Verkamaðurinn - 14.07.1945, Blaðsíða 3

VERKAMAÐURINN
3
Oddur Björnsson
prentmeistari
VERKAMAÐU RINN.
ÚtQeiandi: Sósíalistaféliig Akureyrar.
Ritatjón: Jakob Arnaaon,
SkipaQötu 3. — Simi 466.
BlaOnoind: Rósberg G. Snædal,
Eyjólfur Árnason,
Ólafur Aðalsteinsson.
BUðið kemur út hvern laugardag.
Lausasöluverð 30 auia eintakið.
Afgreiðsla í skrifstofu Sósíalistafélags
Akureyrar, Hafnarstræti 88.
Prentverk Odda Bjömsaonar.
Þjóðin afneitar þeim.
Thor Thors, sendiherra íslands
í, Bandaríkjkunum, hefir nýlga í
viðtali við Reykjavíkurblöðin, lát-
ið í ljós óánægju sína yfir því að Is-
landi skyldi ekki auðnast að senda
fulltrúa á ráðstefnu hinna samein-
uðu þjóða í San Fransisco. Sendi-
herrann segir að nægt hefði að Al-
Jringi lýsti því yfir að hér hefði
„ríkt ófriðarástand við nazista, eft-
ir að þeir margsinnis höfðu ráðist á
íslenska menn, íslensk skip og jafn-
vel landið sjálft."
Þá segir sendilterrann ennfremur
að það sé álit sitt að innanlandsdeil-
urnar'um þetta mál hafi spilt mjög
fyrir því, að við fengum að senda
fulltrúa til ráðstefnunnar. F.r auð-
lieyrt að æsingaskrif afturlialdsblað-
anna hér heima, varðandi þátttöku
íslands í nefndri ráðstefnu, hafa
ekki farið fram hjá honum, né
stjórnmálamönnum í Bandaríkjun-
um.
Sósíalistaflokkurinn, einn allra
flokka á Alþingi, vildi strax í upp-
hafi að íslendingar gæfu hrein og
ákveðin svör og reyndu það sem
unt væri til að tryggja landinu full-
trúaréttindi á San Fransisco-ráð-
stefnunni, þó vitanlega án þess að
til stríðsyfirlýsingar þyrfti að koma
en það gat aldrei orðið af hálfu
vopnlausrar þjóðar. En í stað þess
að taka málið til viturlgrar yfirveg-
unar og úrlausnar með hag þjóðar-
innar fyrir augum, notaði íslenska
afturhaldið og málgögn þess tæki-
færið til að koma af stað miklum og
illvígum deilum hér innanlands út
af þessu máli, sem hafa svo staðið
allt fram að þessu. Þetta fádæma
ábyrgðarleysi afturhaldsins og mál-
gagna þess, hefir svo aðeins Ieitt til
þess, eins og sósíalistar héldu alltaf
fram, að aðrar þjóðir hafa litið okk-
ur tortíyggðar augum og fengið
astæðu til að álíta margt um lýð-
ræðisást okkar og velvild í garð
sameinuðu þjóðanna, sem tókst
að yfirvinna nazistaófreskjuna
og frelsa smáríkin undan oki henn-
ar. Framkoma íslenska afturhalds-
ins og þá fyrst og fremst Tímans,
Vísis og Alþýðublaðsins, er Jrannig,
hvað þetta mál áhrærir, að það er
stórkostlegur álitshnekkir fyrir
þjóðina að ala þau og þeirra snáka
við brjóst sér og láta þeim líðast að
spilla fyrir vinsamlegum samskift-
um okkar við lýðræðisþjóðirnar.
Það hefir þrásinnis sýrit sig, að
þessi svæsnu afturhaldsblöð gæta
einskis hófs, þegar þau sjá sér leik á
borði til að níða andstæðinga sína.
Hin örlagaríkustu mál, sem varða
þjóðina í heild eru gerð að per-
sónulegum deilumálum af þessum
aðilum og þannig flutt, að áljt ann-
Hann andaðist í sjúkrahúsi í
Reykjavík hinn 5. þ. m.
Með honum er fallinn í valinn einn
af merkustu og mikilhaefustu mönn-
um þessa bæjar og landsins yfirleytt,
maður, sem hafði mjög mikil áhrif á
samtíð sína.
Hann fæddist að Hofi í Vatnsdal
Oddur Björnsson
18. júlí 1865. Foreldrar hans voru þau
hjónin, Rannveig Ingibjörg Sigurðar-
dóttir og Björn Oddson, sem bjuggu
á þessu fornfræga höfuðbóli. Oddur
nam prentiðn í ísafoldarprentsmiðju
í Reykjavík og varð prentsveinn
1884. Síðan fór hann utan til að leita
sér framhaldsmenntunar í iðn sinni.
Vann hann í Háskólaprentsmiðjunni
(J. H. Schultz) í Kaupmannahöfn í
12 ár.
Enginn skyldi þó ætla, að hann
hefði látið sér það 'nægja, að nema
iðn sína til fullnustu, svo að hann
varð fremstur sinna samtíðarmanna
hérlendra. Hann notaði tímann til að
afla sér mjög víðtækrar almennrar
menntunar og las allt, sem hann
mátti yfir komast, af ritum hinna
ágætustu höfunda. Einkum beindist
áhugi hans að heimspekilegum efn-
um. En hann skildi vel hið forn-
kveðna: Heilbrigð sál í hraustum
likama. Hann lagði stund á íþróttir
af sama dugnaði og allt annað, sem
hnn tók sér fyrir hendur, enda var
hann mjög hraustur maður og hélt
ara þjóða á okkur íslendingum,
bíður stóran hnekki við. Og það er
oftar en í eitt skifti, sem hin ógeðs-
lega þrenning afturhaldsblaðanna
íslensku verður þjóðinni til skamm-
ar. F.in gómsætasta tugga þeirra
undanfarna daga hefir verið níðið
um Frelsishreyfinguna dönsku. —
Þegar það fréttist hingað heim, að
fimm íslendingar, sem ætluðu heim
með Esju frá Kaupmannahöfn,
hefðu verið handteknir, ruku þessi
afturhaldsblöð upp, eins og espir
hundar og heltu hinum svæsnustu
fúkyrðum yfir Frelsishreyfinguna í
Danmörku, meðlimir hennar voru
nefndir „morðvargar", „óþjtrðalýð-
ur“ o. s. frv. og yfir höfuð voru eng-
in orð svo ljót í augum þessara
blaða, að þau ekki hæfðu Frelsis-
hreyfingunni dönsku.
léttleika sínum og líkams- og sálar-
kröftum óvenjulega vel, allt til þess
er kerlingu Elli, sem alla beygir að
lokum, tókst að sigrast á honum.
Árið 1897 gerðist hann brautryðj-
andi í bókaútgáfu. Hann skildi það,
að íslenzku alþýðunni var hin mesta
nauðsyn að fá bækur við sitt hæfi
um fleiri efni en fram til þessa hafði
verið kostur á. Hann vildi beina til
hennar nokkru af þeim andlegu
straumum, sem vöktu öldurót á
•
mannhafi Evrópu, og flytja henni
þannig andlegt lífsloft og næringu.
Hann kallaði bækur þær, er hann
hóf að gefa út, „Bókasafn Alþýðu",
og var það sannnefni, því að þær
voru alþýðlegar í beztu merkingu
þess orðs. Vandaði hann mjög til út-
gáfunnar á allan hátt. „Bókasafn al-
þýðu" kom út í allmörg ár og náði
svo miklum vinsældum, að vafasamt
er, að nokkur önnur bókaútgáfa hafi
náð þeim meiri á íslandi.
Á afskekktum heimilum var það
hin mesta hátíð, þegar bækurnar frá
Oddi komu, og fólkið naut þeirra eins
og þyrstur maður svaladrykkjar. Það
var sannarlegt ævintýri fyrir börnin,
þega þau fengu „Nýjasta barna-
gullið", þessa dásamlegu barnabók,
vandaðri og fegurri en nokkra aðra
bók, sem fátæk börn á Islandi höfðu
áður fengið í hendur.
Áhrifin af þessari bókaútgáfu á
menningu þjóðarinnar voru áreiðan-
lega bæði mikil og holl, líklega meiri
en nokkur hefir enn gert sér fyllilega
ljóst, og er það skiljanlegt, þegctr at-
hugað er hvaða bækur það voru,
sem komu út í „Bókasafni alþýðu".
Má þar fyrst nefna: „Þyrna" Þor-
steins Erlingssonar, „Sögur frá Sí-
biríu" eftir rússneska snillinginn Vla-
dimir Korolenko, „Þætti úr íslend-
ingasögu" eftir B. Th. Melsteð, „Lýs-
ing Islands" eftir Þorv. Thoroddsen,
„Um Grænland að fornu og nýju" eft-
ir Finn Jónsson og Helga Péturss,
„Úranía" eftir Camille Flammarion,
„Framtíðartrúbrögð" eftir Pekka Er-
vast og fleiri ágæt rit að ógleymdri
Svo kom það upp úr dúrnum, að
það höfðu þá alls ekki verið menn
úr Frelsishreyfingunni, sem hand-
tóku íslendingana fimm, heldur
breskt og amerísk hernaðaryfirvöld.
Við þá frétt var eins og árásarblöð-
in væru slegin utan undir. Ekki
eitt orð meira um handtökur liinna
fimm landa. Öllu var borgið og vel-
líðan þeirra hryggð, fyrst þeir lentu
ekki í klóm hinnar voðalegu Frels-
ishreyfingar. Þetta er blaðamenska
af því tagi, sem þjóðin fyrirlítur og
hún á að láta þessi ógeðslegu blöð
vita svo ekki verði um villst, að
þau tala ekki fyrir munn hennar,
heldur einungis til að þjóna sínu
Karks-eðli. Þau eiga ein að fá að
bera hneisu þar af, en þjóðin á að
afneita þeirra athæfi.
skáldsögunni „Eiríkur Hansson" eftir
. Magnús Bjarnason.
Árið 1901 keypti Oddur prent-
smiðju og íluttist þá heim til íslands
og setti hana niður á Akureyri. Rak
hann hana um meir en 4 áratugi af
miklum dugnaði og forsjá og kenndi
á þeim tíma mörgum ungum mönn-
um prentiðn. Var hann hinn ágætasti
húsbóndi og lét sér mjög annt um
velferð nemenda sinna. Lærðu þeir
iðnina vel og vöndust jafnan hinni
mestu reglusemi í hvívetna, því að
öll óregla var Oddi mjög fjarstæð.
Reyndist hann þeim sem öðrum mik-
ill drengskaparmaður. Var hann að
ýmsu á undan öðrum atvinnurek-
öndum, t. d. mun hann ótilkvaddur
hafa tekið upp 8 stunda vinnudag
í prentsmiðjunni, nokkru áður en
prentarar í Reykjavík fengu þá rétt-
arbót.
Á þessum árum gaf hann út margar
merkisbækur, innlendar og þýddar,
auk „Bókasafns alþýðu", sem áður
er getið.
Það gat eigi hjá því farið, að slík-
ír áhuga- og gáfumaður sem Oddur
var, léti til sín taka ýmis þjóðfélags-
mál. Hann var algerður bindindis-
maður og starfaði um skeið í Góð-
iemplarareglunni og var einn af
strinöndum Stórstúku íslands. Hann
var einn helzti hvatamaður og stofn-
undi Iðnaðarmannafélagsins á Ak-
ureyri og beitti sér fyrir stofnun Iðn-
skólans. Var hann lengi formaður í
stjórn hans. Hann vann að stofnun
Heimilisiðnaðarfélags Norðurlands
og sjúkrasamlags á Akureyri. Hann
var einn af stofnöndum Dýravernd-
unarfélags Akureyrar og var í stjórn
þess. Hann var kosinn í Iðnráð Akur-
eyrar, og um hríð var hann bæjar-
fulltrúi. Alstaðar, þar sem hann var
að starfi, þótti hann hinn ötulasti liðs-
maður, jafnan boðinn og búinn til
baráttu íyrir þeim málstað, sem hann
var sannfærður um að væri réttur.
Það sýnir það traust, sem menn
báru með réttu til hans, að þegar á-
kveðið var 1922 að undirbúa stofnun
ríkisprentsmiðju, þá var honum falið
það starf.
Oddur Björnsson var hinn mesti
höíðingi í lund og sparaði hvorki
fyrirhöfn né íé, þegar hann áleit sig
geta komið einhverju góðu til leiðar.
Hið mikla og vandaða bókasafn sitt
gaf hann Akureyrarbæ eftir sinn dag.
Það var ekki vandi að finna, hvern
mann hann hafði að geyma. Það var
eftirtektarvert, hvað hann hafði mik-
ið yndi af börnum og vildi jafnan
gleðja þau á hvern þann hátt er við
varð komið. Hann var og hinn mesti
dýravinur, og mátti með sanni segja,
að hann vildi á allan hátt láta gott
af sér leiða.
Síðustu árin, þegar ellin náði tök-
um á honum eftir langt og merkilegt
ævistarf, varð hann sjálfur sem barn
í annað sinn, unz hann hné í valinn
saddur lífdaga.
Hann var heiðraður á ýmsan hátt.
1935 var hann kosinn heiðursfélagi í
Iðnaðarmannafélagi Akureyrar og
heiðursborgari Akureyrarbæjar, og
sama ár var hann gerður riddari
Fálkaorðunnar, og 1938 stórriddari
sömu orðu.
Oddur Björnsson var kvæntur Ingi-
björgu Benjamínsdóttur frá Stóru-
Mörk í Laxárdal, hinni ágætustu
(Framhald i 4. slðu).