Verkamaðurinn - 25.06.1954, Blaðsíða 3

Föstudaginn 25. júní 1954
VE&KAMAÐUUNN
B
Sr
Innilegar hjartans þakkir til allra er sýndu mér viðw- f
kenningarvott og vináttu á 15 ára ajmceli mínu. í,
^ Akureyri 20. júní 1954. |
I LÁRUS ]. RIST. I
&*'»-©'>-**»-©****-®-*-*'*-®***»-®->-#'*-©'*-#*>-©-»#'»-®'>-*'»-®**'*-©'»'*'»-®'>'*'>'<3
JMmil»»»MU»«IIIM»Í»»MIMMMM»MI»»»l»«IIM»M»»MU»U»»»»»U»llll»IU«»,»IU»»,,,»»»»»»»»»»l»»,,,,,»,,,,|,,,,,»»,l,,,»,»,,»»»,»,,B ..
TILKYNNING j
um iðgjaldahækkun
Iðgjöld samlagsmanna til Sjúkrasamlags Akureyrar i
hækka úr kr. 25.00 í kr. 30.00 á mánuði frá og með 1. j
júlí næst komandi að telja.
Jafnframt eru samlagsmenn vinsamlegast áminntir um |
að viðhalda réttindum sínum með skilvísri greiðslu.
Stjórn SJÚKRASAMLAGS AKUREYRAR.
i
•»»»»»11 MMilH »»»»»* Mlf»l»»»»»»»l»»»»MI»tl»»l»»»IMMMI»t»»»»»»» »»»»»»M»MMM II IU»»H»M»IMM*iMi»U»»»U»»HH»MMM»M» »»»»»»»»»»»•
Guatemala og taumlaus ágengni og yfirtroðslur
Bandaríkjanna í Mið- og Suður-Ameríku
Ríkið Guatemala í Mið-Amer- I nýtur stuðnings 3 vinstri flokka,
íku er 108.889 ferkm. að stærð, m. a. Verkamannaflokksins, sem
eða aðeins stærra en ísland, og MacCarthysinnar i Ameríku og
Kartöf lueigendur
Þar sem kartöflur í kartöflugeymslu bæjarins í Slökkvi-
stöðinni eru orðnar spíraðar og tilgangslaust að hafa þær
leogur þar inni en til mánaðarmóta, er þess hér með
óskað, að eigendur láti umsjónarmann geymslunnar vita
fyrir 25. þ. m., hvort þeir ætla að hirða kartöflurnar, ella
verða þær keyrðar burt í mánaðarlok.
FRIÐRIK JÓHANNESSON.

Rangárvallageymslan
Þar sem kartöflur eru að byrja að spíra í Rangárvalla-
geymslunni, cettu eigendur þeirra að athuga um þær, sem
fyrst.
Geymslan er opin kl. 5—1 e. h. á miðvikudögum.
FRIÐRIK JÓHANNESSON.
v—
Garðyrkjuráðunautur tilkynnir
Þar sem nú er farið að bera talsvert á arfa í kartöflu-
görðum þeim, sem bærinn leigir bæjarbúum, eru garð-
leigjendur stranglega áminntir um að hreinsa allt ill-
gresi úr görðum sínum, nú þegar, því annars verður
það gert á kostnað leigjenda.
Enn fremur missir garðhafi rétt á garðlandi hjá bæn-
um framvegis.
GARÐYRKJURÁÐUNAUTUR.
1
Happdrætti Háskóla íslands
Endurnýjun til 7. flokks er hafin.
Verður að vera lokið fyrir 10. júlí.
Endurnýjið í tíma!
Bókaverzl. Axels Kristjánssonar h.f.

liggur við suðurlandamæri
Mexiko. íbúar Guatemala voru
skv. manntali í apríl 1950
2.787.0330. Um 54% íbúanna eru
hreinir Indíánar og teljast til 21
kynkvísla af Maya-Quiché-ætt-
bálkinum; aðrir íbúar eru lang-
flestir kynblendingar Indíána og
Spánverja, svokallaðir ladinos.
Höfuðborgin heitir einnig
Guatemala og voru íbúar hennar
í apríl 1950 293.997, flestir ladinos
eða afkomendur Evrópumanna.
Næst stærstu borgirnar (
Quezaltenango (íb. 36.209), Co-
ban (íb. 29.242) og Zacapa (íb.
24.033). Helztu hafnarborgimar
eru Puerto Barrios og Livingston
á austurströndinni og Champeri-
co og San José á vesturströnd-
inni.
Jörðin í Guatemalá er framúr-
skarandi frjósöm og er þar aðal-
lega stunduð kaffirækt, var kaff-
ið 77 prósent af öllum útflutning-
inum 1950. Næst mesta útflutn-
ingsvaran er bananar og hefur
vanalega verið um 21 prósent af
verðmæti útflutningsins. Þá er
ennfremur ræktað mikið af syk-
urreyr, maís, baunum og hveiti.
Af svokölluðu chicle-gúmmí er
framleitt svo mikið, að einungis
Mexiko stendur þar framar, en
aetta gúmmí er notað í tyggi
gúmmíverksmiðjum Bandaríkj-
anna. Tóbaks- og kakórækt er
líka allmikil, sömuleiðis er fram
leitt þar töluvert af jurtaolíum.
Guatemala er líka frægt fyrir ma
hogny og litaðan við. Hunangs-
rækt er veruleg og gull unnið úr
jörðu og fleiri dýrmætir málmar.
Ríkið á og starfrækir talsíma,
ritsíma og útvarp og eru 24 út-
varpsstöðvar í laridinu. íbúarnir
eru spænskumælandi og flestir
rómversk-katólskir, annars er
þar trúfrelsi.
*
Lýðveldi var stofnað í Guate
mala 17. apríl 1839, en núverandi
stjómarskrá gekk í gildi 15. marz
1945. Þjóðþingið er í einni deild
(1 fulltrúi fyrir hverja 50 þús.
íbúa) og eru þingmennirnir kosn
ir með beinum, almennum kosn-
ingum til 4 ára. Helmingurinn af
þingmönnunum er kosinn á 2 ára
fresti. Þingmenn má ekki endur
kjósa fyrr en eitt eða fleiri kjör-
tímabil eru liðin frá því að þeir
sátu á þingi. Forsetinn er kosinn
til 6 ára og má ekki endurkjósa
hann fyrr en eftir 12 ár. Engan
má kjósa á þing eða fyrir forseta,
sem gegnir herþjónustu. Núver-
andi forseti er Jacobo Arbenz
Guzman (f. 1913). Var hann kjör-
inn forseti 11.—13. nóv. 1950 og
tók við embættinu 15. marz 1951.
Hlaut hann 267.234 atkv. af
407.596. Hann og ríkisstjómin
hér heima kalla kommúnista-
flokk. Ennfremur nýtur stjómin
stuðnings Landssambands vinstri
sinnaðra verkalýðsfélaganna, er
var stofnað 1950 og Sambands
landbúnaðarverkamanna og leigu
liða. 42 þingmenn styðja hina
umbótasinnuðu stjóm en 12 þing-
menn eru í stjórnarandstöðu-
flokkunum.
Þingið samþykkti í júní 1950
lagafrumvarp, en samkv. þeim
lögum (Agrarian Reform Law)
er stjórninni heimilt að taka eign-
arnámi óræktað land stórjarð-
eigenda og þeirra er ekki hirða
um að rækta land sitt. Tók ríkis-
stjómin m. a. eignarnámi nokk-
um hluta af hinum víðáttumiklu
landflæmum United Fruit Com-
pany, sem er eitt af mestu auð-
félögum í heimi (og er vert að
leggja það sérstaklega á minnið
að Dulles, utanríkisráðherra
Bandaríkjanna, er hluthafi í
þessu auðfélagi). Skipti stjómin
síðan þessu landi milli smábænda
eða leiguliða og fékk hver ca. 25
ekrur í sinn hlut, en um 80 pró-
sent íbúanna stunda vinnu við
landbúnaðarstörf.
2. nóv. 1823 lýsti þáverandi for-
seti Bandaríkjanna, Monroe, því
yfir að meginland Ameríku yrði
framvegis varið gegn tilraunum
Evrópuvelda til að stofnsetja þar
nýlendur, aðrar en þær, sem þá
voru þar. Allar nýjar tilraunir, til
þess að koma öðrum hlutum vest-
urhelmings jarðar undir yfirráð
þeirra, yrðu skoðaðar hættulegar
öryggi og friði Bandaríkjanna og
beinn fjaridskapur við þau. Þessi
yfirlýsing, sem síðan hefur verið
nefni Monroe-kenningin, hefur
síðan verið örugg undirstaða ut-
anríkisstefnu Bandaríkjanna og
stöðvaði alla frekari útþennslu
eldri stórvelda í vesturátt og enn
í dag eru nýlendur Evrópuveld-
anna ekki aðrar en eyjaklasar í
Karabiska hafinu og nokkur
landsvæði í Mið-Ameríku
(Brezka Honduras) og á norður-
strönd Suður-Ameríku (enska,
franska og hollenzka Guayana)
og að auki Grænland.
Afleiðing Monroe-kenningar-
innar varð sú, að Bandaríkjupum
tókst að treysta valdaaðstöðu sína
á meginlandi Ameríku. Yfirlýs
ingin ein nægði þó ekki til þess.
Hvað eftir annað hafa Bandaríkin
beitt vopnavaldi til þess að
tryggja aðstöðu sína í Mið- og
Suður-Ameríku. Strax árið eftir
að Monroe-yfirlýsingin var birt,
settu Bandaríkin lið á land
Puerto Rico. 1846 þvinguðu
Bandaríkin Nýja Granada (síðar
Colombia) til að fallast í samn-
ing, þar sem Bandaríkin fengu
eftirlit Panamaeyðsins. Til þess
að slíta svæði þetta algjörlega úr
tengslum við Colombia átti
Bandaríkjastjórn frumkvæðið að
„byltingu" í Panama 1903 og setti
þar á stofn „óháð lýðveldi“ sem
er raunverulega hálfnýlenda
Bandaríkjanna. Frá 1846 til 1848
háðu Bandaríkin árásarstríð gegn
Mexiko, sem lauk á þann veg að
Bandaríkin lögðu undir sig nærri
helminginn af Mexiko. Á tíma-
bilinu 1904—1917 gripu Banda-
ríkin til innrásaraðgerða gegn
eftirtöldum ríkj um í Mið- og
Suður-Ameríku. í Dominikanska
lýðveldið 1904 og 1916, í Cuba
1906, 1912 og 1917, í Honduras
1907 og 1912, í Nicaraqua 1909
og 1912, í Haiti 1914 og 1915, í
Mexiko 1914 og 1916 og er hér
hvergi nærri upptalið.
Monroe-kenningin og vopnuð
íhlutun Bandaríkjanna gat þó
ekki komið í veg fyrir að ýms
Ameríkuríkjanna yrðu meira eða
minna háð stórveldum Evrópu
f jármálalega og verzlunarlega. En
'eftir að fyrri heimsstyrjöldinni
lauk var einnig þeirri samkeppni
lokið að mestu leyti. Beinar fjár-
festingar Bandaríkjanna í lönd-
unum sunnan Rio Grande (fljót
á norðurlandamærum Mexiko)
var árið 1897 ekki meiri en 0,3
milljarðar dollara, en 1919 nam
þessi fjárfesting 2 milljörðum
doll. og 1952 hvorki meira né
minna en 5,7 milljörðum doll. Að
sama skapi hafa áhrif gömlu
stórveldanna dvínað. Fjárfesting
Bandaríkjanna í Mið- og S.-Am-
eríku er nú orðin mörgum sinn-
um meiri en allra annarra ríkja
samanlagt, en þessi einhliða þró-
un hefur þó síðustu árin mætt æ
harðari mótspymu, sem meðal
annars birtist í síauknum við-
skiptum við Sovétéríkin og Aust-
ur-Evrópu. Þá hafa fyrirtæki £
Vestur-Þýzkalandi gert mikið til
þess að vinna aftur þá aðstöðu
sem þau höfðu fyrir stríðiðrog
ensku verzlunarfyrirtækin reyna
að vinna þar aftur sína gömlu
markaði, sömuleiðis Japan, og
hefur þeim öllum orðið mikið
ágengt.
'étbezt
_
E KHRKI
Enginn skyldi þó ætla að hin
geysilega fjárfesting og aðstreymi
bandarisks gulls hafi haft í för
með sér bætta afkomu, eins og
eðlilegt væri um nýtingu auð-
linda lítt þróaðra landa. Þvert é
móti er hér um að ræða eitt aug-
ljósasta dæmi um hámark arð-
ráns sem einasta tilgang fjárfest-
ingar. Enda þótt flest þau ríki,
sem hér um ræðir, hafi góð skil-
yrði til eigin iðnþróunar og geti
orðið sjálfum sér nóg um fram-
leiðslu lífsnauðsynja, hefur allt
kapp verið lagt á það að gera
framleiðslu þeirra sem einhæf-
asta og þá miðað við framleiðslu
einnar eða örfárra vörutegunda,
sem líklegastar eru til þess að
skila bandarísku dollarakongun-
(Framhald á 4. síðu).