Verkamaðurinn - 03.09.1954, Blaðsíða 3

Föstudaginn 3. sept. 1954
VERKAMAÐURINN
3
Um hvíldarheimili í Sovétríkjunum
Viðtal við Elísabetu Eiríksdóttur
er mikilvægui' liður í raunhæfri
framkvæmd þess réttar.
Hvað telur þú að við gætum af
þessu lært?
Enginn nema sá, sem reynt hef-
ur, getur fyllilega gert sér í hug-
arlund, hvers þær tug- og hundr-
uð milljóna verkafólks, sem aldr-
ei hafa minnstu möguleika á
áhyggjulausri, árlegri hvíld frá
striti og starfi fara á mis, en það
er engu saman að jafna aðstöð-
unni til þess að bæta úr í þessu
efni, þar sem ríkisvaldið er í
höndum alþýðunnar sjálfrar og
þar sem það er í höndum auð-
valdsins. Hér á landi hefur ríkið
að vísu lagt lítilfjörlegar upp-
hæðir til svonefndra félagsheim-
ila, sem þó eiga lítið eða ekkert
skylt við hvíldarheimili, en svo
hefur verið um hnútana búið, að
ekkert verkalýðsfélag getur notið
eyris af því fé. Það er sem sagt
bannað með lögum að verkalýðs-
samtökin fái ríkisstyrk til þess að
starfrækja félagsheimili. Samt
held eg að íslenzk verkalýðssam-
tök gætu mikið lært af starfsemi
orlofs- og hvíldarheimilanna
Sovétríkjunum og nauðsynlegt og
tímabært að taka upp öfluga bar-
áttu fyrir slíkri starfsemi hér.
Þú hefur að sjálfsögðu kynnzt
nokkuð lífinu utan hvfldarheim-
ilanna?
Já, eg kynntist mörgu fólki í
þorpunum í grennd við hvfldar-
heimilin og sá það að starfi á
samyrkjubúum, við byggingar og
við ræktunarstörf í gróðursælum
hlíðum Krímskagans, þar sem að-
alatvinnan er margs konar ávaxta
rækt, vínyrkja og tóbaksrækt, en
auk þess dvaldi eg um hríð í höf-
uðborginni og sá þar margt.
Fannst þér mikil breyting á
orðin frá fyrri dvöl þinni þar
eystra? Eg dvaldi í Sovétríkjun-
um fyrir 17 árum. Þá þegar var
afkoma fólks orðin góð, allir
höfðu nóg að bíta og brenna og
framfarahugurinn við uppbygg-
ingarstarfið var eldlegur meðal
alþýðunnar. En síðan hafa orðið
svo áhrifamiklar breytingar, þrátt
fyrir margra ára styrjöld og þær
ólýsanlegu hörmungar, sem af
því leiddu, að því verða engin
viðunandi skil gerð í stuttu máli.
Mun eg síðar reyna að gera grein
fyrir því, sem eg sá og heyrði um
þær stórfelldu framfarir, sem átt
hafa sér stað á síðustu tímum og
færa Sovétþjóðunum svo að segja
daglega nýja ávexti aukinnar
velmegunar og gróandi menning-
arlífs.
Verkam. þakkar Elísabetu við-
talið og býður hana velkomna
heim eftir ánægjulega ferð. B?að-
ið vill vekja athygli á því, að um
næstu helgi mun Elísabet flytja
erindi, á vegum MÍR, um ferð
sína og mim hún þá gera ýmsu,
sem hér hefur ekki verið unnt að
drepa á, nánari skil.
Einn kunnasti samsærismaður Kóreu-
styrjaldarinnar skipaður sendiherra
USA á íslandi
Hvar dvaldir þú aðallega?
Eg dvaldi á þriðja mánuð í
Sovétríkjunum og lengst af þeim
tíma á tveimur hressingar- og
hvfldarheimilum. Fyrst var eg í
5 vikur á hressingarheimili. sem
Barvik nefnist, skammt frá
Moskva. Síðan fór eg, eftir nokk-
urra daga dvöl í höfuðborginni,
suður að Svartahafi og dvaldi þar
um hríð á hvfldarheimilinu Líva-
día, í grennd við Jalta.
Hressingai'heimilið í Barvik er
meðal þeirra fullkomnustu í Sov-
étríkjunum. Það er byggt 1935 í
fögru umhverfi. Umlukt furu-
skógi, en næst byggingum heimil-
isins er lystigarður, vel hirtur og
fagurlega skreyttur. Heimilið er
búið öllum hugsanlegum þægind-

um nútímans og þar starfa valdir
læknar og sérfræðingar í öllum
helztu greinum læknisfræðinnar.
Þetta heimili og önnur svipuð eru
eingöngu ætluð fólki, sem þarfn-
ast einhverra bóta minniháttar
sjúkleika, en hefur þó fulla ferli-
vist.
í Lívadía, aftur á móti, dvaldi
fólk, sem var fullkomlega heilt
heilsu. Þar var eingöngu um að
ræða orlofsheimili til hvíldar,
hressingar og skemmtunar.
Hver rekur dvalarheimilin?
Flest hressingarheimilin eru
eign verkalýðsfélaganna og eru
rekin af þeim með ríkisstyrk.
Allmörg eru einnig rekin beint af
ríkinu. Á keisaratímxmum áttu
aðalsmenn og auðmenn hallir
víðs vegar á fegurstu og heilsu-
samlegustu stöðum landsins, ekki
sízt við Svartahafsströndina, „Ri-
veriu Rússlands“, en þangað
streymdu þeir til þess að njóta
unaðssemda baðlífsins og óhófs-
lífs í höllum sínum. Eftir bylting-
una tók ríkið allar þessar hallir í
sína vörzlu og hefur breytt þeim
í hressingarheimili verkafólksins.
En miklu fleiri heimilanna eru þó
byggð eftir byltinguna og stöðugt
bætast fleiri við. Það er stefnt að
því hröðum skrefum að orlofs-
dvöl á góðu hressingax-heimili
verði fastur þáttur í lífi hvers
manns. Sá eg þess greinileg
merki að hvarvetna, þar sem eg
kom á Svartahafsströndinni voru
ný heimili í smíðum.
Hvað um dvalarkostnaðinn?
Nákvæmar tölur hef eg ekki
handbærar í því sambandi, en
hann er mjög hóflegur. Þeir, sem
búa við bezt launakjör, greiða
hann sjálfir, en kostnaður fjöl-
margra er greiddur að miklum
hluta af verkalýðsfélögunum, en
þeim ber að sjá um að enginn
fari á mis við nauðsynlega hress-
ingarvist af efnahagsástæðum.
Enn aðrir njóta ókeypis vistar
(og ferðakostnaðar) á fullkomn-
ustu heimilunum, sem verðlauna
fyrir vel unnin störf, mikil vinnu
afköst og áhuga í stai'fi. Er þá
venjulega um að ræða orlofsdvöl
fjarri heimahögum eða heima-
landi viðkomanda. Dvalartíminn
er venjulega 3—5 vikur og fer
eftir því hve orflofstíminn er
langur, en hann er mismunandi
eftir starfsgreinum. Námumenn
og þeir.í .sem vinna í þungaiðnaði
eða fást við óholla vinnu, hafa
lengst sumai’leyfi.
Hvernig er daglegt líf á hvíld-
arheimilunum?
Það ér vitanlega nokkuð mis-
jafnt eftir aðstæðum og umhverfi,
en sameiginlegt er það öllum
heimilunum, að dvöldinni er ætl-
aður sá tilgangur að veita full-
komna og áhyggjulausa hvíld og
skila dvalargestunum, vei'ka-
mönnunum, verkakonunum, iðn-
aðarmönnunum, verkfræðingun-
um, samyrkjubæiidunum og hinu
vinrandi fólki, hvaða starf sem
það vinnur, stai'fhæfara og ham-
ingjusamara en áður.
Heimilin eru rekin með föstu
starfsfólki og þurfa dvalargestir
því engar áhyggjur að hafa af
neins konar störfum, sem af dvöl-
inni leiða. Lítið er um fastskorð-
aðar reglur en óskráð lög eru
fyllsta reglusemi í umgengni og
að snemma sé lagst til svefns og
snemma risið úr rekkju.
böðin og aðrar heilsulindir ei'u þó
aðalatriðið.
Hvernig er húsbúnaður?
Þau heimilanna, sem eru í hin-
um gömlu keisarahöllum, bei'a
enn mjög keim af húsbúnaði og
kröfum fyrri eigenda, þunglama-
leg og íburðarmikil, stoppuð hús-
gögn, þykk, flosofin gluggatjöld
Eins og getið hefur verift um J
hér í blaftinu er Elísabet Ei- J
ríksdóttir nýkomin heim úr;
rúmlega tveggja mánaða dvöl
í Sovétríkjunum og hefur
blaðift átt stutt viðtal, sem hér
fer á eftir, vift hana af því til-
efni. Einnig mun Elísabet
flytja erindi á vegum MÍR nú
um helgina og segja þar frá
ýmsu úr för sinni, ýtarlegar cn
liér er unnt aft sinni.
og annar íburður að hætti þeirra
tíma og þeii'rar stéttar, sem þá
gekk um sali. Á hressingai'heim-
ili því, sem eg dvaldi á við
Svartahafið, var t. d. ein bygging-
in einkahöll keisarans, byggð á
árunum 1909—’ll. Að lýsa henni
væri efni í margar blaðagreinar.
Höll þessi, sem byggð er af hvít-
um marmara, hefur m. a. innan
veggja tvo skrúðgarða, alsetta
blómabeðum og skrautjurtum, en
sæti í kring. Bera þessir innan-
húsgarðar enn sín fyrri nöfn:
ítalski garðuirnn og Vetrargarð-
urinn.
Morgunblaðið skýrir frá því 26.
f. m., að Eisenhower forseti hafi
skipað nýjan sendiherra á íslandi
í stað Edwards B. Lawsons, sem
nú flytzt til ísrael. Hinn nýi
seiídiherra nefnist John J.
Muccio og er einn kunnasti emb-
ættismaður í utanríkisþjónustu
Bandaríkjanna.
Frægð sína hlaut Muccio sum-
arið 1950, en hann var þá sendi-
herra Bandaríkjannaí Suður-
Kóreu. Hafði hann það hlutverk
með höndum að undibúa Kóreu-
styrjöldina og gekk að því verki
af miklu kappi. Henndu frétta-
menn að sendiherra þessi væri
engu ástríðuminni fasisti en sjálf-
ur Syngman Rhee. Um miðjan
júní 1950 fór John Foster Dulles,
núverandi utanríkisráðherra
Bandaríkjanna, til Kóreu til þess
að ganga úr skugga um að vel
hefði verið vandað til alls undir-
búnings. Sendu fréttastofur þá út
mynd af Muccio og Dulles í skot-
gröfunum við 33. breiddarbaug.
„Það er varla nokkur að meðlim-
um Öryggisráðsins, sem ímyndar
sér að Dulles og Muccio hafi ein-
göngu verið að tína fjólur í skot-
grö.funum." sagði Malik, fulltrúi
Sovétríkjanna, á fundi Öryggis-
ráðsins 3. ágúst það ár. Dulles fór
' frá Kóreu 21. júlí, eftir að hafa
kannað undirbúning Muccios, og
í kveðjuræðu sinni komst hann
þannig að orði: „Kórea stendur
ekki ein.... viðtöl mín við Mc-
Arthur hershöfðinngja eru upp-
haf jákvæðra aðgerða.“ 25. júní
hófst Kóreustyrjöldin.
Muccio var sendiherra í Suður-
Kóreu þar til haustið 1952, þegar
ljóst var orðið að Bandaríkin
myndu bíða ósigur í Kóreu. Var
hann þá kallaður heim og hefur
síðan starfað í utanríkisráðuneyt-
inu í Washington. Sendiherra-
staðan á íslandi er sú næsta sem
talin er hæfa hinni sérstæðu
þjálfun þessa manns, og mega
agentar Bandaríkjanna hérlend-
is búa sig undir að þjóna hörðum
húsbónda.
Stærsti auðhringur heimsins —
og mesti vopnaframleiðandi í
heimi — E. I. du Pont í Banda-
ríkjunum — hefur á fyrra helm-
ingi þessa árs grætt meira en
nokkru sinni áður. Tekjurnar
hafa stigið um 33 prósent miðað
við fyrri helming ársins 1953, seg-
ir stórblaðið New York Times,
sem birtir þó engar tölur um
upphæð ágóðans. Þessi voldugi
auðhringur styður McCarthy —
Hitler Bandaríkjanna.
Matur og drykkur er svo mik-
1 og góður, sem framast verður á
osið, en áfengra drykkja er ekki
eytt. í þeirra stað eru drukkin
áfeng vín og ávaxtasafar.
Við Svartahaf og annars staðar,
ar sem aðsætður leyfa, eru böð
g sund einn helzti þáttur daglegs
fs á hvíldarheimilunum. Einnig
iga menn kost á fimleikum og
ngra fólkið iðkar ýmsa leiki, en
að eldra unir sér oft við domino,
afl og ýmsar hægari skemmtan-
r, margir nota mikinn tíma til
estrar, enda hef eg aldrei séð
íkan lestraráhuga sem í Sovét-
íkjunum, margir hafa bækur
neðferðis þegar gengið er til
natar. VÖnduð bókasöfn eru i
íverju dvalarheimili.
Á hverju kvöldi eru kvik-
nyndasýningar, ballettsýningar,
löngskemmtanir eða leiksýning-
ir, og oft fá heimilin heimsóknir
'rægra listamanna. En útivistin,
í hinum nýrri heimilum" er
húsbúnaður nýtízkulegri, en
byggingarstíllinn virðist enn
mjög undir áhrifum fyrri tíma.
Afar mikil áherzla er lögð
blómaskraut, jafnt úti sem inni
Telur þú að hvfldarheimilin í
Sovétríkjunum eigi sér nokkrar
hliðstæður í auðvaldsheiminum
Það held eg áreiðanlega ekki
Árlega dvelja álíka margir
hvíldarheimilum Sovétríkjanna
og meðlimafjöldinn er í verka-
lýðssamtökunum og fer aðsóknin
stöðugt vaxandi, eftir því sem
heimiliunum fjölgar og afkoma
fólksins batnar. í löndum auð
valdsins er rétturinn til hvíldar
sérréttindi yfirstéttarinnar, en
Sovétríkjunum er hann einn af
frumþáttunum í réttindum fólks
ins og bundinn í stjórnarskrá
lýðveldanna jafnhliða réttinum til
atvinnu. Starf hvíldarheimilanna