Verkamaðurinn - 24.03.1945, Blaðsíða 3

VERKAMAÐURINN
3
VERKAMAÐURINN.
Útéetandi: Sósíalistafélag Akureyrar.
Ritstjóri: Jakob Árnason,
Skipaéötu 3. — Sími 466.
Blaðnefnd: Rósberg G. Snasdal,
Eyjólfur Arnason,
Ólafur Aðalsteinsson.
Blaðið kemur út hvern laugardag.
Lausasöluverð 30 aura eintakið.
Afgreiðsla í skrifstofu Sósíalistafélags
Akureyrar, Verklýðshúsinu.
Prentverk Odds Björnssonar.
Þeir syfjuðu svara ekki.
Tvisvar sinnum á þessum vetri
hefir Verkamannafélag Akureyrar-
kaupstaðar sent háttvirtri bæjar-
stjórn áskoranir um, að bærinn láti
iiefja atvinnuframkvæmdir til að
draga úr böli atvinnuleysisins með-
al verkamanna, sent mjög hefir
þrengt að í vetur. Önnur verklýðs-
samtök hafa og tekið í sama streng
og má alveg sérstaklega minna á
þær ýtarlegu tillögur um atvinnu-
framkvtemdir, ei Fulltrúaráðið
sendi bæjarstjórn nú fyrir tæpum
mánuði. Fjórum sinnum hefir bæj-
arstjórnarklíkan velt þessum mál-
um fyrir sér á fundum sínum og
ótal nefndir hafa einnig fjallað um
þau. En ■ eftir allt þetta þóf og
málalengingar hefur svo ekkert
verið gert. Bæjarfulltrúarnir hafa
þó ekki þorað annað en viðurkenna
að hér væru á ferðinni þörf mál og
„æskilegt að þau kæmust í fram-
kvæmd“, eins og „Islendingur" var
látinn segja nú fyrir skömmu. —
Meirihluti bæjarstjórnar veit nefni-
lega, að tillögur verklýðsfélaganna
í atvinnumálunum hafa mikinn
þunga og vilja að baki — og veit
einnig, að enginn trúir þeim stað-
hæfingum, að bærinn geti ekki
gert neitt til úrbóta sakir féskorts,
því að bæjarfélag, sem getur leyft
sér þann munað, að láta hundrað
borgara ganga atvinnulausa hálft
árið, hlýtur í öllum tilfellum að
vera mjög gróið og sterkt fjárhags-
lega.
Hver er grundvöllur að efnahag
hvers sveitar- eða bæjarfélags? Það
er einmitt og ekkert annað en arð-
bær vinna allra þegnanna.
Þetta látast þeir ekki skilja, KEA-
meninrnir, og sjálstæðishetjurnar í
bæjarstjórn Akureyrar, en þeir
mega vita, að almenningur skilur
það mætavel og afneitar nátttröll-
unum, sem koma á bæjarstjórnar-
fundi til að sofa og svæfa aðra.
Bæjarstjórn hefur enn ekki svar-
að erindum Fulltrúaráðs verklýðs-
félaganna, en þar var m. a. rætt um
að bærinn léti þegar hefja atvinnu-
bótavinnu fyrir 70—'80 manns og
ýms aðkallandi verkefni, sem til
staðar eru, svo sem útgröft lóða,
byggingu tunnuverksmiðju, aukna
útgerð o. fl. Ennfremur óskað eftir
að bæjarstjórn kæmi til viðræðna
við Fulltrúaráðið, um framtíðar-
skipulag atvinnumála bæjarins. En
bæjarstjórn virðir þetta ekki svars
og það eina, sem gert liefur verið
til að bæta úr atvinnuleysinu, það
er að láta 10—15 menn hafa stund-
arvinnu við að grafa sundur hól
uppi í Þórunnarstræti!
Húsaleigulögin og réttlætið
Tveir stærstu stjórnmálaflokk-
arnir, Framsóknar- og Sjálfstæðis-
flokkurinn, hafa löngum slegið
karlmannlega um sig með orðun-
um: eignaréttur og einstaklings-
::ramtak, og talið sig vera skelegg-
asta aflið til stuðnings þessu hvoru-
tveggja. Gaspur þessara áður-
nefndu auðvaldsflokka, hvað þetta
áhrærir, er heldur engin ný bóla.
Þetta hafa sem sé altaf verið slag-
orð þeirrar stefnu og sjónarmiða,
sent lengst hafa gengið í því, að
misskifta öllum gæðum og verð-
mætum innán þjóðfélaganna og
láta einstaklingsframtakið ein-
göngu þróast á kostnað þeirra, sem
voru afskiftir réttinum og mögu-
leikanum til að eignast verðmæti
fyrir eigið framtak. Faðirvorinu
hefir verið snúið upp á f jandann. —
I stað þess að einstaklingsframtakið
leiddi af sér eignarréttinn, eins 6g
látið var í veðri vaka, að ætti að
gera, hefir erfður eða lögboðinn
eignaréttur orðið til að skapa ein-
staklingsframtakið. eða réttara sagt,
möguleikann á því að bæta stöð-
ugt við upphaflegar eignir á kostn-
að hinna, sem ekki höfðu neitt til
að kaupa sér með lögheimild til
arðráns.
Þannig hefir farið um fram-
kvæmd hinna glæstu og fögru hug-
taka, sem upphaflega áttu að túlk-
ast í orðunum: eignaréttur og ein
staklingsframtak. Flestum er nú
orðið þetta vel ljóst, og vita vei
hvað hið sífelda japl auðvaldsflokk
anna á þessum orðum þýðir, þ. e.:
þeir, sem hlotið hafa eignir og
eignarétt skulu í krafti hugtaksins
einstaklingsframtak, hafa ótak
markaða heimild til að fyrirbyggja
hinum snauðu sömu réttindi.
Aðalmálsvarar þessa skipulags
hér á landi, Sjálfstæðis- og Fram-
sóknarflokkurinn, og sem lengi
hafa verið löggefendur alþýðunn
ar, hafa unnið vel og dyggilega að
framkvæmd allskonar réttarmis-
skiftingar milli þegnanna og veitt
sínum nánustu ótakmarkaða heim
ild til arðráns og auðsöfnunar. Alt
er þetta svo fært á reikninga ein-
staklingsframtaksins og alþýðan á
að kyssa þá ríku „guð laun“ fyrir
frammistöðuna.
Á síðustu árum hefir margt orð-
ið ahnenningi kunnugt um gerjun-
ina á súrdegi Faríseanna. Hér
verður þó aðeins drepið lítillega á
eitt fyrirbærið.
Fyrir nokkrum árum rétti lög-]
gjafarvaldið að alþýðunni laga-
bálk einn mikinn „sakir hins
óvenjulega ástands", og það orkar
engra tvímæla, að óvinsælli laga-
stafur hefir ekki verið í gildi á
landi hér síðan á dögum „stóra-
dóms“ og einokunar. Það skal þó
tekið fram, að lögin sem slík hefðu
aldrei getað áunnið sér slíkra óvin-
sælda, hefði framkvænrd þeirra
ekki gengið lengra en hægt var að
esa út úr þeim. í upphafi.
1 hverjum bæ er starfandi „hrisa-
leigunefnd". Verksvið hennar er að
hafa með höndum eftirlit með áð-
urnefndum lögum og að þeim sé
hvarvetna framfylgt, og ákveða
leigu eftir ílniðir, ef þess er óskað
af leigusala eða leigutaka. Það skal
ekki í efa dregið, að starfi þessara
nefnda- er vandasamur og marg-
þættur og verður aldrei leystur svo
öllum líki, en hitt mun líka al
rnanna rómur, að bæði húsaleigu-
lögin og starf nefndanna hafi verk-
að mjög svo neikvætt við það, sem
búast hefði mátt við að tilgangur-
inn ætti í upphafi að vera. Starf
húsaleigunefndar, a. m. k. hér í bæ,
virðist að mestu fólgið í fram-
kvæmdum, sem vafasamar eru og
um leið tilgangslitar eða -lausar, þ.
e., að banna hækkun á eldri leig
um og láta hvern leigjanda sitja
kyrran í því húsnæði, sem hann
einu sinni tók á leigu. Tilgangur
inn með þessu starfi á að vera sá, að
koma í veg íyrir að fjölskyldur
verði húsviltar, ef leigusala þókn-
aðist að segja þeim upp leigu og í
öðru lagi að halda leigugjaldinu
niðri og þar með dýrtíðinni.
Nú skal með nokkrum orðum
lýst, hvernig þetta verkar, en síðar
í grein þessari verður getið ein-
stakra þátta í þessum málum.
Húsaleigu-vísitölunni er hald-
ið niðri í 136 stigum, á sama tíma
sem ffamfærsluvíitalan er rétt
helmingi hærri.
Nú er það marg sannað, að bygg-
ingar- og viðhaldskostnaður húsa
er alt að fimfalt hærri í sumum til-
fellum nú en í stríðsbyrjun. Þetta
óréttlæti hafa margir liúseigendur
Það eru öll afskifti bæjarstjórnar
innar af atvinnumálum í vetur.
Nú er veturinn senn á enda, en
þó má gera ráð fyrir að 2—3 mánuð-
ir líði áður en verulega rætist úr at
vinnuleysinu og það er lengri tími
en margur verkamaðurmn þolir, ti
viðbótar þeim 5 mánuðum, sem
liðnuir eru án þess að um atvinnu
hafi verið að ræða, nema þá dag og
dag.
Bæjarstjórnin hyggst eflaust að
svæfa allar kröfur verkamanna
þennan vetur, en þó gæti enn farið
svo, að við þeim verði ýtt, áður en
vetur líður.
bætt sér upp með því að hækka
grunnleiguna margfalt, og það geta
þeir gert óátalið, ef um nýja leigu-
taka er að ræða. Þess munu ekki
finnast fá dæmi, að herbergi, sem
gaf af sér 10—15 kr. mánaðarleigu
á árunum 1937—’38 sé nú leigt fyrir
100 kr. eða jafnvel meira.
Hvað þetta snertir, hafa lögin
ekkert við að athuga ,en húseigend-
ur, sem hafa orðið að sitja með
hálf-fult hús af föstum leigjend-
um öll stríðsárin fá ennþá ekki
nema sín 36% til viðbótar við hina
lágu leigu, eins og hún var fyrir
stríð. Þeim er óheimilt að segja
nokkrum leigutaka upp, jafnvel
þótt þeir sjálfir þurfi nauðsynlega
að fá húsnæðið til afnota fyrir sig
og sína fjölskyldu. Nú er það jafn-
framt vitað, að það eru efnaminstu
mennirnir, sem undir flestum
kringumstæðum hafa flesta leigj;
endur í húsum sínum, þeir, sem af
lítilli getu hafa keypt sér þak yfir
höfuðið, en síðan leigt það hús-
rými, er þeir töldu sig með nokkru
móti geta án verið í uphafi, en nú
verður útkoman sú, að leigurnar
svara ekki viðhaldi og rentum af
húsverðinu og hækkun er ekki um
að tala. Helsta og eina úrræði þess-
ara manna verður því að selja hús-
ið ofan af sér meðan hægt er að fá
sæmilegt verð fyrir -það, sakir ríkj-
andi öngþveitis í öllurn þessum
rnálum.
Sjálfur verður hann að gera ann-
agð tveggja, þegar svo er komið,
kaupa annað hús, sem er laust til
rbúðar, en margfalt hærra verði,
eða leigja húsnæði fyrir sig og fjöl-
skylduna, en þá verður sú leiga
margfalt hærri en honum var gert
að skyldu að leigja sitt gamla hús
fyrir. Sem framhald af þessu má
geta þess, að hús, sem eru frí við
fasta leigjendur, seljast nú að öðru
jöfnu fyrir tvöfalt hærra verð en
hin, sem hafa „löghelga" leigjendur
innan veggja, og þar af leiðir, að
einungis efnuðustu mennirnir hafa
ráð á að kaupa hin „tómu hús“, en
geta síðan braskað með þau eða
komið þeim í „,tækifærisleigu“. í
þeim tilfellum er eignarétturinn
löghelgur og einstaklingsframtakið
dásamað.
(Meira í næsta blaði).
R. G. Sn.
Aðvörun
Nefndin vill alvarlega aðvara þá utanbæjarmenn, sem
keypt hafa eða ætla að kaupa íbúðir í bænum, að gera
ekki ráðstafanir til að flytja í þær eins og stendur, því
vegna tilfinnanlegrar húsnæðiseklu fá engir aðkomu-
menn að setjast hér að, nema þeir sem rétt hafa til þess
samkvæmt húsaleigulögum.
Af sömu ástæðu eru húseigendur í bænum varaðir við
að leigja uatnbæjarfólki. Þeir, sem slíkt gera, mega bú-
ast við að verða sóttir til sekta, og aðkomufólkið verði
borið út.
Akureyri, 14. marz 1945.
Húsaleigunefnd Akureyrar.