Verkamaðurinn - 19.03.1954, Blaðsíða 2

2
VERKAMAÐURINN
Föstudaginn 19. marz 1954
VEKKRflUföURiIUl
— VIKLBLAl) —
Útgefandi:
Sósíalistafélag Akureyrar
Ritnefnd:
Björn ]ónsson, ábyrgðar-
mciður, Jakob Árnason,
Þórir Daníelsson.
Afgreiðsla: Hafnarstræti 88. —
Sími 1516. — Pósthólf 21.
Áskriftarverð 30 kr. árg.
Lausasöluverð 75 au. eintakið.
Prentv. Odds Bjömssonar h/f
Atvinnurekendur
í atvinnubótavinnu!
FLESTUM þætti það vafalaust
fjarstæða mikil, ef t. d. Guð-
mundur Jörundsson, forstjóri
KEA eða einhver annar af at-
vinnurekendum bæjarins kæmu
upp á bæjarskrifstofumar og
heimtuðu atvinnubótavinnu hjá
bænum, til þess að spara fyrir-
tækjum sínum launagreiðslur og
vitanlega væru þetta fim mikil,
meðan ekki lægi annað fyrir en
að þessir menn væru á fullum
launum hjá fyrirtækjum sínum.
Og sjálfsagt er ekki nein hætta á
því að þessir menn grípi til svo
róttæktra spamaðarráðstafana
fyrst um sinn og raunu verka-
menn ekki þurfa að óttast sam-
keppni af þeirra hálfu um illa
útilátna klakahöggsvinnu bæj-
arins.
EN ÞAÐ undarlega hefur skeð,
að bæjarstjóm hefur á tveim síð-
ustu fundum sínum gert sam-
þykktir, sem gera einu af fyrir-
tækjum KEA, hlutafélaginu Bif-
röst, jafn hátt undir höfði og at-
vinnlausum vörubílstjórum, um
aðgang að atvinnubótavinnunni
hjá bænum. Málsatvik eru þau,
að félag sjálfseignavörubflstjóra
fer fram á það við bæjarstjórn, að
njóta sama réttar sem öll örrnur
stéttarfélög, um forgangsrétt til
vinnu. Bæjarstjóm samþykkti að
tekin skyldí upp skráning at-
vinnulausra bflstjóra, en hins
vegar skyldu allar vörubfla-
stöðvamar njóta sama réttar til
vinnu!
Þessi „Salomonsúrskurður“
bæjarstjórnar jafngildir því að
þeir atvinnurekendur, sem sjá sér
hag í því að keppa við sjálfseigna
vörubflstjóra um hina stopulu
lausavinnu í þessari starfsgrein,
geta hirt álitlegan hlut af því
takmarkaða fé, sem bærinn hefði
til umráða til þess að draga úr
sárustu afleiðingum atvinnuleys-
isins yfir vetrarmánuðina, því að
bflavinna er alla jafna óhjá-
kvæmileg 3em stór þáttur í þeirri
atvinnubótavinnu, sem fram-
kvæmd er.
FORGAN GSRÉTTUR sjálfs-
eignavörubflstjóra til vinnu hjá
þeim atvinnurekendum, sem ekki
hafa nægan bflakost til eigin
þarfa, er nú viðurkenndur um
allt land nema hér á Akureyri.
Hér hefur krafa sjálfseignarbfl-
stjóranna strandað á KEA, sem
jrekur hér bflastöð undir hluta-
félagsformi, fyrst og fremst til
eigin þarfa, en einnig til almenn-
ingsnota, þegar Verkefni eru ekki
næg við eigin framkvæmdir, og
þá í samkeppni við þá einstakl-
inga, sem freistað hafa þess að
gera þessa almenningsþjónustu
að atvinnu sinni. Og nú hefur
bæjarstjóm, sem sagt, stutt að
sigursæld þessarar samkeppni
KEA, við bflstjóra bæjarins, með
því að veita því sama rétt til
bæjarvinnunnar, þegar verst
blæs um atvinnu þeirra.
HÉR GENGUR samkeppnin
við einstaklingana vissulega
lengra en hóflegt getur talizt:
Fyrst eru sjálfseignarbílstjórarn-
ir útilokaðir frá því nær allri
vinnu við „fyrirtæki sitt“, kaup-
félagið, því að vissulega eru þeir
kaupfélagsmenn og samvinnu-
menn engu síður en aðrir alþýðu-
menn í bænum. Síðan er reynt að
keppa við þá um lhusavinnuna og
loks þegar svo er orðið, að þeim
þrengt, að helzta bjargræðið er
von í atvinnubótavinnu hjá bæn-
um, er einnig seilzt inn á það
svið. Slíkt harðfylgi KEA væri
vissulega góðra gjalda vert, ef í
hlut ættu auðkýfingar og stór-
gróðamenn, en hér er engu slíku
til að dreifa. Hér eiga í hlut efna-
litlir alþýðumenn, flestir með
tvær hendur tómar, að öðru leyti
en því að þeir hafa brotizt í þv{
að eignast sjálfir þessi nauðsyn-
legu verkfæri til þess að vinna
með.
ÝMSUM kann að virðast, að
hér sé ekki um stórmál að ræða,
en hvað sem því líður er um rétt
lætismál mikilvægrar starfsstétt-
ar að ræða annars vegar og óbil-
gjarna ágengni hins vegar af
hálfu fyrirtækis, sem samkvæmt
tilgangi sínum og sögu ætti frem-
ur að lyfta undir heilbrigða sjálfs
bjargarviðfleitni en að berja
hana niður af ofurkappi.
KRAFA sjálfseignabflstjóranna
hefur frá upphafi verið sú sama
og allra annarra starfsstétta: Að
félagsbundnir menn í viðurkennd
um stéttarfélögum hefðu for-
gangsrétt til atvinnunnar. Þessi
krafa hefur verið viðurkennd um
land allt með Akureyri sem einu
undantekningu. En vita mega
menn það, að sú meðferð, sem
mál bflstjóranna hafa sætt að
undanfömu hér í bænum, er ein-
mitt til þess fallin að þjappa bfl-
stjórastéttinni fast saman um
æssa höfuðkröfu sína og til að
hvetja önnur samtök verkafólks
til þess að veita þeim frekari
stuðning til að fá henni fram-
gengt en þau hafa gert til þessa.
b.
um
Sigfús Sigurhjartarson
Vfinningarspjöldin eru til
sölu í skrifstofu Sósíalistafé-
ags Akureyrar, Hafnarstr. 88.
Leikfélag Akureyrar:
Skugga-Sveiim
Leikfélag Akureyrar frum-
sýndi sjónleikirm Skugga-Svein
fyrra fimmtudag við mikla hrifn-
ingu og góða skemmtun leikhús-
gesta, en nú munu liðin 19 ár frá
því að leikurinn var sýndur hér
síðast. Var það á aldarafmæli
höfundarins, þjóðskáldsins Matt-
híasar Jochumssonar.
Þrátt fyrir það að Skugga-
Sveinn mun naumast talinn með-
al mestu afreka skáldjöfursins, og
enda æskuverk hans, sem hann
taldi sjálfur fremur ómerkilegt,
hefur það þó haldið áfram, í
gegnum árin, að gera „hvínandi
lukku“ eins og skáldið orðaði það
í bréfi til Steingríms, skálds,
Thorsteinssonar árið 1863 eftir að
leikritið hafði þá fyrir nokkru
(1862) verið flutt í fyrsta sinni.
Vinsældir sínar á leiritið sjálf-
sagt mest því að þakka, að það
tekur til meðferðar hugstætt efni
úr þjóðtrúnni, fléttað léttri
kímni og að skáldinu tókst að
skapa heilsteyptar, ljóslifandi og
eftirminnilegar persónur, sem
hafa reynzt svo langlífar í vitund
þjóðarinnar, að orðtök þemra og
athæfi lifi í tungutaki fólksins,
án verulegs sambands við atburði
leikritsins: „Sáuð þið hvemig eg
tók hann, piltar,“ „stattu að baki
mér skræfan" „svona eiga sýslu-
menn að vera.“ Þessi orðtök úr
leiknum og fjölmörg önnur hafa
menn á hraðbergi, jafnt þeir sem
kimnugir eru, leikritinu og þeir,
sem hvorki hafa heyrt það eða
séð. Og svo hugstæður er sjálfur
höfuðpaurinn í leiknúm, Skugga-
Sveinn, að um þá menn, sem farið
hafa með það hlutverk af snilld,
hafa myndast þjóðsagnakenndar
sagnir. Svo hefur hér um slóðir
sérstaklega orðið um Jón Stein-
grímsson, sem farið hefur með
þetta hlutverk oftar en nokkur
annar maður. Munu þær sagnir
um frábær leikafrek vafalaust
lifa lengi og e. t. v. skyggja nokk-
uð á orðstí þeirra, sem á eftir
koma, þótt góðir verði.
Að þessu sinni leikur Eggert
Ólafsson Skugga-Svein og verður
ekki annað sagt en að honum
takizt það með ágætum. Helzt
mundi eg það að leik hans finna
að framsetning væri ekki nægi-
lega skýr, sem kynni að stafa af
ofreynzlu raddarinnar við að
skapa þá hefðbundnu dýpt og
hrikaleik, sem þar verður að
telja við eiga.
Sigurð, lögréttumanninn í Dal,
leikur Hólmgeir Pálmason. Virð-
ist þetta að ýmsu eitt erfiðasta
viðfangsefni leiksins, en Hólm-
geir reynizt vel þeim vanda vax-
inn að sýna þennan gætna og hóg
væra búhöld.
Ástu, dóttur Sigurðar, leikur
Björg Baldvinsdóttir af sérstök-
um ágætum. Fer þar saman mik-
il leiklistarkunnátta, glæsileiki
og góð íjöngrödd. Er það akur-
eyrskum leikhússgestum mikil
ánægja að sjá Björgu nú aftur á
sviðinu eftir langt hlé.
Hjúin í Dal, Jón sterka, Guddu
og Gvend smala leika þau Valdi-
mar Jónsson, Sigurjóna Jnkobs-
dóttir og Guðmundur Ágústsson
og verður hér ekki gert upp á
milli þeirra, en öll vekja þau
hressilegan hlátui' eins og til er
ætlast.
Vignir Guðmundsson fer með
hlutverk Lárenzíusar sýslumanns
og tekzt prýðilega að sýna þenn-
an oflátungslega og drýldna
embættismann. Hjú hans tvö,
Margrétu og Hróbjart, leika
Matthildur Sveinsdóttir og Jón
Norðfjörð. Matthildur mun vera
nýliði á leiksviði, en þó er enginn
viðvaningsbragur á leik hennar.
Hlutverk Hróbjarts er lítið en
verður eftirminnilegt og vekur
óhemju kátínu í höndum Jóns.
Hólastúdenta leika þeir Egill
Jónasson og Haukur Jakobsson
hressilega og þó af látleysi. Báðir
hafa þeir viðfeldnar söngraddir
°g lífga leikinn með skemmtileg-
um tvísöng sínum.
Kotungana, Geir og Grana,
leika tveir gamalkunnir leikarar,
Jóhannes Jónasson og Bjöm Sig-
mundsson og kunna báðir tökin
á því að vekja óskiptan hlátur
leikhúsgesta.
Galdra-Héðin leikur Jón Ingi-
marsson og sýnir þar enn það,
sem áður var vitað, af smáhlut-
verkum, sem hann hefur farið
Flöskuinjólkin.
- Mikið hefur að undanfömu
verið rætt og nokkuð ritað um
það að nauðsyn beri til að hætta
algerlega sölu á mjólk í lausu
móli og taka upp sölu í tillluktum
flöskum eingöngu. Nú síðast hafa
læknar bæjarins komið saman til
fundar og orðið ásáttir um að
skora á heilbrigðisnefnd að not-
færa sér lagaheimild, sem hún
mun hafa til að banna sölu mjólk
ur í lausu máli.
Að sjálfsögðu verður ekki deilt
við þá dómara, sem læknamir
eru um heilbrigðismálin. Leik-
mannsskoðanir hafa í þeim efn-
um harla lítið gildi. Þó get eg
ekki stillt mig um að gera þá at-
hugasemd, að ekki geti verið sak-
næmt að kaupa þá mjólk í lausu
máli, sem fer til matargerðar og
brauðbaksturs og er því soðin,
og tel engu heilbrigðissjónarmiði
þjónað þótt fólki yrði nauðugt að
greiða 15 aurum meira á líter af
þeirri mjólk.
Er hækkun mjólkurverðs lögleg
og nauðsynleg?
Mjólkui-samlagið hefur látið
uppi að það geti ekki selt flösku-
mjólk nema fá 15 aura hækkun á
líter á allri seldri mjólk. Þarna
virðast mér koma fram meinbug-
ir á þessari heilbrigðislegu fram-
kvæmd, því að í loforði ríkis-
stjómarinnar frá í des. 1952
vegna verkfallanna, þá segir svo
að mjólkin skuli lækka úr kr.
með að hann er prýðilegur gam-
anleikari.
Útilegumennina, aðra en
Skugga-Svein, þá Harald, Ög-
mund og Ketil leika þeir VU-
hjálinur Árnason, Jóhann Ög- 1
mundsson og Tryggvi Kristjóns-
son og verður að telja að þeir
geri hlutverkum sínum viðunandi
skil, einkum Tryggvi. Allir
mættu þeir*þó vera dólítið „úti-
legumannslegri“ og þó sérstak-
lega Vilhjálmur, en hann kemur
manni fremur fyrir sjónir sem
vel uppalinn sveitapiltur en sem
fóstursonur útilegu manna, Við-
felldin söngrödd bætir þó veru-
lega úr dauflegum leik. Vil-
hjálmur mun vera nýliði og er
þess naumast að vænta að óvan-
ingur valdi fyllilega þessu hlut-
verki.
Ogetið er þá þess mannsins,
sem mestan vandann hefur haft
af öllum undirbúningi og svið-
setningu leiksins, leikstjórans,
Jóns Norðfjörð. Allur ber flutn-
ingur leikritsins þess ljósan vott,
að hann hefur unnið sitt verk af
mikilli kunnáttu og hvorki spar-
að sér né leikendum erfiði né
þolgæði við að gera bæjarbúum
sýningarnar sem ónægjulegastar
og til mests menningarauka. —•
Svipað má segja um leiktjöld
Þorgeirs Pálssonar og búninga
Guðrúnar Scheving.
Megi Leikf élaginu og leikend-
um þess auðnast það endurgjald
starfa sinna, að leikhúsið verði
fullskipað öll sýningarkvöldin.
Það endurgjald væri maklegt.
3,25 í kr. 2,71 og verður naumast
gengið fram hjá því samnings-
atriði þegjandi.
Þott ég hafi ekki í höndum
reikninga mjólkursamlagsins get
ég heldur ekki látið hjá líða að
bera saman þjónustu samlagsins
við neytendur nú og fyrir stríð og
bera hana saman við kaupgjald
nú og þó.
í þann tíð var mjólkurverðið 25
aurar eða tímakaup verkamanns
þá (kr. 1.50) jafngilti 6 lítrum
mjólkur. Þá var mjólkin seld í
tilluktum flöskum og send heim
að húsdyrum néytenda.
Nú jafngildir tímakaup aðeins
tæplega 5^ lítra mjólkur, þrátt
fyrir það að hætt er við að setja
hana á flöskur og flytja hana
heim og ef úr fyrirhugaðri hækk-
un yrði kæmizt tímakaupið í
rétta 5 lítra.
Ekki verður því kaupgjaldinu
um kennt lélegri þjónustu og
hækkuðu verði og þyrfti allur
málflutningur samlagsmanna
greinilegri rökstuðning en hingað
til hefir komið fram, ef neytendur
eiga að meðtaka hann sem góða
og gilda vöru.
t
Verkamaður.
.111111111111 ■11111111111111111 ...
j Ritsafn Jóns Trausla 1-81
Með afborgunum.
\ Bókaverzl. Edda h.f. i
Akureyri.
• HtlllllHHI III llllltf 1111111 IIUIIIIIIIIIIIHIHIIIIIIIIIHHIIII^
Orðið er laust