Verkamaðurinn - 13.08.1954, Blaðsíða 2

2
VERKAMAÐURINN
Föstudaginn 13. ágúst 1954
Pólska alþýðulýðveldið 10 ára
VERKHHlflÐURlttfl
— VIKUBLAÐ —
Útgefandi:
Sósíalistafélag Aknreyrar
Ritnefnd:
Björn Jónsson, ábyrgðar-
maður, Jakob Árnason,
Þórir Daníelsson.
Afgreiðsla: Hafnarstrœti 88. —
Sími 1516. — Pósthólf 21.
Áskriftarverð 30 kr. árg.
Lausasöluverð 1 kr. eintakið.
Prentv. Odds Björnssonar h/f
Hvers vegna þurfum
við nýja forustu í Al-
þýðusambandi íslands?
í orði kveðnu eru hver stað-
bundin samtök verkafólks og
vinnuveitenda frjáls að því að
gera gilda samninga um laun og
kjör verkafólks, en í reyndinni er
þetta samningsfrelsi nú að mestu
úr sögunni og á sú breyting, sem
í þessu hefur átt sér stað, lánga
forsögu, sem hér verður ekki
rakin. En höfuðástæðan fyrir því
að svo er komið er sú, að at-
vinnurekendur hafa tekið að nota
ríkisvaldið í andróðri sínum gegn
hagsmunakröfum verkalýðs-
samtakanna í sífellt ríkara mæli,
og má nú svo heita, að engin
vinnudeila sé háð svo ríkisstjorn
eða Alþingi komi þar ekki fram,
sem hinn raunverulegi samnings-
aðili fyrir atvinnurekendastétt-
ina. Þetta hefur verið algild regla
síðan í lok seinni heimsstyrjald-
arinnar.
Þessi forusta ríkisvaldsins fyrir
atvinnurekendástéttinni hefur
aftur leitt það af sér, að einstök
verkalýðsfélög eru þess algerlega
vanmegnug að knýja fram bætt
kjör eða standa af sér þær árásir,
sem ríkisvald auðmannastéttar-
innar gerir á afkomumöguleika
vinnandi manna og ýmisjt eru
deginum ljósari eða dulbúnar í
lagaflækjum löggjafarvaldsins
(tollalögin 1947, gengislækkunin,
bátagjaldeyririnn, söluskatturinn
o. s. frv.).
Verkalýðsfélögin og meðlimir
þeirra hafa þvx orðið að setja
meira traust á heildarsamtök sm,
Alþýðusamband íslands, sem
sterkasta vígi sitt og vopn en áð-
ur, og jafnframt hafa skyldur þess
gagnvart verkalýðnum aukizt að
sama skapi. Öll vígstaða verka-
lýðsins er því þannig í dag, að
allt veltur á því, að Alþýðusam-
bandið sé sterkt og forustu þess
öruggur leiðtogi og málsvari al-
þýðustéttarinnar. Engin keðja er
að vísu sterkari en veikasti hlekk
urinn og því veltur á miklu að
hvert verkalýðsfélag sé hlutverki
sínu vaxið, en þegar því skilyrði
er fullnægt kemur þxmgi átak-
anna við auðmannastéttina óhjá-
kvæmilega til með að hvíla á
samtökxmum í heild — Alþýðu-
sambandinu — og stjóm þess.
Það er engin tilviljun að ein-
mitt í sama mund og Alþýðusam-
bandið er þannig orðið miklum
mun mikilvægari þáttur í verka- |
lýðsmálunum en áður, þá taka
atvinnurekendur með lævíslegum
aðferðum að leitast við að lauma
sendimönnum sínum til áhrifa
innan þess, í þeim tilgangi að
lama baráttuþrek þess og leiða
það á veg undanhalds og sátta við
versnandi lífskjör. Og því miður
hefur þetta bragð tekizt til óbæt-
anlegs tjóns fyrir vinnustéttirnar.
Þurfum við ekki frekari vitna
við um þetta en að bera saman
launakjörin nú og t. d. 1947, en
ekki mun fjarri lagi að kaupgjald
þyrfti að hækka um 40% til þess
að verkafólk byggi nú við sam-
bærileg launakjör. Ber þess þá
að sjálfsögðu einnig að gæta, að
þau ár, sem síðan eru liðin, hafa
verið „veltiár“ í venjulegum
skilningi. Gjaldeyristekjur þjóð-
arinnar hafa stóraukizt og raun-
verulegur gróði af atvinnuvegun-
um hefur verið stórfelldari en
nokkru sinni í sögu þjóðarinnar,
þótt þannig hafi verið á haldið að
sá gróði hefur fyrst og fremst
runnið til fámennrar klíku for-
réttinda í höfuðstaðnum.
Á síðustu sex árum hefur öll
aðstaða og efni verið fyrir hendi
til þess að halda uppi góðum og
batnandi kjörum vinnandi
manna. En forusta alþýðusamtak-
anna hefur á þessu tímabili verið
sem rekald undir áhrifum ríkis-
valdsins, sem hefur skoðað það
sem sitt höfuðverkefni að þrýsta
niður kjörum fólksins. Og því er
komið sem er.
Það er nú engum vafa bundið
að verkafólki um land allt er nú
að verða ljóst, að við svo búið má
ekki lengur standa, að það er
bókstaflega orðið lífsskilyrði fyr-
ir alþýðuna að hrífa samtök sín
undan áhrifavaldi íhalds og at-
vinnurekenda. Og fjöldi þeirra,
sem látið hafa blekkjast til sam-
starfs við hjú stéttarandstæðings-
ins innan og utan samtakanna
harma nú þau mistök sín af heil-
um huga. Með verkalýðshreyf-
ingunni er nú að rísa, af síaukn-
um mætti, sú skoðun að hinum
beinu hagsmimum almennings
verði því aðeins borgið giftusam-
lega, að víðtækt samstarf takizt
þar með öllum róttækum og
frjálslyndum öflum og að Al-
þýðusambandinu verði valin for-
usta, sem njóti fyllsta trausts og
óskipt stuðnings allra vinstri afla
í stjómmálum og verkalýðsmál-
um. Til þess að þetta megi takast
þurfa allir vinstri menn innan al-
þýðusamtakanna að vera sam-
hentir um það að ryðja úr vegi
samstarfs og sameiningar öllum
smærri ágreiningi og hleypidóm-
um. Hér er svo mikið í húfi fyrir
alþýðuna og samtök hennar, að
öllu naggi og allri tortryggni
verður að þoka til hliðar. Aftur-
haldið á íslandi er valdamikið í
dag, en gegn einhuga verkalýðs-
hreyfingu, sem treystir mætti
sínum og forustu sinni, stenzt það
ekki snúning. Og það er einmitt
þetta tvennt, endumýjuð trú á
alþýðusamtökunum og mætti
þeirra til afreka fyrir hina vinn-
andi menn og traust forusta
þeirra, sem á skortir til þess að
við getum borið í brjósti rök-
studdar vonir um betri og bjart-
ari tíma á næstu árum. Þess
22. júlí sl. voru mikil hátíðahöld
hjá pólsku þjóðinni. Fyrir 10 ár-
um síðan brauzt Rauði herinn,
ásamt hersveitum úr Wojsko
Polskie, yfir landamærafljótið
Bug og gjörsigraði hjarðir Hitl-
ers-fasistanna og færði pólsku
þjóðinni frelsi undan oki fasist-
anna. Pólska frelsisnefndin, sem
var gerð að bráðabirgðastjónx af
Krajowa Rada Narodowa, til að
stjóma frelsisbaráttu þjóðarinn-
ar, samþykkti 22. júlí 1944, í bæn-
um Chelm, fyrsta bæ Póllands,
sem var frelsaður undan oki naz-
istanna, ávarp til pólsku þjóðar-
innar, en með því hófst ný öld í
lífi landsins.
Það voru hersveitir undir for-
ustu Rokossowskis marskálks,
sem frelsuðu Chelm úr greipum
nazistanna. Kl. 10 að kvöldi 22.
júlí var skotið 12 sinnum úr 124
fallbyssum í Moskva til að fagna
þessum sigri. Og kl. 11 að kvöldi
24. júlí bergmálaði Moskva að
nýju drunurnar úr 224 fallbyss-
um, sem skotið var af 20 sinnum
í einni lotu. Með því var verið að
fagna því, að hin gamla, sögu-
fræga borg Lublin hafði verið
hrifsuð úr böðulshöndum nazist-
anna. Frá Lublin og Chelm hófu
svo sovéthersveitirnar og pólsku
hersveitirnar sigursæla göngu
sína vestur á bóginn.
22. júlí varð fæðingardagur hins
nýja Póllands.
Á þeim 10 árum, sem síðan eru
liðin, hefxxr pólska þjóðin verið á
samfelldri, glæsilegri sigurgöngu.
Gamla Pólland pananna, góss-
eigendanna, sem í raun og veru
var aðeins hráefnabúr heimsveld-
anna, var purkunarlaust merg-
sogið af hálfu erlends auðmagns.
Hið nýja Pólland alþýðunnar er
orðið sjálfstætt, þróað iðnaðar-
veldi, þar sem landbúnaðxxrinn
tekur skjótum framförum og
menningin blómstrar. Gamla Pól-
land pananna var tromp í óþverra
spili heimsafturhaldsins, tæki í
árásar- og ágengnisathöfnum
þess, svikráðum og egningar-
starfsemi, land, sem það að lok-
um fleygði sem æti í gráðugt gin
fasismans. Hið nýja Pólland al-
þýðunnar, þetta óháða og sjálf-
stæða ríki hins vinnandi fólks, er
orðið traustur hlekkur í hinum
volduðu, lýðræðissinnuðu sam-
tökum, virkur aðili í baráttunni
fyrir að varðveita og treysta
heimsfriðinn.
Hvað snerti iðnþróun var
gamla Pólland í einu af neðstu
sætunum í Evrópu, alþýðulýð-
veldið Pólland er nú hins vegar
hið fimmta í röðinni í Evrópu á
þessu sviði. Iðnaðarafköst þess
eru nú fjórum sinnum meiri en
fyrir stríðið. Iðnaðurinn hefur
einnig tekið breytingum á annan
hátt: Pólland á nú eigin skipa-
smíðastöðvar, framleiðir dráttar-
vélar og bíla, fjölþættar landbún-
aðarvélar og þungar verksmiðju-
vélar, námugraftartæki, raforku-
vegna þurfum við að skipta um
forustu í Alþýðusambandi íslands
á komandi hausti.
vélar og úrvalsstál og kopariðn-
aðurinn tekur skjótum framför-
um.
Stórfelldar breytingar hafa líka
orðið á kjörum pólsku bændanna.
Áður áttu gósseigendurnir tvo
fimmtu hluta af jörðinni, á sama
tíma og 8 milljónir af „ofauknum
manneskjum“ í sveitunum urðu
að búa við hina ömurlegustu fá-
tækt. Umbótasinnuð landbúnað-
arlöggjöf og frelsun og endur-
heimta hinna' æfagömlu pólsku
héraða við Oder og Neisse, sem
þýzku júnkararnir höfðu svælt
undir sig, hefur fært bændunum
meira en 6 milljónir hektara af
jarðnæði. Skorturinn á jarðnæði
og „ofhleðslan af fólki“ heyrir að
eilífu til liðinni tíð. Pólsku bænd-
urnar hafa nú haldið inn á braut
samyrkjustarfsins, sem er skyn-
samlegasta og hagfelldasta að-
ferðin í landbúnaðinum. Á síð-
ustu árunum hafa yfir 200,000 fá-
tækir bændur og miðlungsbænd-
ur sameinast í landbúnaðarsam-
vinnufélögum. Á jarðnæði þeirra,
sem teygir sig yfir hálfa aðra
milljón hektara, hafa nú verið
teknar í notkun landbúnaðaryél-
ar, sem gera kleift að uppskera
ríkulega.
í gamla Póllandi íhaldsins var
bóndinn neyddur til að þrælka
fyrir gósseigandann og búa við
hungur í ömurlegu hreysi, ganga
í bastskóm og kljúfa hverja eld-
spýtu í fleiri hluta. í sveitum Pól-
lands fyrirfundust 1.400.000
bændabýli, sem ekki áttu plóg,
1.350.000, sem ekki áttu herfi,
1.480.000, þar sem ekki var til
- IÐJA OG SÍS
(Framhald af 4. síðu).
samningi, þó með þeim fyrirvara
af hálfu Iðju, að ákvæði samn-
ingsins um orlofið bi’eyttust, ef
úrskurður Félagsdóms félli félag-
inu í vil. Töldu fyrirsvarsmenn
verksmiðjanna slfkan fyrirvara
ekki þurfa að standa í vegi fyrir
samningsuppgerðinni.
Ákvæðin um orlof eru þannig í
samningsfrumvarpinu, að verk-
smiðjufólkið hafi 15 daga orldf, er
hækki í 18 daga eftir 20 ára starf.
Er þessi hækkun orlofs í 18 daga
eftir 20 ára starí umfram það, sem
þekkist í nokkrum öðrum samn-
ingi verksmiðjufólks nokkurs
staðar á landinu.
Þá eru og í samningi SÍS og
KEA við Iðju ákvæði um sjúkra-
tryggingar, sem hvergi þekkjast í
öðrum samningum verksmiðju-
fólks og starfsfólkið hefur talið
sér mjög mikils virði. Ennfremur
er ýmsum starfsmönnum verk-
smiðjanna, sem hafa með höndum
vandasöm, erfið eða óhreinleg
störf, greitt hærra kaup en þekk-
ist í öðrixm samningum verk-
smiðjufólks hér á landi.
Virðist því skjóta heldur skökku
við, er Þjóðviljinn, með fréttarit-
ara sinn á Akureyri að heimildar
manni, reynir að stimpla SÍS og
KEA sem einhverja verkalýðs-
böðla, sem reyni að þröngva upp
á verksmiðjufólkið nýjum samn-
ingi, sem feli í sér verulega
kjaraskerðingu fyrir það.
Reykjavík, 9. ágúst 1954.
Vinnumálasamband
samvinnufélaganna.
hestur, 1.850.000, þar sem ekki
voru til uppskeruvélar, og
2.000.000, þar sem ekki voru til
þreskitæki.
Nú eru um 50.000 dráttarvélar í
Póllandi, og sægur af þreskivél-
um og hvers konar öðrum land-
búnaðarvélum.
Velmegun pólsku þjóðarinnar
fer vaxandi. Atvinnuleysið, þessi
svipa á verkalýðinn, hefur verið
afnumið í eitt skipti fyrir öll. Síð-
astliðið ár voru þjóðax-tekjurnar
tvöfalt meiri en 1938, síðasta árið
fyrir stríð. Raunveruleg laun
verkamanna og opinberra starfs-
manna og tekjur bændanna hafa
hækkað. Aðeins á fyrri hluta
þessa árs hefur verð á nauðsynja-
vörum verið lækkað tvívegis.
Fræðslu- og menningarstarf-
semi hefur haldið innreið sína inn
í afskekktustu sveitir landsins. í
Póllandi, þar sem allt að því
fjórði hver maður yfir 10 ára var
ólæs og óskrifandi, hefur kunn-
áttuleysinu á þessu sviði nú að
heita má alveg verið útrýmt með-
al þeirra, sem eru innan 50 ára.
Og pólsk vísindi og listir blómg-
ast á öllum sviðum.
íbúar Póllands halda örugglega
áfram á leiðinni til sósíalismans
ásamt þjóðum Tékkóslóvakíu,
Ungverjalands, Rúmeníu, Búlg-
aríu og Albaníu.
Fordæmi alþýðuríkjanna, foi*-
dæmi Póllands, sýnir verkalýðn-
um í öllum auðvaldsríkjum og
nýlendum greinilega, hvað al-
þýða, sem tekui’ völdin í sínar
eigin hendur, getur afrekað á
skömmum tíma.
Það er að vísu hvergi í frétt
þeirri, sem vitnað er til í Þjóð-
viljanum, minnst á „verkalýðs-
böðla“ og verður því enginn sak-
aður um þá nafngift í þessu sam-
bandi nema höfundur framan-
greindrar tilkynningar.
Að öðru leyti er rétt að benda á
það að samningar Iðju og SÍS eru
uppbyggðir með öðrum hætti en
hliðstæðir samningar. Nokkrir
veikindadagar eru greiddir, en
það er fólkið sjálft, sem stendur
straum af tryggingunum með því
að vinna lengri vinnutíma en
þekkist hjá nokkrum öðrum iðn-
rekendum í landinu.
Hvað því viðkemur að verk-
smiðjustjórar SÍS og KEA hafi
lengt orlofið í fyrra „af misskiln-
ingi“, sem þó hafi verið skýrt
fram tekið að ekki mundi standa
nema eitt ár! verða menn vitan-
lega að eiga um við sjálfa sig,
hvort þeir vilja gleypa ómelt eða
ekki. Um það atriði eigast við á
2. hundrað starfsmanna vex’k-
smiðjanna og einn skrifstofumað-
ur í Reykjavík og Verkam. velur
sér að sjálfsögðu þann heimild-
armanninn, sem hann telur
traustari.
Auglýsið í
VERKAMANNINUM