Verkamaðurinn - 18.12.1954, Page 6

6
VERKAMAÐURINN
Laugardaginn 18. des. 1954
Bogi Bogason opnar útidyrnar á lágreista, veð-
ursnjáða timburhúshjallinum sínum fyrir innan
bæinn. Þó að nóvembernæðingurinn þeyti í fang
honum hagli og skafrenningi, lætur hann það
ekki á sig fá, en arkar áleiðis út í bæinn og veður
'hnédjúpa skaflana hægum, ákveðnum skrefum
eins og maður, sem hefur tekið fasta ákvörðun og
stefnir að settu marki. F.n þrátt fyrir það vantar
mikið á að hann hafi staðfest þá ákvörðun, sem
hann óhjákvæmilega verður að taka á þessu
kvöldi.
Hann er að vísu alveg ákveðinn í að mæta á
stjórnarfundi í Lýðræðisfélaginu, en hitt er hon-
um óleyst vand'amál hvaða afstöðu hann á að
taka þar gagnvart einkasyni sínum, Boga Boga-
syni yngra.
En nú verður það að ráðast á leiðinni út í fuhd-
arhúsið og sá spölur er fljótt á enda, finnst manni,
sem hefur farið þetta fram og til baka daglega og
stundum tvisvar eða þrisvar á dag, mestan hluta
æfinnar, því að hvernig sem veðri og færð hefur
verið háttað hefur það varla brugðist, að Bogi
Bogason hefur verið með þeim fyrstu, sem mætt
'hata á vinnustað hjá skúrum Rafveitunnar.
Hann hefur einnig oftast orðið fyrstur til að
drepa niður skóflunni eða hakanum og manna
síðastur til að leggja frá sér þessi vopn, sem hafa
orðið honum tiltækust í lífsbaráttunni.
Bogi Bogason hefur reynt sitt af hverju um dag-
ana: sult og harðneskju í uppvextinum, fátækt,
kreppu og atvinnuleysi á manndómsárunum,
þungar veikindalegur, ástvinamissi og einstæð-
ingsskap eftir að aldur færðist yfir hann.
Nú á sextugsaldri er hann að vísu markaður
rúnum strangrar lífsbaráttu, en býr þó enn yfir
sterkum lífsþrótti og baráttuvilja og er furðu-
beinn í baki, þrátt fyrir allt bogrið í skurðum og
grafningum Rafveitunnar. Hann hefur mátt
horfa á eftir konunni sinni og sex eldri bömun-
um í gröfina eða sjóinn. Síðari árin hefur hann
búið með aldraðri systur sinni og haft hjá sér eina
barnið, sem eftir lifði, drenginn Boga, sem lengi
var nefndur Bogi litli, til aðgreiningar 'frá föðurn-
um, en síðan hann gifitst og flutti úr föðurhúsum,
hefur hann oftast verið nefndur Bogi yngri.
Lengi fram eftir aldri hafði Bogi litli verið eft-
irlæti föður síns, sem átti þann draum stoltastan,
að drengurinn mundi feta í fótspor sín og bera
'fram til sigurs þær hugsjónir er hann hafði borið
fyrir brjósti og reynt að innræta honum.
Því var néfnilega svo farið, að þó að Bogi eldri
Bogason virtist borinn til slits og strits og ætti af-
komu sína undir því, þá hafði hann ekki farið
varhluu af hugsjónum, en þær eru sem kunnugt
er lyftistöng mannlegs anda.
Það er kannski ekki auðvelt að koma orðum að
því, hvaða hugsjónir Bogi Bogason hafði helzt
borið fyrir brjósti.
Þó mátti segja, að auk þess sem hann lagði
mikla rækt við eigin persónuþroska og uppeldi
drengsins, þá voru stjórnmálin eitt helzta áhuga-
mál hans og þá fyrst og fremst hugsjónir og vel-
gengni þess flokks, er hann trúði á og treysti til
allra góðra hluta, en sá ílokkur. hafði kjörið sér
heitið „Lýðræðisflokkurinn“.
Framan af hafði Bogið verið í nokkrum vafa
um, hvar í fylkingu stjórnmálanna hann ætti að
skipa sér, og fylgdi um skeið að málum flokki er
nefndistt „Vinnulýðsflokkur“ og átti nokkur ítök
í bænum og stóð í tengslum við verkalýðssam-
tökin þar.
En hann ihafði fljótlega komist að raun um, að
í þeim flokki átti hann ekki heima og svo hafði
hann gengið í „Lýðræðisflokkinn", en sá flokkur
barðist einkum fyrir athafnafrelsi einstaklingsins,
innan takmarka lýðræðisins og átti miklu fylgi
að fagna.
í þessum flokki staðfestist Bogi svo til fulln-
ustu og kom svo að hann hætti að lesa önnur blöð
en „Lýðræðisblaðið".
Bogi Bogason var ekki víðlesinn og skólamennt-
unar h'afði hann ekki notið. Hann hafði heldur
ekki haft af góðum efnahag að segja.
En hann kunni þó að bera virðingu fyrir gáf-
um, menntun og veraldlegum auði, og það var
'honum nautn að koma sér í námunda við þær
manntegundir er höfðu tileinkað sér eitthvað af
þessu.
„Forusta „Lýðræðisflokksins“ varskipuð helztu
mönnum bæjarins. Þar gaf að líta umsvifamestu
kaupmennina, prestinn, lækninn, helztu stórút-
gerðarmennina, bæjarfógetann og síðast, en ekki
sízt, sjálfan alþingismann bæjarins. Þegar Bogi
sat á fundum meðal þessara stórmenna, þá varð
hann oft gagntekinn öryggistilfinningu þess, sem
veit að hann hefur valið sér hið góða hlutskipti
og skipað sér * sveit, þar sem vænta mátti góðra
verka og mikilla afreka.
Og honum fannst sér aukast manngildi og
sjálfsvirðing og fagnaði því af hjarta að fá að
standa mitt á meðal þessara viðamiklu og rík-
ijiannlegu máttarstólpa þjóðfélagsins, þó að í
samanburði við þá væri hann eins og hieggbarin
rengla.
Og jjessir menn voru svo hógværir og af hjarta
lítillátir, að þeir töluðu við ihann eins og hann
væri einn af þeim, slógu kumpánlega á axlir hon-
um og köl'luðu hann „Boga sinn“ og það bar við
að þeir buðu honum inn á skrifstofur sínar og
gáfu honum vindil eða staup af víni, einkum
þegar eitthvað verulegt var á seiði í stjórnmála-
heiminum, svo sem kosningar, verkföll eða eitt-
Umskiptingur
Smásaga eftir
EINAR KRISTJÁNSSON
hvað slíkt. Og sjaldan var Bogi Bogason sælli í
sæmd sinni, en þegar hann gekk heimleiðis af
slíkum fundum, dálítið hýr af góðvínum stórlax-
anna, tottandi bústinn vindilstúf, sem (hann
gjaman treindi sér til þess að geta „gengið fyrir
dampi“, eins og það var kallað, í augsýn bæjar-
búa.
Á slíkum stundum varð honum oft hugsað til
þeirra daga, er hann sótti fundi „Vinnlýðsflokks-
ins“ í kjallara gamla fundahússins og var ekki
annað en óbreyttur og umkomulaus alþýðumað-
ur, sem enginn af betri borgurum bæjarins virti
viðlits.
Þar hafði hann setið á baklausum, hriktandi tré-
bekkjum og átt samfélag við sjávarkarla og evrar-
vinnumenn, sem að vísu voru góðir náungar,
margir hverjir, en veðurbitnir og með siggrónar
hendur og skorti mjög tilfinnanlega hið fágaða
yfirbragð, sem gjaman einkenndi framkomu og
fklæðaburð þeirra, sem mentast höfðu í skólum
og bjuggu við góðan éfnahag. Þessir menn áttu
ekki aðgang að æðri stöðum, þar sem teknar vom
ákvarðanir í mikilsverðum þjóðmálum og blaðið
sem þeir gáfu út var hvorki stórt né íburðarmik-
ið og ekki nema smásnepill borið saman við „Lýð-
ræðisblaðið“.
Sannarlega var það ólíkt áhyggjuminna og sig-
urvænlegra að starfa í „I.ýðræðisflokknum" og
álitlegri leið til mannvirðinga.
Þó varð nú raunin sú, að hann hafði ekki, enn
sem komið var, hafizt til verulegra valda eða met-
orða í flokknum, enda torsótt að því ieyti, að þar
var hvert sæti vel skipað og um marga metorða-
gjarna áhugamenn að velja, ef eitthvað losnaði.
En það hafði leitt af sjálfu sér, að hann hafði
orðið eins konar fulltrúi „Lýðræðisflokksins",
innan verkalýðssamtakanna, en þar var ekki um
marga að gera, sem fylgdu þeim flokki að málum.
Það var því alltaf talið sjálfsagt að Bogi Boga-
son væri efsti maður á lista flokks síns í stjómar-
kosningum í verkalýðsfélaginu og meira að segja
við bæjarstjórnarkosningar og alþingiskosningar
átti hann víst sæti á lista „Lýðræðisflökksins", en
að vísu alltaf vonlaust sæti, enn sem komið var.
En það var lfka oft hlutskipti Boga að taka sæti
í ýmsum nefndum og ráðum, sem fulitrúi verka-
lýðsins innan „Lýðræðisflokksins", og það var
metnaði hans fullnæging.
Eins var það þegar fulltrúar Ríkisins og at-
vinnurekenda kornu til bæjarins og þurftu að
eiga einhver samskipti við verkalýðssamtökin, þá
sneru þeir sér ekki til hinna rauðu forkólfa þess-
ara samtaka, heldur til Boga Bogasonar og hann
sat með þeim á fundurn og ráðstefnum og jafnvel
í fínum boðum.
Og þessir menn ræddu við hann, af fyllstu ah
vöru, um hvemig helzt mætti efla lýðræðishug-
sjónir meðal verkamanna og hann veitti margvís-
'legar upplýsingar um málefnahorfur og afstöðu
ýmissa félaga og einstaklinga. Allt þettta gerði
hann af þeim fölskválausa áhuga og þeirri traustu
samvizk'usemi, sem einkenndi öll 'hans störf, dag-
farslega.
Bogi Bogason var sannarlega réttur maður á
réttum stað.
Hann var að vísu ekkert gáfnaljós, en hann átti
þó auðvelt með að skilja og viðurkenna hin mik-
ilsverðu lífssannindi, er Lýðræðissinnar báru fyr-
ir brjósti, svo sem nauðsyn þess að efla hið frjálsa
framtak einstaklingsins, að kaupgjaldið verður að
miðast við það, hvað atvinnuvegirnir geta borið,
að fólk verður fyrst og fremst áð gera kröfur til
sjálfs sín, en ekki annarra og að verkföll og kaup-
kröfur verka aldrei til hagsbóta fyrir vinnandi
fólk, en verða aðeins vatn á myllu þeirra, sem
vilja leggja þjóðfélagið í rústir og grafa undan
lýðræðinu.
Þetta og svo margt annað, sem hann fræddist
um af „Lýðræðisblaðinu", lagði gmndvöllinn að
lífsskoðun hans og af henni mótaðist allt starf
hans í þágu lýðræðisins.
Við hverjar kosningar var hann hinn slitvilj-
ugi, ötuli kosningasmali, sem enginn flokkur má
án vera.
„Lýðræðisblaðið" las hann ávallt af hinni mestu
álúð og gaumgæfni, hélt því til haga og safnaði
'því saman í þykka bunka upp á háalofti, og varði
það af k»stgæfni fyrir regnleká og músagangi,
enda mátti til sanns vegar færa, að það væri orð-
inn hluti af honum sjálfum.
Hann var farinn að skilja það betur og betur að
baráttan í þágu lýðræðishugsjómarinnar var hans
traustasta lífakkeri, og næstum það eina, sem gaf
lífi hans tilgang og gildi.
Og nú gengur Bogi Bogason, sem leið liggur, á
stjórnarfund í „Lýðræðisfélaginu", en vandamál
einkasonarins hvíla blýþungt á herðum hans og
svipta hann því sjálfumglaða öryggi, sem hann
annars er vanur að finna til á slíkum ferðum.
Miklar vonir hafði hann einu sinni gert sér um
þann dreng og framtíð hans, en nú var svo komið,
að næstum allar höfðu þær orðið sér til skammar-
Nú var ekki svo að skilja — Bogi Bogason yngri
var í rauninni mesti efnispiltur til sálarog
líkama, og af flestum talinn drengur góður, svo
sem hann átti kyn til.
En þrátt fyrir það svaraði hann engan veginn
til þeirra vona og framtíðaráætlana, er faðir hans
hafði gert fyrir hans hönd.
Frá því að drengurinn var smáhnokki, nýlega
kominn úr vöggunni, hafði faðir hans litið á
hann sem væntanlegan liðsmann í fylkingu „Lýð-
ræðisflokksins" og strax byrjað að innræta hon-
um hugsjónir flokksins og viðhorf, í hverju máli.
En það kom snemma í ljós, að árangurinn virt-
ist ætla að verða þveröfugur við það, sem til var
ætlast.
Þetta byrjaði með því, að drengurinn fór að
gera smávegis athugasemdir við ýmislegt, sem
stóð í „Lýðræðisblaðinu". Margt af því varð varla
nefnt annað en hártoganir og útúrsnúningar.
Hann hafði í byrjun tekið þessu með skynsam-
legri ró, aðeins reynt að leiða drenginn í allan
sannleika, enda skoðanafrelsi og víðsýn gagnrýni
ein af meginstoðum flokksins.
En smám saman fóru þessar athugasemdir að
verða meinlegri og ósvífnari, og eftir því sem pilt-
inum óx fiskur um hrygg varð hann örðugri í
orðaskiptum og rökræðum. Faðir hans hafði þá
stundum þreytzt á því að taka mildilega á þessari
andófsþörf drengsins, en lesið honum pistilinn
óvægilega og jafnvel rassskellt hann á nokkur
skipti.
En árangurinn varð enn neikvæður, svo að fað-
irinn fór að verða uggndi um að drengurinn
mundi vaxa sér yfir höfuð sem harðvítugur and-
stæðingur.