Verkamaðurinn - 15.12.1945, Blaðsíða 3

VEX.KAMABURINN
3
Æ S*K U L Ý
é B
Kosningarétturinn
ÐSSIÐAN
Eitt af þeim málum, sem mesta I
athygli hefir vakið meðal æskulýðs-
ins, eru þær umbætur, sem farið
hefir verið fram á, að gerðar væru
á núgildandi kosningalöggjöf. Sam-
kvæmt þeirri löggjöf verða menn
að hafa náð tuttugu og eins árs
aldri, til þess að hljóta kosningarétt
og kjörgengi. Hafa gild rök verið
færð fyrir því, að nauðsyn beri til
þess, að færa aldurstakmark þetta
niður, að minsta kosti um þrjú ár,
eða að kosningaréttur og kjörgengi
verði miðað við 18 ára aldur í stað
stuttugu og eins.
Þegar kosningaaldurinn var lækk-
aður niður í 21 ár úr 25, var stigið
þýðingarmikið spor í áttina að al-
mennu jafnrétti, en þar með var
ekki sagt að þróun þessara mála
hefði náð lokamarkinu. Enda þótt
þetta gæti talist viðunandi lausn
fyrir 25 árum síðan, horfa málin
öðruvísi við í dag. Tæknilegar og
menningarlegar framfarir síðustu
ára, hafa orsakað það, að unga
fólkið stendur nú margfalt betur að
vígi, til þess að kynna sér þau mál,
sem efst eru á baugi með þjóðinni
á hverjum tíma, heldur en fyrir 20
til 30 árum síðan. Þá er mentun og
orðin miklu almennari en áðvir var,
og fólkið lærir yngra. Þarf ekki
annað en líta á ársskýrslur skól-
anna til þess að sjá, að meðalaldur
nemenda hefir farið ört lækkandi
hin síðari ár. Eftir því sem menn
verða fyr aðnjótandi almennrar
mentunar, ættu þeir að verða fyr
færir um að gera sér grein fyrir
vandamálum þjóðarinnar og taka
afstöðu til þeirra eftir eigin dóm-
greind og sannfæringu.
Þá kem eg að því atriði, sem
þyngst verður á metunum. Eftir
niðurstöðum þeirra, sem hafa kynt
sér þessi mál rækilega, eru 15 til 20
af . hverju hundraði vinnandi
manna á aldrinum 18 til 21 árs og
sennilega svipaður hluti starfandi
kvenna, en um það eru ekki tölur
fyrir hendi. Það getur varla talist
annað en sanngjörn krafa, að þessi
hluti þjóðarinnar, sem að öllu leyti
ber sömu skyldur og aðrir þjóðfé-
lagsþegnar, hljóti einnig sömu rétt-
indi. Það getur því ekki talist ann-
að en hróplegt ranglæti, að svo stór
hluti þjóðarinnar skuli vera útilok-
aður frá því að hafa áhrif á opin-
ber mál. Ýmsar afturhaldssálir
hafa snúist öndverðar gegn þessu
máli, sem og öðrum nýjungum sem
stefna að auknum mannréttindum.
Ef til vill halda þeir menn, að ís-
lensk æska sé algjörlega áhugalaus
um stjórnarfarið í sínu eigin landi,
eða hún láti sér á sama standa um
sín eigin velferðarmál, eða kann-
ske þeir haldi að henni komi slíkt
ekkert við, og megi því engu um
það ráða. Eg held því fram, að ís-
lensk æska sé mjög áhugasöm um
farsæla framtíð lands síns og vel-
gengni þess til sjáfar og sveita og eg
lield því einnig fram, að íslensk
æska, hafi fullkominn rétt til þess
að hafa, með atkvæði sínu áhrif á
velferðarmál þjóðarinnar og livaða
stjórnarform hún velur sér. Ekki
hefir þessu máli verið jafnvel tekið,
meðal ráðandi manna, og búast
hefði mátt við. Aðeins Sósíalista-
flokkurinn hefir tekið ákveðna
stefnu með þessu máli, og hreyft
því opinberlega. Sambandsþing
Æskulýðsfylkingarinnar hefir einn-
ig tekið það til meðferðar og beint
þar að lútandi áskorun til stjórn-
arskrárnefndar. Aftur á móti eru
borgaraflokkarnir sem milli steins
og sleggju og hafa, til þessa, ekki
þorað að taka neina ákveðna, opin-
bera afstöðu, en róa samt gegmþví
undir niðri. Þeir búast sýnilega
ekki við því, að eiga miklu fylgi að
fagna meðal æskulýðsins, enda hef-
ir afstaða þeirar til hagsmunamála
hans ekki verið á þann veg, að þeir
geti búist við mikilli hrifningu úr
þeirri átt. Ef þeir tækju aftur á
móti ákveðna afstöðu gegn því,
gætu þeir búist við enn frekara
fylgishruni en orðið er, meðal unga
fólksins. Jafnvel ,,pabbadrengirnir“
gætu tekið upp á því, að hætta að
láta hugsa fyrir sig, en færu að
hugsa sjálfstætt um rnálin, en þeir
vita það ósköp vel, að sjálfstæð,
Heilbrigðismál æskunnar hér á
íslandi, eru og hafa verið mjög
ófullkomin og framkvæmd þeirra
fram úr hófi slóðaleg. Þegar minst
er á, að eitthvað mætti betur fara,
eða halda mætti betur á málunum,
er annaðhvort vitnað í, að verra
hafi þetta nú verið hér áður í
gamla daga og að þetta sé altaf að
batna, eða mönnum er bara sagt,
blákalt, að þetta komi þeim ekkert
við og þeir skuli bara hugsa um
sjálfa sig.
Svona hefir afturhald allra tíma
snúist gegn framfaramálum og
gerir víst á meðan sú tegund
manna, sem við höfum gefið sam-
heitið íhald, er til. Hvað því
líður, að verra hafi ástandið verið
hér áður, er það víst sannarlega
satt, þó að heilbrigðisástandið nú í
dag batni ekkert við það, að við
getum fundið annað verra. Á mestu
niðurlægingartímum þjóðarinnar
hafði fólk aldrei almennilega í sig,
þó að gott árferði væri og fólkið
helmingi færra en nú, hvað þá þeg-
ar hörð ár komu. Enda fór það svo
að almenningur stráféll úr hungri,
eða sjúkdómum, sem af vaneldi
leiddi, hvenær sem eitthvað bar út
af um árferði. Þessi mannfellir varð
rökrétt íhugun er ekki líkleg til
þess að f jölga stuðningsmönnum
þeirra. Þeir hafa því tekið þann
kostinn að minnast sem minnst á
þessi mál. Annars kom þessi af-
staða þeirra til rökhugsunar mjög
greinilega í ljós, í „dagskipan"
Hannesar á Horninu", sem birt var
í Alþýðublaðinu fyrir nokkrum vik-
um síðan og endurprentuð var í
„Degi“. Þar er skorað á alla hátt-
virta kjósendur, að ákveða strax
hvaða flokk þeir styðja við næstu
kosningar, en loka síðan eyrum sín-
um og athygli fyrir öllu því, sem
þjóðmál snertir. Menn eiga sem
sagt að játast undir fyrirfram
ákveðna ,,trú“ og fylgja henni síð-
an í blindni, an allrar hugsunar.
Menn eiga ekki að venja sig á þann
ósóma, að reyna að gera sér grein
fyrir sambandinu milli orsaka og
afleiðinga og draga síðan rökréttar
ályktanir af þeim niðurstöðum sem
þeir hafa fengið. Annað ráðlagði
Ari fróði í sinni bók, þar sem hann
sagði: að skylt væri að hafa það er
sannara reyndist. Hans kenning er
sú, að slá engu föstu að órannsök-
uðu máli. Fyrst er að kynna sér
málin, en síðan að taka afstöðu til
þeirra. Sé þessu heilræði fylgt, er-
um við á réttri leið til þess, að
verða landi og þjóð til «m mests
gagns, en það er takmarkið, sem
æskan keppir að.
til þess, að hreinsa alla þá veik-
bygðu burt úr þjóðinni, en eftir
lifðu aðeins þeir, sem hraustastir
voru og sterkbygðastir, þeim var
líka alt bjóðandi, ónóg fæða og
ónýt hús. Svona hefir ástandið í
heilbrigðismálum þjóðarinnar ver- \
ið fram á þennan dag, og erum við, j
æskan í dag, fyrsta kvnslóðin, sem
upp vex í þessu landi við nokkurn
veginn sæmileg skilyrði, þó að
langt sé frá, að fullkomið geti talist,
hvað húsnæði og ýmislegt annað
snertir. Fram á síðutsu ár hafa eng-
in sjúkrahús verið til í landinu og
nú í dag er ástandið svo, að óvið-
unandi má teljast. Þau fáu sjúkra-
hús, sem til eru í landinu, eru öll l
yfirfull og mörinum alstaðar holað
niður, en samt bíðnr fjöldi manns
eftir rúmum. Hér á Akureyri er
eitt 40 ára gamalt sjúkrahús, sem
fyrir löngu er orðið úrelt og ónýtt.
Nú í vor eru góðar vonir með, að
nýtt verði bygt eftir margra ára þóf
og þjark við afturhaldið í bæjar-
stjórninni. Á Alþingi hafa verið
samþykt lög, þar sem ríkið á að
reka og kosta að mestu sjúkrahús í
hverjum landsfjórðungi, og er þá
vonandi, að úr þessu neyðarástandi
rakni. En það er ekki nóg að fá
sjúkrahúsið, það er bara fyrsta
sporið að almennri heilsuvernd. —
Við verðum að fá nákvæmt heilsu-
eftirlit, þar sem hver einstaklingur
og þó sérstaklega hvert æskumenni
er skoðað, með jöfnu og ákveðnu
millibili, sér að kostnaðarlausu, og
reynist maðurinn ekki að öllu leyti
heilbrigður, sé honum séð fyrir
sjúkrahúsvist, eða dvöl á hvíldar-
eða hressingarheimili. Það ástand,
sem nú er ríkjandi, að einungis
þeir, sem í skólum eru, séu skoð-
aðir, — ef skoðun skyldi kalla, — er
ekki sæmandi menningarþjóð. Við
krefjumst þess, að komið verði á
hið bráðasta reglubundnu og lög-
festu kerfi heilsueftirlits með ungl-
ingum fram að vissu aldurstak-
marki, t. d. 20—25 ára aldurs, og
©kki verði neitt kák þar ríkjandi,
eins og verið hefir fram til þessa
með skólaskoðunina. Það sjá allir
menn, hve tilgangslaust það er, að
vera að fylgjast með heilsu barna,
sjjón, heyrn og tönnum, og svo auð-
vitað berklaprófum, fram að 14 ára
aldri, en láta þau svo algjörlega eft-
irlitslaus á hættulegasta og við-
kvæmasta tímabili æfinnar, því
tímabili, sem þau eru talin standa
berskjölduðust fyrir þeim sjúk-
dómi; sem æskunni stafar mest
hætta af, og hefir lagt fleiri æsku-
menn í gröfina en nokkur annar,
nefnilega berklunum. Takmarkið
er, að útrýma þessum vágesti æsk-
unnar eins og sullaveiki og holds-
veiki hefir nú verið útrýmt með
þjóðinni og skapa heilbrigða og
(tápmikla æsku í landinu, sem fær
| verður um að gegna skyldum sín-
um við hið unga lýðveldi. „Því
æskan í dag er þjóðin á morgun".
____________________J G.
RÚSÍNUR og
SYESKJUR
fást enn.
Söluturninn Norðurg.
TIL JÓLAGJAFA.
Undirföt
Silkisokkar
Gjafakassar
fyrir dömur og herra
Steyptar myndir,
margar gerðir
Barnaleikföng o m. m. fl.
Söluturninn Norðurg.
TIL SÖLU:
3 armstólar (notaðir). Upplýs,
í Munkaþverárstræti 15.
S. Þ.
HvaÖ er gert í heibrigÖis-
málum œskunnar?