Verkamaðurinn - 01.12.1945, Blaðsíða 2

2
VERIAMAÐURINN
ÆSKU LÝÐSSÍÐAN
Vökum og vinnum!
I dag eru liðin 27 ár £rá því að
sambandslagasamningurinn við
Dani gekk í gildi og við öðluðumst
aftur fullt athafnafrelsi í landi
voru, eftir 656 ára yfirráð erlendra
ríkja, sem á okkar mælikvarða voru
stórveldi. í þessi 656 ár varð ís-
lenska þjóðin að heyja svo harða
lífsbaráttu, að erfitt mun að finna
slíks dæmi meðal nágrannaþjóða
vorra. Mannfallið í þessari baráttu
var oft mikið, en þó lifði altaf ein-
hver hluti þjóðarinnar eftir hverja
nýja raun, hverja nýja plágu. ís-
lenska þjóðin reyndist ósigrandi,
hvort sem að henni sóttu höfuð-
skepnur jarðarinnar, erlendir ein-
okunarkaupmenn, ranglátir vald-
hafar eða drepsóttir. Hún þoldi,
eins og skáldið sagði: „ís og hung-
ur, eld og kulda, áþján, nauðir,
svartadauða."
En þrátt fyrir allar þær hörm-
ungar, sem á þjóðinni dundu,
leyndist frelsisandinn altaf með
henni, og á nítjándu öldinni bar
hún gæfu til að eignast þá menn,
sem börðust með oddi og egg fyrir
frelsi og framförum lands og þjóð-
ar. Og þessir menn háðu ekki bar-
áttu sína til einskis. Árangurinn
varð sambandslagasamningurinn
frá 1. desember 1918, og sporið til
fullkomins sjálfstæðis: Stofnun
hins íslenska lýðveldis 17. iúní
1944.
En eins og máltækið segir, að oft
sé meiri vandi að gæta fengins fjár
en afla þess, þá verðum við að
minnast þess, íslendingar, að við
getum glatað sjálfstæði voru aftur,
ef við stöndum ekki sí og æ á verði
um það. Á þeim verði megum við
aldrei sofna. — Og einmitt nú ger-
ist þess meiri þörf, en nokkru sinni
fyr, að við séum vel á verði, því að
mjög virðist nú sjálfstæði vort í
hættu statt, er eitt af voldugustu
ríkjum heims beiðist þess, að við af-
hendum því til umráða hluta af
fósturjörð okkar.
Það þarf reyndar ekki að efa, að
allir, sem vilja heita íslendingar og
elska land og þjóð, eins og þeir
menn gerðu, sem heimtu frelsi vort
og sjálfstæði úr höndum Dana,
leggjast á eitt gegn öllum slíkum
kröfum erlendra ríkja. En það er
ekki nóg, að segja nei, þegar aðrar
þjóðir ásælast land vort, heldur
verðum við að sýna þeim, að við sé-
um færir um að búa í voru landi
sem sjálfstæð þjóð, sem ekki þurfi
að lifa á bónbjörgum hjá öðrum
ríkjum.
Ef við ætlum okkur að lifa fram-
vegis í fullu frelsi, algerlega óháðir
öðrum, þá verðum við að skapa hér
fyrirmyndarríki í bókstaflegum
skilninig þess orðs. Og það er hægt,
ef framfaraöflin í landinu fá að
ráða. Það er hægt, ef tekið er á
málunum með festu og kjarki. Við
erum tiltölulega auðug þjóð, búum
við auðugustu fiskimið í heimi,
höfum góð skilyrði til kvikfjárrækt-
ar, og í fallvötnum landsins býr
næg orka, til að reka margskonar
iðnað. Það liggur því í augum
uppi, að hér ætti hver og einn að
geta lifað við góð kjör og almenna
velmegun. En mikið vantar á, að
svo sé nú, enda hefir hinn svo-
nefndi Framsóknarflokkur ráðið
mestu um stjórn landsins flest ár
frá því við öðluðumst sjálfstæði
vort. Og stjórn þeirra og hagnýting
á auðlindum landsins þarf ekki að
kynna hér. Hún er Akureyringum
og öðrum landsmönnum svo kunn,
að ekki gerist þess þörf, að eyða
rúmi blaðsins, að þessu sinni, til að
lýsa „framkvæmdum“ þeirra
manna.
Ef við óskum eftir auknum fram-
förum og bættum kjörum allrar al-
þýðu í landinu, þá dugir okkur
ekki að láta hina „nostursömu
hirðukarla“ Framsóknar eða aðra
álíka postula fara með æðstu völd í
þjóðfélaginu. Við getum ekki búist
við miklum breytingum til batnað-
ar frá þeim mönnum, sem trúa á
hið gamla boðorð, að alt komi með
tímanum, og breyta stöðugt eftiri
því.
Núverandi ríkisstjórn hefir gert
allmiklar og lofsverðar ráðstafanir
til aukningar togara- og fiskibáta-
flota landsmanna. Það er einn þátt-
urinn í hinum fjölmörgu nýsköp-
unaráformum hennar, sem miða að
því að hagnýta betur en verið hefir
auðlindir lands og sjávar. Og, því
miður, getum við ekki neitað því
með góðri samvisku, að þetta er
fyrsta ríkisstjórnin á íslandi, sem
sýnir, f verki, verulegan áhuga fyrir
verklegum framförum og aukinni
velmegun þjóðarinnar, enda er
þetta í fyrsta skifti, sem íslenskir
sósíalistar hafa átt sæti í ríkisstjórn
og haft aðstöðu til að láta áhrifa
sinna gæta að nokkru. Að vísu hafa
loforð Framsóknarflokksins fyrir
kosningar oft verið fögur og ginn-
andi, en hvar eru framkvæmdir
þeirra? Enginn flókkur hefir haft
jafngóða aðstöðu til að láta ljós sitt
skína og sanna vesölum kjósendum
ágæti sitt. En ljós Framsóknar-
flokksins hefir skinið ákaflega
dauft. Þeir hafa lofað miklu fyrir
hverjar kosningar, en svo þegar þær
hafa verið um garð gengnar og
kjósendur hefir farið að lengja eftir
efndunum, þá hafa svör þeirra tíð-
ast verið eitthvað á þessa leið: Já, |
bíðið þið bara rólegir, kjósendur j
góðir, við skulum koma þessu öllu j
í framkvæmd, ef þið aðeins eruð j
nógu þolinmóðir. Sjómenn, þið j
skuluð fá ný og góð skip, en þau
geta bara ekki komið strax, við get-
um ekki gert allt í einu. Og ef þið
hafið þá farist með gömlu skipun-
um, eða eruð komnir undir græna
torfu fyrir elli sakir, ja, þá skuluð
þið hugga ykkur við það, að börn
ykkar eða barnabörn fái að njóta
nýju skipanna. Og, ef við glötum
einhverjum erlendum mörkuðum
á þessum tíma, sem við verðum að
bíða, þá verðum við að reyna að
vinna þá aftur. Já, við verðum að
reyna það, og við skulum vona, að
það takist. Og þið, bændur, sem
alla tíð hafið verið stoð okkar og
stytta, síst af öllu skulum við
gleyma ykkur. En þið verðið samt
enn um hríð að gera ykkiyr ánægða
með gömlu og úreltu vinnutækin,
því að fyr eða síðar skuluð þið fá
nýjar og betri vinnuvélar, því er
okkur óhætt að lofa, en við getum
samt ekki ennþá sagt um hvenær
það verður. Og þið skuluð fá raf-
magn út um ykkar dreifðu bygðir,
er,- pað verður auðvitað langt
þangað til. Samt skulum við vona,
að þið lifið það, að rafmagn lýsi og
hiti býli ykkar, en ef svo verður
ekki, þá er a. m. k. víst, að einhverj-
ir* afkomendur ykkar hljóta að
njóta þess, og þá megið þið vera
ánægðir. Umfram alt missið ekki
trúna á okkur. Og þið megið ekki
flytja saman í bygðahverfi eða reisa
samvinnubú, því að þá getur svo
farið, að þið farið að hugsa eins og
presturinn í Eyjafirði forðum. En
það megið þið alls ekki gera. Þá er
nefnilega hætt við, að við missum
tangarhaldið á ykkur. — Og verka-
menn góðir, þið verðið að fara að
fylkja ykkur um Framsóknarfl.,
annars eigið þið ekki á góðu von.Ef
þið hættið ekki stuðningi ykkar við
þessa bölvaða sósíalista, þá skuluð
þið eiga okkur á fætur. En, þótt þið
takið nú Framsóknartrú, verðið þið
að ganga atvinnulausir enn um
hríð. Það er óframkvæmanlegt að
sjá öllum fyrir stöðugri atvinnu á
næstunni, en þið skulið fá hana ein-
hverntíma. Á meðan þið ekki fáið
hana, verðið þið að sætta ykkur við
það, að „sælir eru hógværir, því að
þeir munu landið erfa“.
Þetta hefir verið pólitík Fram-
sóknar undanfarin ár, og hver get-
ur treySt slíkum flokki?'—- Það get-
ur enginn, sem hugsar og brýtur
þjóðmálin til mergjar. Og allra síst
getur nokkur treyst honum nú,
þegar sjálfstæði vort er í hættu
statt, því að eftirtektarvert er það,
að það skuli einmitt hafa verið
Jónas Jónsson, fyrverandi formað-
ur flokksins, sem fyrstur varð til
þess að lýsa yfir stuðningi sínum
við kröfur hins erlenda ríkis. Og
þó að honum hafi nú verið vikið úr
formannssæti, sökum fyrirsjáanlegs
fylgishruns, ef hann hefði setið þar
áfram, þá skyldi enginn halda, að
Jónasarandinn lifi ekki ennþá í
flokknum.
Nei, ef við ætlum okkur að halda
áfram að lifa, sem sjálfstæð þjóð í
þessu landi, þá verðum við að velja
okkur aðra og betri menn til að
stjórna hinu íslenska ríki, en við
höfum tíðast gert eftir að við end-
urheimtum frelsi vort. Minnumstj
Hvar er þitt frelsi?
Hvar er þitt frelsi og framtak hópur
fátæklinga í öllum löndum?
Hví ert þú fífl og fávís glópur
flæktur í þínum eigin böndum?
A jörðin ekki gnótt af gæðum
til gjafa öllum bömum sínum?
Hvort ákvað guð í hæstum hæðum,
að hallað skyldi rétti þínum?
Hvort veistu ekki að þú hefir
það afl í krafti samtakanna,
sem fyllra líf og farsæld gefur
og frelsi í þágu allra manna?
Og þínum hag til bóta að breyta
þig brestur samtök, dug og vilja.
Hví reynirðu ekki að lausn að leita
og lífsaðstöðu þína að skilja.
En þar er víst við Glúm að glíma,
við griðum engum þarf að búast,
því valda- og auðmenn vorra tíma,
með vopnum öflgum gegn þér snúast.
Hve geigvænt, ef hið gamla hryndi!
Á grimdar kúgun byggist vörnin.
Mátturinn gefur öll mannréttindi,
mentun er fyrir ríku bömin.
En fjöldinn á sem fæst að vita,
og fyrir jöfrum valdsins skríða,
og fyrir skornum skamti strita,
hans skyldur eru að þegja og hlýða.
En vildarkjör þeim veitast mega,
sem verja ranglætisins boðun.
Og vei þeim, svei þeim, ef þeir eiga
sín eigin mið og frjálsa skoðun.
Hver breytni samkvæmt boði hniki,
þó bendi annað sálar myndin.
Hver athöfn háð skal eftirliti,
eitt orð var jafnvel dauðsyndin.
í krafti mannvits kröfur rísa
gegn kúgun, sem að slíku veldur,
og vonir þeirra veginn lýsa,
sem völdu dauðann miklu heldur.
Það er svo hægt að banna og boða,
hann beygir margan, valdsins rosti.
Frelsi og rétt má fótum troða
í fáein ár að minsta kosti.
En spum sú rís með gleði gruni
sem geisli í öllu myrkri kífsins,
hvort nokkurntíma takast muni
að teppa alveg framsókn lífsins?
Hún fjandmenn lífsins feiga hrellir.
Og fólkið má því aldrei gleyma:
að enginn, enginn fjötur féllir
á frelsið til að hugsa og dreyma.
Árvakur.
þess, íslendingar, og sýnum það
áþreifanlega í kosningum þeim,
sem fram eiga að fara í vetur og á
komandi vori.
*• J*