka spyrja: Hvers-
vegna kröfðust ekki V. í>ór og Björn Ól-
afsson opinberrar rannsóknar alla
hundstíð sína sem ráðherrar?
★
„íslendingur" hefir aft áður talið sdg
bera mjög fyrir brjósti hagsmuni al-
mennings og oft vítt hina miklu dýrtíð.
En nú bregður svo kynlega við, að þegar
uppvíst er orðið um, að ýms, og senni-
lega mörg heildsölufyrirtæki í Reykja-
vík eru sek um stórkostlegt svindl, sem
hefir stórhækkað verð á nauðsynjum al-
mennings, þá skýrir blaðið aðeins fró
þessu í gær með 8 línum — það er 4
línum á hvorn ritstjóra. Hvílík umhyggja
fyrir hagsmunum almennings!
★
í tilefni af því að Bílstjórafélag Ak-
ureyrar hefir sent bæjarstjóm áskorun
um að gera ráðstafanir til þess að kaupa
nýjan veghefil til notkunar í bænum,
skrifar Islendingur með hjartnæmum
orðum um ástand veganna í bænum. —
Skyldu ritstjórar „ísl.“ ekki vita það
ennþá, að það eru Sjálfstæðismenn og
Framsókn, sem í bróðurlegri einingu
hafa undanfarin ór skamtað fé til veg-
anna í bænum og bera óbyrgð á því,
hvemig ástandiið er í þessum málum.
★
Sjónarhóls-Norðlendingurinn í „Degi“
skrifar, í sambandi við heildsalasvindlið:
„Menn verða að gera sér ljóst hvaða
flokkar og öfl það eru í þjóðfélaginu,
sem höfuðábyrgð bera á þessari stefnu.“
(Það er: að láta heildsölunum haldast
það uppi siðastliðin ár að falsa inn-
kaupsreikninga. Skýring ,,Verkam.“). —
Hraustlega og djarfmannlega talað. En
skyldi „Dagur“ þjást af sama krank-
leika og „ísl.“, undraverðu minnisleysi?
Sé svo þá viljum vér minna „Dag“ á, að
það var í stjórnartíð Björns Ólafssonar
heildsala og V. Þór braskara og mið-
stjómarmeðlims Framsóknar, að heild-
salarnir fölsuðu innkaupsreikninga sína
og það var Framsóknarfl., sem reyndi
alt sem hann gat tfil þess að hindra að
glæpamannastjórninni yrði varpað úr há-
sætinu og ný stjóm mynduð og að það
voru því þessiir aðilar sem báru höfuð-
ábyrgð á stefnunni i viðskifta- og verð-
lagsmálunum.