Verkamaðurinn - 18.12.1954, Síða 7

Laugardaginn 18. des. 1954
VERKAMAÐURINN
7
Hann sá sér því þann kost vænstan, að reyna að
leiða þetta hjá sér og reyna að forðast árekstra
eftir mætti og kom piltinum til náms hjá prest-
inum. Síðan konr hann honum í skóla, sem þing-
maðurinn hafði stofnsett í þorpinu og var eink-
um ætlaður börnum betra fól'ks og valin lorsjá
með það fyrir augum.
Sú skólavist stóð þó ekki lengur en nokkuð á
annan vetur og fékk illan endi.
1 skólanum hafði pilturinn einkum blandað
geði við tvo aðra pilta á svipuðu reki. Annar var
frændi læknisins og uppalinn hjá honum sem
fósturbarn, en hinn var ættaður af öðru lands-
horni og alinn upp á hálfgerðum hrakningi, en
hafði verið komið í skóla sökum óvenjulegra
gáfna og námshæfileika. Þessir þrír höfðu gerzt
óaðskiljanlegir félagar og nefndust í einu lagi
,,þrenningin“, bæði innan skólans og utan.
Ekki leið á löngu áður en það fór að korna í
Ijós, að ,,þrenningin“ átti ekki samleið með öðr-
um í skólanum. Piltarnir voru að vísu állir góðir
námsmenn og dagfarsprúðir, en þeir virtust eiga
það sameiginilegt, að tileinka sér framandi og
óheilbrigðar skoðanir.
Þeir fóru að skrifa greinar í blað „Vinnulýðs-
flokksins“ og taka þátt í stjórnmálastaifsemi hans.
Einnig tóku þeir að hafa sig uppi á málfundum
innan skólans og stóðu þar uppi í hárinu á skóla-
stjóra sínum og hröktu hann í orðum, unz hann
missti stjórn á geði sínu.
Á útmánuðum hinn síðari skólavetur þeirra
tók þó út yfir allan þjófabálk. Þá hafði staðið svo
á, að kolálaust var í bænum, en skip, sem átti að
flytja þessa nauðsynjavöru til bæjarbúa, fékkst
ekki afgreitt, vegna þess að verkamannafélagið á
staðnum hafði lýst yfir verkfalli og krafðist kaup-
gjalds í sainræmi við það, sem gildandi var á
stærri stöðum.
Þegar sýnt þótti, að verkamannafélagið ætlaði
að halda fast við þessar kröfur sínar og láta skipið
sigla sinn sjó með kolin, þrátt fyrir yfirvofandi
neyðarástand í bænum, þótti ábyrgari borgurum
ekki annað íært en að taka í taumana.
Stjórn „Lýðræðisfélagsins" sneri sér þá til Boga
Bogasonar og fól honum á hendur að safna hin-
um ábyrgari og lýðræðissinnaðri hluta verkalýðs-
ins og skyldi hann hefja vinnu við skipið ásamt
ýmsum borgurum, sem sýndu þann samhug og
fómfýsi að klæðast vinnufötum og ganga til liðs
við þá, sem vildu vinna.
En ekki vildu óvinir lýðræðisins sætta sig við
þessar ráðstafanir, heldur beittu þeir ofbeldi og
fylktu liði á bryggjunni og vörnuðu hinum
vinnúfúsu leið í skipið.
Var þá <^kki um annað að ræða en grípa til lög-
reglunnar til að halda uppi lögum og reglu. En
þegar verðir laganna gengu í broddi fylkingar
lýðræðissinna, með kylfur á lofti, í þeim tilgangi
að lemja röksemdir lýðræðisins inn í hausinn á
ofbeldisseggjunum, þá tóku þeir á móti af hinni
mestu fólsku, snoppunguðu þá með sjóblautum
kolapokum og grýttu þá kolastykkjum. Urðu nú
allharðar 9viptingar og hugðust lýðræðissinnar
sópa óaldarlýð þessum í sjóinn, en ekki var hægt
um vik, og llauk svo, að lýðræðissinnar máttu láta
undan síga.
Hinir óbilgjörnu uppreistarmenn höfðu haft
sitt fram og skipið sigldi sína leið.
En skamma stund máttu þeir fagna sigri, því að
forsprakkar þeirra fengu fljótlega að taka afleið-
ingum verka sinna, er höfðu meðal annars leitt
til þess, að loka varð skólanum og betra fólk mátti
sitja í köldum íbúðum eða verða sér úti um mó
eða tað, að hætti frumstæðari manntegunda.
„Lýðræðisflokkurinn“ pantaði sprenglærðan
lögfræðing frá höfuðstaðnum og lét taka for-
sprakkana fyrir og lét dæma suma í sektir eða
tuktihús, en svipti aðra æru og mannréttindum.
Þá gekkst hann fyrir því, að „þrenningin" var
rekin úr skóla og átti ekki afturkvæmt.
Bogi Bogason var lögfræðingsins önnur höncl
í öllu þessu stappi og hlífði sér hvergi.
Vitanlega hafði hann staðið framarlega í fylk-
ingu lýðræðissinna, hlotið pústra og snoppunga
og verið laminn kolum. En þrátt fyrir það hafði
honum gengið furðuvel að fylgjast með gangi
orrustunnar og gat gefið ómetanlegarupplýsingar
um, hvað þessi eða hinn sökudólgurinn hafði að-
hafst og var óþreytandi að leita uppi vitni og
leiða gegn þeim.
Það var honurn ekki sársaukalaust, að sonur
hans, Bogi yngri, skyldi verða að hrökklast frá
námi og auk þess sektaður svo að um munaði,
staðinn að því að vöðla sjóblautum kolasekk um
höfuð eins betri borgara og bregða síðan fæti fyr-
ir liann, svo að við lá að hann hrykki í sjóinn.
Hitt, að hann var sviptur kosningarétti og kjör-
gengi gerði minna til, þar sem telja mátti nokk-
urn veginn víst að hann mundi misnota hvort
tveggja. Hinir meðlimir „þrenningarinnar“ hlutu
einnig makleg málagjöld, báðir dæmdir í sektir
og tutkhús.
Upp frá þessu mátti segja að bundinn væri end-
ir á þær framavonir er Bogi Bogason hafði bund-
ið við son sinn. Hann hafði nú lagt allt nám á hill-
una og bundið trúss við kvenmann, hlóð niður
ómegð og gekk að stritvinnu sem óbreyttur erf-
iðismaður.
Boga Bogasyni verður hugsað til alls þessa með
beiskju, meðan 'hann stikar skaflana á göngu
sinni þetta nóvemberkvöld.
Þetta var svo sárgrætilegt.
Drengurinn hafði einmitt fengið í vöggugjöf
þá hæfileika, sem löðurinn skorti helzt til að
gegna forustuhlutverki. Hann liafði góðar gáfur,
gæddur fljúgandi mælsku og greinargóðri rökvísi,
hafði tileinkað sér þó nokkra menntun og átti
hægt með að afla sér vinsælda.
A vegum „Lýðræðisflokksins" hefði allt Jietta
skapað lionum vísan frama og örugga fótfestu
efnalega.
En það var ekki nóg með jiað, að hann brygðist
málstað lýðræðisins og öllum hugsjónum föður
síns, heldur þurfti hann endilega að snúast til
hatrammrar baráttu gegn hvoru tveggja, vinna
því hvert ógagn sem hann mátti og ganga í lið
með þeim, sem lögðu stund á að grafa undan lýð-
ræðinu, samkvæmt erlendum fyrirskipunum, eins
og það var örðað í „Lýðræðisblaðinu“.
F.n nú var uppi með þjóðinni sterk hrevfing í
þá átt að útiloka og einangra þessa óþjóðhollu
menn, láta þá á allan hátt gjalda skoðana sinna
og forðast að láta þá ná fótfestu í félögum og
fyrirtækjum.
Það var einkum forusta „Lýðræðisflokksins“,
sem beitti sér fyrir þessu, eins og öðrum þjóð-
nytjamálum, og í þessu sem öðru kallaði hún til
starfskrafta Boga Bogasonar og allra þjóðhollra
manna.
Honum hraus hugur við þeirri framtíð, sem
sonur hans hlaut að eiga í vændum, stríðandi
gegn heilbrigðu lýðræði, samkvæmt fyrirskipun-
um erlends valds. Honum fannst að hann mætti
til, að gera enn eina tilraun í þá átt, að koma fyrir
hann vitinu og sýna honum fram á hvað varíhúfi.
Það var að minnsta kosti ekki alveg vonlaust að
hann fengist til að draga sig í hlé og gerast hlut-
laus í stjórnmálum, til að byrja með. Pilturinn
hlaut þó að vera svo viti borinn að finna til
ábyrgðar gagnvart maka sínum og afkvæmum. ei
honum yrði sýnt fram á, hvað það þýddi að stefna
lífsafkomu sinni í vísan voða.
Og nú er Bogi Bogason kominn þangað, sem
sonur hans býr, á neðri hæð í litlu timburhúsi.
Þar er Ijós í einum glugga, sem er að nokkru leyti
opinn og þaðan berst mannamál út á götuna.
Bogi Bogason stanzar ósjálfrátt lítið eitt
álengdar.
Hann heyrir karlmannsrödd, sem segir:
— Hann er hreint ekki óglæsilegur, vopna-
burðurinn hjá lýðræðishetjunum, fremur en fyrri
daginn. Kaupkúgun, atvinnukúgun, skoðana-
kúgun; það eru vopn, sem þeim hæfa.
— Já, þeir eru farnir að reka Tólk unnvörpum
úr atvinnu, eftir ábendingum njósnara sinna, seg-
ir önnur rödd.
Og nú heyrir Bogi Bogason þriðju röddina og
hún lætur kunnuglega í eyrum, því aðþað er hús-
bóndinn, Bogi Bogason yngri, sem talar.
— O, lofum þeim að bölsótast. Það er ágætt, að
þeir lyfti ofurlítið lýðræðisgrímunni og sýni fólk-
inu sitt rétta andlit.
Boga Bogasyni hitnar í hamsi og er það skapi
næst, að geysast inn í stofuna og láta rödd lýðræð
isins þruma í eyrum þessara Jxrkkapilta. En hann
stillir sig.
Rétt í Jiessu blaktir gluggatjaldið lítið eitt til,
s\ro að hann sér í svip inn í stofuna. Sonur lians
situr við borð andspænis glugganum og nú J>ekk-
ir hann mennina, sem með honum eru. Þetta er
„þrenningin" illræmda, sem þarna er saman
komin.
Gremja Boga Bogasonar breytist snögglega í
hryggð; svo mjög rennur honum til rifja, að sjá
son sinn í þessum félagsskap.
Þessi efnispiltur, sem hefði getað verið mikils-
virtur æskulýðsleiðtogi í „Lýðræðisflokknum",
kannski þingmannsefni, eða hver veit hvað, hann
situr nú þama í }>essu hreysi ásamt tukthúslim
um og úrhrökum og svívirðir hugsjónir og lýð-
ræðisbaráttu föður síns.
Þetta var þyngra en tárum tæki.
Aftur heyrði hann rödd sonarins:
— Það er gott að J>eir sýni það í verki hvers
konar lýðræði það er, sem þeir vilja koma á, það
verður til }>ess, að fólk sér í gegnum blekkingar
J>eirra og------
Bogi Bogason kærir sig ekki um að heyra meira,
og snýr sér snögglega á hæli og gengur til baka,
sömiu leið og hann kom.
Hann gengur álútur, þungum skrefum og það
er sem hann þrúgist undir ósýnilegri byrði.
Gremjan ólgar og svellur hið innra með honum.
Þvílík blinda, þvílíkt lánleysi, þvílík vonbrigði.
Umskiptingur, dettur honum í hug. Já, um-
skiptingur, það var einmitt það, sem hann hafði
reynzt, þessi drengur.
Nú finnst honum svo komið, að í hvert skipti
er honum verði hugsað til þessa sonar síns, hvarfli
að honum hugsunin um umskiptinga Jijóðsagn-
arina. Hann var í raun og veru sjálfur orðinn
þátttakandi í reynslu þeirra foreldra, er stóðu
við barnsvögguna og höfðu vænzt þess að sjá
'hjartfólginn glókollinn sinn hjala og brosa, en í
þess stað birtist }>eim ófrýnilegt, hrukkótt, al-
skeggjað gamalmennisandlit, er starði á þau blóð-
hlaupnum augum, með ferlegu umskiptings-
glotti.
Smám saman verður göngúlag hans rösklegra
og ákveðnara og hann ber höfuðið hærra. Nú
gengur hann eins og sá, sem hefur tekið ákvörð-
un, enda hefur hann í raun og sannleika á þess-
ari stundu tekið þá ákvörðun, sem ekki verður
kvikað frá.
Áður en hann veit af, er hann kominn að dyr-
um fundahússins.
í fundarsalnum situr allstór hópur velklæddra
og bústinna manna og ræður ráðum sínum, þegar
Bogi Bogason opnar hurðina og gengur til sætis..
Hann skyggnist um bekki og er sem létti yfir hon
um og hann horfir yfir hópinn með velþóknun.
Hann verður gripinn rósemd og öryggistilfinn-
ingu. Hér á hann heima og hér er gott að vera.
Hér gaf ekki að líta neina ofbeldisseggi eða tukt-
húslimi. Hér voru aðeins velmetnir efnamenn í
virðingarstöðum, máttarstólpar bæjarfélagsins og
þjóðfélagsheildarinnar, kjami „Lýðræðisflokks-