Verkamaðurinn - 25.08.1945, Blaðsíða 3

VERKAMAÐURINN
3
VERKAMAÐU R.INN.
Útfrsíandi: Sósíalistafél, ig Akureyrar.
Ritatjóri: Jakob Ámaaon,
Skipagötu 3. — Simi 466.
BiaOnefnd: Rósberg G. Snædal,
Eyjólfur Árnason,
Ólafur Aðalsteinsson.
BUðið kemur út hvera laugardag.
Lausasöluverð 30 auia eintakið.
Afgreiðsla í skrifstofu Sósíalistafélags
Akureyrar, Hafnarstræti 88.
Prentverk Odds Bjömsaonar.
Afturhaldið sýnir klærnar
þótt Hitler sé hniginn.
Alvarlegir árekstrar eru nú víða
um heirn, þó ekki sé skorið úr
ógreiningsmálunum með vopna-
valdi. Hinir gömlu styrktarmenn
og aðdáendur nazismans eru ekki
af baki dottnir þó þýski „varnar-
garðurinn gegn bolsevismanum"
hafi verið molaðtir og máttarviðir
svartasta afturhaldsins í Ítalíu og í
Japan hafi verið höggnir sundur.
Fregnir, sem borist hafa síðustu
daga hvaðanæfa að .benda til þess
að harðvítug átök fari fram milli
framsækinna og róttækra afla ann
arsvegar og afturhaldssanna afla
hinsvegar. Við öðru var raunveru-
lega ekki hægt að búast, þegar þess
er gætt, að enn hefir afturhaldið
töglin og hagldirnar í Ameríku og
Bretlandi — þrátt fyrir kosningasig-
ur Verkamannaflokksins — og víða
annarsstaðar, svo sem á Spáni, Sví
þjóð og Grikklandi.
Stjórnir Bandaríkjanna og Bret-
lands hafa æpt og bitið í skjaldar-
rendur í tilefni af því, að almenn-
ar þingkosningar eru nú á döfinni
í Búlgaríu. Hafa þessar ríkis
stjórnir sent stjórn Búlgaríu orð-
sendingu þess efnis, að ef stjórn
Búlgaríu hagi ekki kosningaundir-
búningnum eftir höfði ríkisstjórna
Breta og Bandaríkjamanna, þá
muni heldur ekki þessar stjófnir
viðurkenna þá þingmenn, sem
kosnir verða rré þá stjórn er verði
mynduð upp úr kosningunum.
Þetta er víst það, sem Englendingar
kalla sjentilmensku eða að blanda
sér ekki í innanlandsmál annara
ríkja.
Utanríkisráðherra Búlgaríu hefir
svarað hinum ,,lýðræðissinnuðu
orðsendingum Trumans og Attlees
á þá leið, að ekki verður annað séð
en hann hafi neglt þá með þeirra
eigin nöglum. Minti hann þessa
háu herra á það, að samkvæmt
vopnahléssáttmálanum, sem Bret
land og Bandaríkin hefðu
meðal annars gert við
Búlgaríu, væri svo ákveðið, að við
komandi þjóðir skyldu láta sam
eiginlega eftirlitsnefnd sína í Búlg
aríu, bera fram þærkröfur,sem þeir
kynnu að gera til Búlgara. Gætu
Búlgarar því ekki tekið til greina
aðrar kröfur en þær, sem þeim
bærust fxá eftirlitsnefndinni. Og e
Bretar og Bandaríkjamenn hefðu
eitthvað að athuga við kosninga
undirbúninginn yrðu þeir að láta
eftirlitsnefndina flytja stjórn Búlg
aríu athugasemdir sínar og kröfur
þar að lútandi fyrir aðfaranótt 25
þ. m„ að öðrum kosti myndu kosn
ingarnar fara fram eins og ákveðið
refði verið.
Eins og kunnugt er tókst Bretum
með vopnavaldi að koma mjög aft-
urhaldssamri stjórn á laggirnar í
Grikklandi, eftir að þeir höfðu,
ásamt lögregluliði og her, sent naz-
istar höfðu þjálfað og haft í þjón-
ustu sinni, knésett samtök grísku
föðurlandsvinanna. Skörnmu eftir
að Attlee komst til valda, tilkynti
rann að bretska stjórnin myndi
breyta um stefnu í Grikklandsmál-
unum. Nú hefir hinsvegar Bevin
utanríkisráðherra Breta haldið
ræðu um stefnu nýju bretsku
stjórnarinnar og virðist hún mjög á
aðra lund en ummæli Attles um
Grikklandsmálin. Hefir ræða Be-
vins m. a. sætt harðri gagnrýní í
blöðum Sovétríkjanna og Moskva-
útvarpinu og stjórn Ráðstjórnar
ríkjanna hefir lýst því yfir, að hún
muni ekki skipa eftirlitsnefnd í
Grikklandi né nokkru öðru landi
til að hafa eftirlit með kosningum,
eins og Bretar, Bandaríkjamenn og
Frakkar hafa gert í Grikklandi. —
Telur ráðstjórnin, að slíkar aðfarir
séu algjörlega ósamrýmanlegar
sjálfstæði og fullveldi viðkomandi
ríkja. (Hvað skyldi Alþýðuhl. og
Dagur t. d. segja, ef Rússar færu að
senda hingað eftirlitsnefnd fyrir
næstu kosningar, eins og Bretar og
Bandaríkjamenn gera í Grikk
landi?)
Afnám Láns- og leigulaganna í
Bandaríkjunum hefir vakið gífur
lega óánægju í Bretlandi og víðar.
Mun lítill vafi leika á því, að þessi
leikur Banadaríkjanna mun fyrst
og fremst vera gerður til þess að
gera bretsku Verkamannaflokks
stjórnina fylgisspakari við auðvalc
Ameríku og hindra það, að hún
fari of langt til vinstri.
I Noregi hafa gerst þeir atburðir,
að stjórn Verklýðsflokksins hef
ir, að því er fregnir herma, slitið
öllum samningatilraunum við
Kommúnistaflokkinn um samein
ingu þessara flokka. Höfðu áður
borist þær fréttir, að samkömuleg
hefði náðst um sameininguna
Munu bretskir og sænskir sósíal
demokratar mjÖg hafa róið
norsku sósíaldemokrötunum með
að hafna öllu samkomulagi við
konunúnista um sameiningu flokk
anna, og er þetta einn liðurinn í
allsherjarbaráttu þeirri, sem háð er
til að hindra sigurgöngu sósíalism
ans, einn anginn af baráttu Hitlers
gegn kommúnismanum.
Nær og f jær
Hong kong er eyja við mynni Kanton-
fljóts í Suður-Kína, ca. 150 km. suður af
Kanton. Eyjan er 83 ferkm. að stærð. Á
eyjunni er borgin Victoria, sem venju-
lega er kölluð Hong kong. Til nýlend-
unnar Hong kong telst einnig Kaulun-
skagi, sem er 917 ferkm. Ibúatala allrar
nýlendunnar var árið 1931 1.143.510,
jar af 1.125.360 Kínverjar og ca 8000
Englendingar, hinir íbúarnir voru af
ýmsum þjóðernum. Englendingar lögðu
Hong kong undir sig í hinu svokallaða
ópíumstríði á árunum 1840—’42, og varð
borgin brátt ein af mestu verslunarborg-
um Kina vegna legu sinnar og framúr-
skarandi góðrar hafnar af náttúrunnar
völdum. Englendingar höfðu þar mikla
flotastöð fyrir striðið.
★ '
Auðmenn Evrópu fóru fyrst fyrir al-
vöru að seilast til áhrifa í Kina í lok 18.
Um Hong Kong er enn háð bar-
átta — bak við tjöldin. Frá Kína
hafði borist sú fregn, að kínverskui
her mundi hernema borgina, en
rétt á eftir tilkynti bretska ljónið
að Bretar mundu hernema Hong
kong og Kaulun-skaga eins og allar
aðrar nýlendur sínar aftur. Bendir
kínverska fréttin til þess að Kín-
verjar hafi verið þeirrar skoðunar,
að bretskaVerkamannaflokksstjórn-
in mundi telja það lýðræðislega
skyldu sína og í samræmi við al
þjciðarétt og siðalögmál menning-
arþjóða, að skila aftur þessari mik
ilvægustu verslunarborg Suður-
Kína, sem Bretar rændu af Kínverj-
um í ópíumstríðinu 1840—’42.
Sennilega hefði Bretum fundist
þröngt fyrir dyrum i Suður-F.ng-
landi ef Kínverjar hefðu rænt frá
þeir Portsmouth og Selsey-skaga og
neitað að skila ránsfengnum aftur.
Og svo er það eitt enn, sem um
er deilt og harðvítug átök um bak
við tjöldin — og opinberlega. Það
er Spánn. Svo virðist, sem bretska
stjórnin — einnig sú nýja — telji
lýðræðinu í heiminum best borgið
með því að styðja fasistastjórn Fran-
cos áfram, því án stuðnings Breta
og amerískra afturhaldsafla hefði
hún vafalaust hrokkið upp af er
guðfeður hennar, Hitler og Musso-
lini, hrukku upp af klakknum.
Vonandi sæmir Franco bráðum
Attlee æðsta heiðursmerki fyrir
trygð sína og stuðning við þá ríkis-
stjórn, sem krýnd var á rústum
Guernica.
aldar eftir að Englendingar höfðu sölsað
undir sig Indland. Löngu áður eða á 16.
öld gerðu Portúgalsmenn mishepnaða til-
raun til að ná fótfestu í Kanton og á 17.
öld hernámu Hollendingar hafnarbæinn
%
Amoy um nokkurt skeið. Þessar mis-
hepnuðu tilraunir Evrópubúa til þess
með vopnavaldi að sölsa undir sig auðæfi
Kína urðu til þess að kínverska stjórnin
greip til varnarráðstafana. 1757 gaf
keisarinn út tilskipun um að öll utanrík-
isverslun skyldi vera í höndum ríkisins.
Utlendingar fengu aðeins leyfi til versl-
unarstarfsemi í Kanton og gengu við-
skifti þeirra í gegnum skrifstofu sem
kínverska stjórnin starfrækti þar.
★
Upprunalega greiddu útlendingarnir
kínversku handiðnaðarvörurnar með
skíru gulli og silfri. En er verslunin þró-
aðist breyttist þetta og í byrjun 19. ald-
ar keyptu Evrópumenn einkanlega te og
silki og seldu svo Kínverjum ópíum í
staðinn, jafnframt því sem sala á evró-
piskum verslunarvörum óx hröðum
skrefum. Opíumsalan, sem var mest-
megnis rekin með aðstoð smyglara, sneri
fljótlega gullstraumnum til baka. Það fór
að halla undan fæti fyrir kínversu versl-
uninni, jafnframt voru ríkistekjurnar ó-
fullnægjandi og starfsmannalið ríkisins
varð gegnsýrt af spillingu þeirri er fylgdi
ópíumnotkuninni. Kínverska stjórnin
greip þá til þess ráðs í Varnarskyni, að
banna sölu á ópíum og gerði upptækar og
eyðilagði allar ópíumbirgðir, sem sum-
part voru eign útlendinga. Hófst því hið
svokallaða ópíumstríð með því, að Eng-
lendingar sögðu Kínverjum stríð á hend-
ur (1840) í því skyni að knýja þá til að
afnema bannið á sölu ópíum. Hernaðar-
yfirburðir Englendinga komu skjótt í
ljós og Kínverjar neyddust til að ganga
að auðmýkjandi samningum. í friðarsátt-
málanum voru engin sérstök ákvæði um
að ópíumverslunin yrði gefin frjáls, enda
hafði hún nú gert sitt gagn. Hinsvegar
var þar ákvæði um, að 5 helstu hafnar-
borgir Kina, Kanton, Amoy, Futsjau,
Ningpo og Sjanghai skyldu verða opnar
fyrir frjálsri verslun, með öðrum orðum
einkasala ríkisins á utanríkisversluninni
var afnumin. Jafnframt varð Kína að
láta Hong kong af hendi við Englendinga
og lýkur hér með að sinni hetju- og
frægðarsögu bretsku ópíumsalanna í
Hong kong og af því hvernig ópíum varð
einn gimsteinninn í kórónu Bretlands.
NÝTT SKRIFBORÐ og
STOFUBORÐ til sölu.
Rósberg G. Snædal, Aðalstræti 16.
eHKHKHKHKHKHKHKBKHKHKHKHKHKH:

r C'
f *Astrid Lind
| r
I lJ
• ZC
Í *
Z -x.
i 9
I *
r
\'i
z »
x *
i 1
z »
: J
r *»
Margrét Smiðsdóttir
Saga frá öndverðri 19. öld
Konráð Vilhjálmsson
þ ý d d i
Komin í bókaverzlanir
350 blaðsíður í stóru broti. Kostar
aðeins kr. 30.00
«MIMMMIMM"MM"M"MMIM»MMMIMMMMMMMI •IUIIIIMMMIIMMMIIIIMMIIMMIMIIMIMMIMMMMMMIMIIIIMMIIMIIMMMMMIMMIIMIMI
IIIIIIMMIMIIIIIMIIIMM lllllllllllll IMIMMMMI MIIIIIIIIMIMM IIII llli