Verkamaðurinn - 20.08.1954, Side 2

2
VERKAMAÐURINN
Föstudaginn 20. ágúst 1954
VERKHUUlÐURinn
— vikublað —
Útgefandi:
Sósíalistafélag Akureyrar
Ritnefnd:
Björn Jónsson, ábyrgðar-
maður, Jakob Arnason,
Þórir Dantelsson.
Afgreiðsla: Hafnarstrseti 88. —
Sími 1516. — Pósthólf 21.
Áskriftarverð 30 kr. árg.
Lausasöluverð 1 kr. eintakið.
Prentv. Odds Bjömssonar h/f
Að lokinni vertíð
Sfldarvertíðinni er lokið ó þessu
sumri og enn hefur veiðin brugð-
ist, og það svo, að þetta mun vera
annað versta aflaleysisárið. —
Hundruðum saman hópast sfld-
veiðisjómenn, verkamenn úr
verksmiðjunum og söltunarstöðv
unum og söltunarstúlkur heim
með létta vasa og lítinn feng, eða
jafnvel engan. Fjöldi sjómanna fá
ekki einu sinni kauptryggingu
sína greidda skilvíslega og eiga
fyrir höndum langvarandi inn-
heimtutilraunir til þess að ná inn-
staeðu sinni hjá útgerðarmönn-
um,
Þótt allt þjóðarbúið og fjöldi
fólks um land allt eigi ríkra
hagsmuna að gæta í beinu og
óbeinu sambandi við síldveiðarn-
ar, hafa þær þó langsamlega
mesta þýðingu fyrir Norðlend-
inga. Um áratuga skeið voru sfld-
veiðamar og þær atvinnugreinar,
sem á þeim byggðust, ein helzta
imdirstaðan undir atvinnulífinu
og afkomu fólksins í Norðlend-
ingáfjórðimgi og enn eru þær,
þrátt fyrir allt, sú atvinnugrein,
sem dregur flest vinnandi folk að
sér yfir bczta atvinnutuna arsins.
En tólf aflaleysissumur í röð hafa
óhjákvæmilega skilið eftir mark
sitt á atvinnulífi okkar Norðlend-
inga.
Siglufjörður, fyrrum mesti at-
hafnabær á Norðurlandi, sem
lagði í þjóðarbúið einn stærsta
hlutinn af útflutningsframleiðsl-
unni, er nú yfirgefinn af fleiri og
fleiri íbúum sínum og þeir, sem
eftir eru, búa við þröngan kost
um atvinnu og afkomu. Og verka
fólk og sjómenn margra sjávar-
þorpa, sem áður byggðu lífsaf-
komu sína að verulegu leyti á
sfldvéiðum og sfldarvinnslu,
verða nú að leita annarra mögu-
leika til bjargar.
Hlutur Akureyrar í sfldarfram-
leiðslunni hefur að vísu farið
minnkandi og sfldveiðiskipin, sem
héðan eru gerð út, eru nú ekki
nema þriðjungur að tölu af því
sem var fyrir tuttugu árum, en
samt snerta sfldveiðarnar enn
mjög afkomu sjómanna og verka-
fólks og hag bæjarfélagsins í
heild, m. a. vegna Krossanesverk-
smiðjunnar og Tunnuverksmiðj-
unnar, og ekki sízt þess verka-
fólks, sem leitar sér atvinnu við
sfldina á sjó eða landi.
Engum vafa er bundið, að ekki
verður hjá því komizt, að halda
áfram sfldveiðum í einhverju
formi fyrir Norðurlandi. Svo
mikil tækifæri, sem aflaár eru til
stórfelldrar verðmætissköpunar,
er ekki hægt að láta ónotuð, þótt
til þess þurfi miklu að kosta, ekki
sízt þegar tillit er tekið til þess,
hve miklu fjármagni hefur þegar
verið varið til þess að vinna sfld-
araflann. En herpinótaveiðin er
nú í rauninni að verulegu leyti
orðin eins konar stórfelld til-
raunastarfsemi, sem ekki býður
upp á neina tryggingu fyrir af-
komu fólksins sem við hana vinn-
ur né heldur fyrir þá, sem eiga
atvinnutækin.
Þegar svo er komið virðist óhjá-
kvæmilegt að ríkið — þjóðfélagið
í heild — taki á sig mikinn hluta
áhættunnar af síldveiðunum, ef
ekki á svo að fara að hinn lang-
varandi aflabrestur ýti enn harð-
ar á eftir þeirri „þróun“ að kaup-
staðir og sjávarþorp Norðurlands
missi æ fleiri íbúa sína til Rvíkur
og nágrennis, sem a. m. k. nú um
sinn bjóða upp á næga atvinnu og
margfalt betri afkomu.
Aðkoma síldveiðifólksins heim
að lokinni þessari vertíð er allt
annað en glæsileg. Eftir tekjurýrt
eða tekjulaust sumar eru fram-
undan atvinnulitlir vetrarmán-
uðir fyrir þá, sem ekki geta eða
vilja sæta hrakningum „suður á
völl“ eða á vertíð á Suðurlandi.
Margir útvegsmenn eru svo að-
þrengdir, að þeir geta ekki hreyft
skip sín á veiðar að nýju og eiga
uppboðsþamarinn yfir höfði sér
og allt útlit er fyrir að skipastóll-
inn hér um slóðir minnki enn um
nokkur skip, sem þá sennilega
komast í eigu og útgerð útgerð-
armanna við Faxaflóa.
Við Norðlendingar höfum verið
furðu hógværir til þessa í kröfum
okkar til þings og stjórnar um
úrbætur á okkar högum eftir það
gífurlega áfall, sem allt atvinnu-
líf okkar hefur orðið fyrir af
völdum nær algers aflaleysis í 12
vertíðir. En nú mun flestum
þykja fullreynt, að sú hógværð sé
ekki metin hátt á þeim háu stöð-
um, þar sem kjör og afkomuskil-
yrði landslýðsins eru að verulegu
leyti ráðin með tilskipunum, lög-
um og reglugerðum. Það er vissu
lega tími til kominn að Norðlend-
ingar slái skjaldborg um sameig-
inleg hagsmunamál sín og knýji
fram a. m. k. lágmarksumbætur í
atvinnumálum sínum.
Orðið er laust
Akureyri og girðingin hans
Kristins.
Frá því að hernámssamningur-
inn var gerður höfum við Akur-
eyringar, sem betur fer, sloppið
að mestu við bein samskipti við
hemámsliðið, utan þess að verka-
menn héðan hafa neyðst til að
sæta atvinnu á Keflavíkurflug-
velli. Þessu hafa flestir verið
fegnir og eftir að blessaður öðl-
ingurinn hann Kristinn skýrði frá
því 26. maí, að hann hefði samið
um það, við Bandaríkjamenn, að
„gerð skyldi girðing“ utan um
vemdarana til þess að vernda
landsmenn fyrir þeim, þóttust
Akureyringar víst fullkomlega
öruggir. En svo kynlega brá við
að eftir að Kristinn samdi um
girðinguna tóku hótelin hér að
fyllast af verndurum, svo mjög,
að oft hefur íslendingum verið
þar algerlega ofaukið í sumar.
Jafnframt hefur íslenzk-amer-
íska-félagið, undir forustu sumra
helztu æskulýðsleiðtoga bæjarins
og framkvæmdastjórn Jóns Egils,
hafið ákafa sókn til þess að koma
á „menningartengelum“ við her-
námsmenn, helzt undir yfirskini
góðgerðastarfsemi og íþrótta-
keppni.
Vemdaramir fengu t .d. ómót-
stæðilega löngun til að hjálpa til
við starfrækslu dagheimilis bama
og elliheimili vildu þeir koma
upp. Og íþróttairnar hafa heldur
ekki gleymzt. 17 manna lið irndir
forustu Baley, yfirmanns flug-
liðsins á Keflavíkurvelli, þreytti
kappleik við Golfklúbb Akureyr-
ar.
Það virðist því sýnt að Kristinn
sé ekki alveg búinn að gleyma
sínum kæra heimabæ, þótt hann
hafi nú selt hér hús sitt og hyggi
ekki á hingaðkomu aftur. Hann
ætlar sýnilega að sjá um að „hans
bær“ verði innan girðingar og að
við fáum einnig lítillegan smekk
af „verndinni".
Saga sem menn vilja gleyma.
Og svo er það hlutur hinna
æruverðugu, aldurhnignu kvenna
í stjórnum Framtíðarinnar og
Hlífar í „menningartengslunum"
við herinn. Það er saga, sem flest-
ir Akureyringar vildu helzt að
félli sem fyrst í gleymsku. Ára-
tuga barátta þeirra við féleysi til
framgangs góðra málefna, hefur
blindað augu þeirra fyrir því, að
þeir skildingar, sem þeim hafa
áskotnast fyrir tilverknað her-
námsmanna verða ekki neinu
góðu máli til framdráttar, heldur
eru til þess eins fallnir að spilla
fyrir því að þær fjáraflanir, sem
byggðar eru á samhug og fóm-
fýsi almennings beri tilætlaðan
árangur. Engum stendur nær að
leitast við að hindra öll samskipti
við herliðið en íslenzkum konum
og norðlenzkar konur og samtök
þeirra hafa gert djarflegar sam-
þykktir í þá átt. Hér hafa nokkrar
velmeinandi konur brugðist þeim
samþykktum og þeim málstað,
sem að baki þeim stendur. Að
þessu sinni verður litið á slíkt
framferði vorkunnaraugum, en
það verður ekki gert oftar.
(Rilsafn Jóns Trausta 1-81
Með afborgunum.
1 Bókaverzl. Edda h.f. f
Akureyri.
*lltlltllllllllllli«l«ll<tlHIMIIIIMIIIIIIIIItilllHIIIUMUWl/
Séra Eiríkur Helgason,
prófastur í Bjarnarnesi, látinn
Sr. Eiríkur Helgason í Bjarna-
nesi lézt að heimili sinu þann 1.
þ. m. Hann var fæddur 16. febrú-
ar 1892 á Eiði á Seltjamamesi.
Hann varð stúdent frá mennta-
skólanum í Reykjavík 1914 og
cand. theol. frá Háskóla íslands
1918, og gerðist þá prestur að
Sandfelli í Öræfxun og þjónaði
þar til 1931, að honum var veitt
Bjamames, en þar gegndi hann
þjónustu til dauðadags.
Strax í æsku skipaði séra Ei-
ríkur sér þar í sveit, sem barizt
var fyrir hagsmunum alþýðu og
sósíalisma á íslandi. Hann var
virkur þátttakandi í Alþýðu-
flokknum og frambjóðandi hans
við alþingiskosningar í Austur-
Skaftafellssýslu nokkrum sinn-
tun. Þegar baráttan um samein-
ingu jjVlþýðuflokksins og Sósíal-
istaflokksins hófst var séra Ei-
ríkur einn ótrauðasti stuðnings-
maður einingarinnar. Hann sat
stofnþing Sósíalistaflokksins og
átti sæti í stjóm hans alla tíð frá
byrjun og vann flokknum og
verkalýðshreyfingunni af brenn-
andi áhuga og ósérplægni meðan
honum entist lif.
Við fráfall séra Eiríks Helga-
sonar eiga því ekki aðeins sókn-
arböm hans og sveitungar á bak
að sjá hollum ráðgjafa og mikil-
hæfum forustumanni. íslenzk
verkalýðshreyfing og flokkur
hennar hefur með honum misst
einn sinna beztu manna.
ÁVARP
frá stjórn Skáksambands fslands
Stjórn Skáksambands íslands
hefur nú borizt boð um það að
senda sveit sex manna á alþjóða-
skákmót það, sem alþjóðaskák-
sambandið gengst fyrir í næsta
mánuði, haldið verður í Hol-
landi. Stjórn skáksambandsins
telur það ekki vanzalaust fyrir
Islendinga að hafna slíku boði nú,
eftir að íslenzku skákmeistaram-
ir hafa vakið geysilega athygli á
hinu mikla skákmóti í Prag í
sumar. Boð þetta hefur því verið
þakksamlega þegið af sambands-
stjórninni, þrátt fyrir það að f jár-
hagsgeta sambandsins er nú eng-
in til þess að standa straum af
hinum mikla kostnaði, sem því er
samfara, að fslendingar taki þátt
í tveimur stórum skákmótum á
aðeins fjórum mánuðum. Skjótra
úrræða er því nú þörf um f járöfl-
im, ca. 40 þúsund krónur; og sú
leið ein til úrbóta, að leita nú til
almennings um fjárframlög til
þess að standast kostnaðinn. —
Bæði Alþingi og bæjarstjóm
Reykjavíkur hafa á þessu ári
veitt skáksambandinu styrki, er
gerðu það mögulegt að senda ís-
lenzku skákmeistarana til Prag í
sumar. Sambandsstjórninni þyk-
ir því nú sjálfsagt að gefa al-
menningi kost á að sýna hug sinn
í verki til íslenzkrar skákiðkunar
og íslenzkra afreksmanna á þessu
sviði, og treystir því fyllilega að
hann láti ekki skutinn verða eft-
ir, þegar svo vel er róið framá,
sem raun ber vitni um.
Fyrir eindregin tilmæli sam-
bandsstjórnarinnar hafa þeir nú
fallizt á að keppa fyrir þjóð sína
á alþjóðaskákmótinu:
Friðrik Ólafsson,
Guðmundur S. Guðmundsson,
Guðmundur Pálmason,
Guðmundur Ágústsson,
Ingi R. Jóhannsson,
Guðmundur Arnlaugason.
Þeir Friðrik Ólafsson og Guð-
mundur Pálmason hafá nú báðir
fómað meira en heilum mánuði
af sumaratvinnu sinni vegiia
skákmótsins í Prag.
Smáupphæðir frá þeim, er lítið
má missa, er vitanlega jafnvél
þegin og stærri upphæðin frá
hinum, seha betur eru aflögufær-
ir. Velvild fjöldans til málsins,
sýnd á þennan hátt í verki, vérð-
ur hinum íslenzku skákmeistur-
um áreiðanlegá hvöt til nýrra
dáða og enn meiri afreka, þjóð
siijni til sæmdar.
Það, hve fljótt verður brugðist
við um fjárframlög, sýnir betur
en nokkuð annað velvild fólks til
málsins. Frestið því ekki til
morguns að leggja fram yðar
skerf. Það getur ekki verið
margra daga verk fyrir heila þjóð
— íslendinga —, að leggja fram
ekki hærri fjárhæð en þá, sem til
þess þarf að fylgja eftir skáksigr-
um íslendinga á alþjóða vett-
vangi.
Þetta blað hefur góðfúslega lof-
að að taka við fjárframlögum til
skáksambandsins, en fjárframlög
má einnig senda beint til stjórnar
Skáksambands íslands í pósthólf
835 í Reykjavflc.
Reykjavík, 5. ágúst 1954.
Stjórn Skáksambands Islands.
Starfsstúlkur
vantar á Fjórðungssjúkra-
húsið á Akureyri, í byrjun
september næstkomandi.
Upplýsingar hjá
y firhjúkrunarkonurmi.