Verkamaðurinn - 05.05.1945, Blaðsíða 3

VERKAMAÐURINN
3
VERKAMAÐURINN.
Útéetandi: Sósíalistafélag Akureyrar.
Ritstjórí: Jakob Arnason,
Skipagötu 3. — Sími 466.
Blaðnefnd: Rósberg G. Snædal,
Eyjólfur Árnason,
Ólafur Aðalsteinsson.
Blaðið kemur út hvern laugardag.
Lausasöluverð 30 aura eintakið.
Afgreiðsla í skrifstofu Sósíalistafélags
Akureyrar, Verklýðshúsinu.
Prentverk Odds Björnssonar.
Ekki í sama
ltjölfarið
í ,,íslendingi“ í gær er komist svo
að orði:
T „Hvernig hin þjóðfélagslega og
menningarlega þrónn í Evrópu
verður, er ekki gott að spá miklu
um. Það er aðeins liægU að vona. að
þjóðir, sem náðu sér tiltölulega
fljótt eftir þrjátíu ára styrjöld,
stórubólu og svartadauða, verði
enn sem fyrr fljótar að itaka þráð-
inn upp, þar sem frá var horfið,
þegar nazisminn og fasisminn
héldu innreið sína.“
Ekki þarf að efa það, að ritstj.
„lsl.“ mun hafa fullan hug á því að
þjóðir Evrópu hverfi nú aftur lil
þess ástands er ríkti hjá þeirn áður
en fasisminn settist að völdum. En
væri slíkit æskilegt? Munu þjóðir
Evrópu kjósa að fela sömu flokkum
og þá höfðu völd, að ráða öllu í
annað sinn og undirbúa járðveginn
aftur fyrir nazismann?
Þó óskir ritstj. „ísl.“ séu heitar
í .þessu efni eins og annara gamalla
Hitlers-dýrkenda, þá mun þó óhætt
að fullyrða, að löng og blóðug
reynsla Evrópu-þjóðanna mun
tryggja, að ekki verði aftur tekinn
upp þráðurinn „þar sem frá var
horfið, þegar nazisminn og fasism-
inn héldu innreið sína“.
Þjóðir Evrópu munu ekki kjósa
að fela þeim flokkum og sitjórn-
málaleiðtogum forustu, sem með
öllum ráðum studdu fasistana og
nazistana til valda. Að vísti munu
vera til allmargir einstaklingar, sem
munu róa að því öllum árum, að
fasisminn nái aftur valdaaðstöðu
sinni í einhverju gerfi. En kosning-
arnar í Finnlandi, Frakklandi, hin
öfluga þjóðfrelsishreyfing í Júgo-
slavíu, Grikklandi, Frakklandi,
Ftalíu og víðar, bendir ótvírætt til
þess, hvert straumurinn liggur. —
Þjóðir Evrópu munu ekki fela þeim
öflum þjóðfélagsins varðveitslu
hins dýrkeypta frelsis, sem ofur-
seldu Abessiníu Mussolini, sviku
spænska lýðveldið í hendur fasist-
um með hinu svokallaða „hlut-
leysi“ sínu, sem fólgið var í því m.
a., að hindra allar vopnasendingar
til Spánar nema til fasistanna. —
Þjóðir Evrópu munu ekki leggja
eyrun í annað sinn við hjali
Miinchenmanna. Franska þjóðin
mun naumast afitur fela þeim hers-
höfðingjum og stjórnmálamönnum
völdin, sem létu þýsku nazistana
múta sér til þess að veita þýska
hernum aðeins málamynda mót-
spyrnu og geymdu öflugustu vopn
franska hersins í vopnabúrum
handa Þjóðverjum í stað þess að
lálta franska hemum þau í té.
Ný stjórn í Tékkóslóvakíu
Þegar er dr. Benes kom heirn til |
Tékkoslovakíu, efndi hann loforð-
ið, sem hann hafði gefið í útlegð-
inni. Útlagastjórnin sagði af sér og
ný stjórn var mynduð af öflum
þeimN sem á hernámsárunum börð-
ust fyrir frelsi landsins heima og er-
lendis. Sltjórnin tók sér aðsetur í
smábænum Kosice, en mun flytja
til Prag, þegar höfuðborgin er aftur
frjáls.
Enska blaðið New Statesman seg-
ir um nýju tékkoslovakisku stjórn-
ina:
„Dr. Benes er kominn heirn með
ríkisstjórn sem bætlt hefir verið í
tékkneskum kommúnistaleiðtogum
frá Moskva og fulltrúum.slovakíska
ráðsins. Nýja stjórnin er sýnilega
árangur samkomulags milli komm-
únista og annara flokka. Nýi for-
sætisráðherrann, Firlinger, er ímg-
ur maður og áhrifamikill, ólíkur
fyrirrennara sínum, hinum roskna
kaþólska sltjórnmálamanni. Hann
er veþlátinn bæði af sovétstjórninni
og tékknesku kommúnistunum, og
hefir ekki farið dult með að hann
heíir mjög ákveðnar hugmyndir
um framtíðarskipulag Tékkoslova-
kíu. Firlinger er sósíaldemokrat og
því þóknanlegur Benes forseta, og
hann er fylgjandi sameiningu Sósí-
aldemokraltaflokksins og Kommún-
istaflokksins (flokkarnir hafa nú
þegar sameinast í Slovakíu), og jrví
vel tekið af kommúnistum.
í nýju stjórninni eru 15 Tékkar
og 10 Slóvakar. Ruthenar eiga eng-
an fulltrúa. Mikilvægasta breyting-
in á sltjórninni er þátttaka komm-
únistanna, sem m. a. gegna embætt-
um innanríkisráðherra og hermála-
ráðherra. Þessi tvö ráðuneyti hafa
verið öflug virki tékkneska bænda-
flokksins. . Jan Masaryk (utan-
flokka) er áfrarn utanríkisráðherra
en Clementis, slovakiskur komm-
únislti, hefir verið skipaður varatit-
anríkisráðherra. Ripka, ‘fyrrum
hjálparmaður Masaryks í utanrík-
isráðneytinu, fer nú með utanríkis-
verzlun. Hægri flokkarnir, sem
menn eiga í stjórninni eru Tékk-
neski kaþólski flokkurinn og
Slovakisku demókratarnir, en einn
leiðtogi þeirra gegnir hinu mikil-
væga embætti fjármálaráðherra.
Hægri flokkarnir eru liðminni en
Ölíklegt er, að enska þjóðin taki
mikið mark á fagurgala þeirra
ensku auðmanna, sem mokuðu
sterlingspundum í Hitler, svo hann
gæti vígbúist gegn lýðræðisríkjun-
um.
Nei, þjóðir Evrópu hafa nú feng-
ið þa reynslu, sem væntanlega næg-
ir til þess að þær geri ekki þá
skyssu að taka þráðinn upp aftur,
þar sem frá var horfið, er fasisminn
og nazisminn héldu innreið sína.
Aldrei alltur má það ástand koma
sem ól ófreskju fasismans.
Draumar sorgbitinna Hitlers-
dýrkenda á Islandi og annarsstaðar
um, að garnla ástandið komi aftur,
svo þeir geti byrjað leik sinn á
nýjan leik munu ekki rætast, það
er hlutverk hins vinnandi fólks að
hindra þ<tð, einnig hér á landi.
fyrir stríð, því að ‘sjálfsögðu var
Tékkneska bændaflokknum og Ka-
þólska flokknum slóvanska vikið úr
„þjóðfylkingunni". Hinsvegar hafa
vinstri flokkarnir styrkst við til-
komu kommúnista, sem í kosning-
um fyrir stríð fengu 1/10 greiddra
atkvæða. Það er almennt álitið að
eftir stríðið verði Kommúnista-
flokkurinn stærsti flokkur landsins.
Hve fljótt hægt verðnr að láta fara
fram almennar kosningar í
Tékkoslovakíu og koma á stjórn
sent mynduð er á venfÖlegan hátt,
fer mjög eftir því, hvernig tekst um
viðreisn landsins“.
Nær og f jær
„Dagur“ er í berserksham út af ósigri*
bandalags „kaupmanna og samvinnu-
manna í KRON og bítur í skjaldarrönd-
ina. Hann skortir orð til að lýsa hinni
voðalegu framkomu sósíalista í KRON.
Það er von að „Dags“-mönnum blöskri,
blessuðum sakleysingjunum. Ekki er
hætt við að þeir misnoti samvinnufélög-
in. Þar sem þeir hafa völdin í samvinnu-
félögunum þarf víst ekki að óttast að
þeir misnoti þá aðstöðu til framdráttar
sínum flokki. En þó væri þeim kannske
hollast að minnast þess, að ekki skyldi
sá maður kasta grjóti, sem í glerhúsi býr.
★
Eg fékk í gær í hendur ársskýrslu
KEA fyrir 1944. í rekstursyfirliti stend-
ur skýrum stöfum, að félagið hafi greitt
fyrir auglýsingar, kynningar- og fræðslu-
starfsemi kr. 78.548.91. Mér varð það á
að fletta upp í ársskýrslu félagsins fyrir
árið 1943 og þar stóð jafnskýrum stöfum
að greitt hefði verið fyrir auglýsingar kr.
27.223.02, með öðrum orðum, þessi út-
gjöld höfðu nær þrefaldast á síðastliðnu
ári. Þessi útgjöld höfðu hækkað á einu
ári um rúm 51 þús. kr. Engar skýringar
fylgdu í skýrslunni né í ræðu fram-
kvæmdastjóra, hvernig á þessu stæði.
★
í raun og veru voru þáer óþarfar. Gát-
an er einkar auðráðin. Framsóknarflokk-
urinn hefir átt í vök að verjast undan-
farið. Eitthvað varð til bragðs að taka til
að reyna að lappa upp á skinnið. „Dag-
ur“ var stækkaður. Stækkunin mun hafa
kostað 50 þús. kr. Einhversstaðar varð
að fá þetta fé. Það voru hæg heimatök-
in. Ritstjóri „Dags“ er fræðslumála- og
kynningarstjóri KEA. Og svo voru bara
greiddar rúmlega 51 þús. krónur úr
kassa KEA (hins ópólitíska félags) fyrir
auglýsingar í „Degi“ í viðbót við það
sem áður var og til kynningar- og
fræðslustarfsemi ritstjóra „Dags“.
★
Og hið ópólitíska félag gerði ekki
endaslept við málgagn Framsóknar-
flokksins. Það lét honum í té eitt versl-
unarpláss sitt til þess sennilega m. a. að
undirstrika það, hversu fráleitt það sé,
að Framsóknarmenn láti sér detta í hug
að nota aðstöðu sína innan samvinnu-
félaganna flokki sínum til framdráttar.
★
Ef að sósíalistar í KRON ættu að
hafa sömu starfsaðferðir og Framsóknar-
menn í KEA, þá myndu þeir byrja á því
að reka formann Framsóknarfélags
Reykjavíkur úr KRON, þrefalda síðan
auglýsingar KRON i Þjóðviljanum i stað
þess að KRON hefir auglýst JAFNT í
öllum 5 stærstu blöðunum og leigja síð-
an Þjóðviljanum hluta af búðarplássi
KRON. Skyldi annars ekki eitthvað
syngja í „Degi“ ef sósíalistar í KRON
færu að taka upp þessi „ópólitísku“
vinnubrögð Framsóknar.
★
Hólmgeir Þorsteinsson, frá Hrafnagili,
flutti hjartnæma ræðu um það á nýaf-
stöðnum aðalfundi KEA, að/vinsamlegri
.sambúð þyrfti að ríkja milli verkamanna
og bænda. Vonandi reynist hann fær um
að breyta hugarfari Framsóknarforingj-
anna í garð verklýðssamtakanna. En
skyldi hann ekki hafa tekið eftir því, að
það vantaði undarlega marga Framsókn-
arverkamenn í kröfugöngu verklýðsfé-
laganna 1. maí. Skyldi forráðamönnum
KEA hafa láðst að láta þeim í té vitn-
eskju um, að þeim væri það ekki á móti
skapi, þó þeir tækju þátt í kröfugöng-
unni?
★
Þegar samningafundir „Iðju“ og SÍS
stóðu yfir á dögunum þá voru lagðar
fram niðurstöðutölur úr aðalreikningum
SÍS-verksmiðjanna, og átti það víst að
gilda sem óræk sönnun fyrir því, að
reksturinn gengi það illa, að fyrirtækin
gætu ekki greitt sama kaup og iðnfyrir-
tæki í Reykjavík. En þó því væri haldið
fram, að SÍS-verksmiðurnar gætu ekki
greitt hærra kaup en um var samið, þá er
samt ekkert lát á hinum umfangsmiklu
auglýsingum frá verksmiðjunum í Tím-
anum, Degi og Samvinnunni. Og þessi
fyrirtæki eru svo ópólitísk í höndum
Framsóknar, að þess er vandlega gætt,
að bjrta ekki eina einustu auglýsingu í
„Verkam.‘‘ í fjöldamörg ár, utan eina
um saltkjöt, sem erfiðleikar voru á að
koma út — nema þá kannske í Hafnar-
fjarðarhraun. En máske tekst Hólmgeir
frá Hrafnagili að koma á siðabót hjá
Framsókn áður en langt um líður.
★
I skýrslu framkværrídastjóra KEA, í
ársskýrslu félagsins fyrir síðastliðið ár,
segir m. a. svo: „Það, sem af er árinu
1945 hefir verslunin svo verið talsvert
minni en á sama tíma 1944, og virðist
því nú vera komið að því, að verslun og
viðskifti fari aftur að dragast saman.
Mun kaupgeta manna þó síst hafa mink-
að, en vöruskortur er nú mjög farinn að
gera vart við sig.“ (Leturbr. hér).
Mjög alment atvinnuleysi hefir verið
hér síðan snemma í haust, og er töluvert
enn. Flestir aðrir en framkvæmdastjóri
KEA munu líta svo á, að atvinnu-
leysi skapi þverrandi kaupgetu, en ekki
öfugt, eins og Framkv.stj. staðhæfir í
ársskýrslunni.
Nýkomið:
Maismjöl
★
Maiskurl
★
Milo-kom
★
Blandað hænsafóður
Pöntunarfélagið.