Verkamaðurinn - 20.01.1956, Blaðsíða 2

VERKAMAÐURINN
Föstudaginn 20. janúar 1956
Afglöp bæjarfulltrúa stjórnarflokkanna eru orðin
og Akureyri dýrkeypt
r
Og vegna óstjórnar þeirra og skammsýni er Utgerðarfé
lag Akureyringa nú í mjög alvarlegum f járhagskröggum
Blöð stjórnarflokkanna halda
því einatt á lofti að þeir séu
ábyrgir flokkar og verður þá að
sjálfsögðu að líta svo á að for-
ustumenn og fulltrúar þeirra séu
ábyrgir gerða sinna, a. m. k. þeg-
ar þeir starfa í nafni bæjarstjórna,
þings og ríkisstjórnar eða vinna
önnur þau trúnaðarstörf, sem þeim
hefur verið falið í þágu almenn-
ings.
Þessi margumtalaða ábyrgð
reynist hins vegar harla lítils virði.
Bæjarfulltrúar afturhaldsflokk-
anna hér á Akureyri mundu áreið-
anlega standa slyppir og snauðir ef
þess yrði krafist að þeir borguðu
allt það tjón, sem bærinn hefur
orðið fyrir vegna afskipta þeirra af
málefnum bæjarins og íbúa hans.
Þeir hafa hvorki meira né minna
en valdið bæjarbúum og Akureyr-
arbæ milljónatjóni í tuéatali á
undanförnum 20 árum vegna af-
skipta sinna af útgerðarmálunum.
Og eru þó ótalin öll önnur axar-
sköft þeirra fyrr og síðar.
Þeir hafa ekki greitt einn eyri
af þessari skuld. Þeir hafa hlaupið
frá ábyrgðinni. Allt talið og öll
skrifin um að stjórnarflokkarnir og
fulltrúar þeirra séu ábyrgir flokkar
og ábyrgir menn, er þess vegna
argasta fjarstæða, bjánaleg stað-
hæfing, sem enginn tekur mark á
lengur.
En þeir tímar eru í rtártd, þeéar
stjórnarflokkarnir ver&a dreénir
til ábyré&ar iyrir afélöp sín.
Spymtu við fótum
í 10 ár.
í skrifstofum bæjarins er merk
bók. Hún geymir fundargerðir
bæjarstjómar Akureyrarkaupstað-
ar. Þar eru bókaðar samþykktir
bæjarstjórnar, þessarar virðulegu
samkundu, þar sem skötuhjúin
olíutunnan og kolamolinn, eru hús-
bændur — ennþá. í þessum fund-
argerðum sést það svart á hvítu
að bæjarfulltrúar afturhaldsflokk-
anna spyrntu eins lengi og þeir
þorðu vegna almenningsálitsins,
gegn því að togaraútgerð yrði haf-
in hér á Akureyri. Sósíalistar áttu
frumkvæðið að þessu mikla hags-
munamáli.
Á bæjarstjórnarfundi 17. nóv.
1936 báru þeir fram eftirfarandi
tillögu:
„Fundurirm samþykkir að kjósa
nefnd, sem ger/ sem ýtarleéasta
áætlun um rekstur oé aíkomu-
möéuleika toéaraútéerðar héðan,
oé aíli átbyéé‘leéra upplýsinéa eða
tilboða um verð oé væntanleéa
éreiðsluskilmála á einum til tveim-
ur toéurum, sem hæfileéir væru
til hvers konar veiðiskapar héðan
frá Akureyri. Skili nefndin áranéri
af störfum sínum svo fljótt sem
möéuleét er. — Nauðsynleéur
kostnaður af störíum neírtdarinnar
éreiðist úr bæjarsjóði."
Fulltrúar afturhaldsflokkanna
töluðu fyrst gegn tillögunni, en
samþykktu hana samt eftir nokk-
urt þóf, enda höfðu fjöldamargir
verkamenn mætt á fundinum til
að fylgja eftir á þann hátt tillögu
sósialista.
Árum saman þvældust hinir
steinblindu kettlingar bæjarstjórn-
arafturhaldsins fyrir þessu máli.
Loks 18. sept 1945 samþykkti
meiri hluti bæjarstjórnar að „óska
eftir þvt að ríkisstjórnin ætli Ak-
ureyrarbæ 2 af þeim toéurum, sem
ríkisstjórnin heíur nýverið .fest
kaup á í Enélandi. . ..“
En örgustu afturhaldsseggimir í
bæjarstjórninni þoldu þetta ekki.
Og rúmum tveim mánuðum síðar,
28. nóv. 1945, samþykkti meiri
hluti bæjarstjórnar gegn atkvæð-
um sósíalista, Erl. Friðjónssonar
og Jóns Sveinssonar að afturkaíla
umsóknina um annan toéararm.
Hinir; ábyrgu, framfarasinnuðu
fjármálámenn afturhaldsflokkanna
sýndu þá dáð að éta ofan í sig
helminginn af þeim togurum, sem
þeir höfðu þurft um 10 ár til að
íhuga, hvort vit væri í því fyrir
Akureyrarbúa að stuðla að því að
héðan væri hafin togaraútgerð til
að auka atvinnuna í bænum, auka
tekjur bæjarins og þjóðarinnar í
heild með auknum útflutningi
sjávarafurða.
Vegna hringlandaháttar bæjar-
fulltrúa Framsóknarfl. og Sjálf-
stæðisflokksins var svo bænum út-
hlutað aðeins einum togara, en
þingmanni sósíalista, Steingrími
Aðalsteinssyni, tókst með dugnaði
að bjarga málinu með því að
koma því til leiðar að ríkis-
stjórnin samþykkti að kaupa
2 togara í viðbót og skyldi
Akureyringum ætlaður annar
þeirra. Höfðu sósíalistar hér í bæj-
arstjórn þá áður komið þvx til leið-
ar að allir flokkarnir höfðu gert
með sér bæjarmálasamning í febr.
1946, þar sem m. a. var ákveðið að
endurnýja umsóknina um 2 togara.
Svo þvermóðskuleg var barátta
afturhaldsins gegn þessu óvéfengj-
anlega hagsmunamáli, að þegar
endanlega voru greidd atkvæði
um seinni togarann (10. okt.
1946) greiddu þeir Þorst. M. Jóns-
son og Jón Sólnes enn atkvæði
gegn togarakaupunum!
Skyldu þeir é^ta laét á borðið
nú hjá Steinsen þá tuéi milljóna
króna sem toéaraútéerðin er búin
að é^eiða bæjarbúum, ef farið
hefði verið að ráðum þeirra?
Krafa sósíalista 1951:
Hraðfrystihús verði
byggt.
Sósíalistar áttu einnig frum-
kvæðið að því að stórt og fullkom-
ið hraðfrystihús yrði byggt hér á
Akureyri.
26. okt. 1951 sendi Sósíalista-
félag Akureyrar bæjarstjórninni
erindi og var upphaf þess þannig:
„Sósíalistafélaé Akureyrar bein-
ir þeirri áskorun til Bæjarstjórnar
Akureyrar, að hún beiti sér fyrir
því að byéét verði hér á Akureyri
stórt oé fullkomið hraðfrystihús,
sem íryst éeti a. m. k. 25 tonn af
fiskiflökum á sólarhriné. Athuéaðir
verði möéuleikar á samvinnu bæj-
arins, Utéerðarfélaés Akureyrinéa
oé Kaupfélaés Eyfirðinéa og jafn-
vel fleiri aðila, um byéé‘néu °é
rekstur þess.“
Ennfremur var komist svo að
orði í erindinu:
„I öllum bæjum landsins oé nær
ölíum sjávarþorpum, eru hrað-
frystihús, eitt eða fleiri, sem frysta
fisk. Nær þriðji hlutinn af öllum
fiskafla landsmanna er hraðírystut
tif útflutninés, oé fer sú meðfetð
aflans vaxandi með hverju ári. A
þessu ári er talið að útflutninéur
hraðsfrysts fiskjar verði að verð-
mæti á annað hundrað milljónit
króna. Suðurlandstoéerarnir hafa
selt mestallan hluta karfaveiði
sirmar t frystihúsin fyrir kr. 650.00
tonnið, á sama tíma oé toéararnir
norðanlands seldu sinn afla fyrir
kr. 425.00 tonnið í bræðslu. Út-
flutninésverðmæti aflans er talið
að vera íullum helminéi meira
með þv't að frysta ílökin, sem eru
nánast 1/3 hluti þunéa fiskjarins,
oé að vinrta úréané, þ. e. 2/3 hluta
í verksmiðjum.... S.I. sumar öfl-
uðu Akureyrarskipin um 11 þús.
smálestir af karta. Úr þeim afla
heíði mátt íá um 3 þús. smál. af
hraðfrystum karfaflökum með
þeirri framleiðsluéetu, sem hér um
ræðir. Eftir sem áður hefðu verið
um 8 þúsund smál. eftir til vinnslu
í Krossanesi.
Toéaraútéerðin hefði með því
fenéið 2—2 (4 milljón krórta meira
fyrir aíla sinn oé aílinn verið auk-
inn að verðéildi til útflutninés um
a. m. k. 3—■4 millj. króna. Þá má
einnié éera ráð fyrir að rekstm
slíks frystihúss hér éæti verið til
mikils öryééis fyrir stöðuéan rekst-
ur toéaranna, þeéar ísfiskmarkaður
er ótryééur eins oé búast má við á
ýmsum tímum.
Mestur hluti verðmætisaukans
yrðu vinnulatm hinna möréu at-
vinnuþuríandi íbúa bæjarins, en
éera :má ráð tyrir, að um eitt
hundrað manns hefðu vinnu við
flökun oé pökkun aflans, þeéar
rekstur væri í íullum éanéi.“
Verkamannafélag Ak. samþykkti
með samhljóða atkvæðum eftirfar-
andi tillögu á fundi 18. nóv. 1951:
„Fundurinn faénar því að tram
er komin í bæjarstjórn tillaéa um
byééinéu hraðfrystihúss hér í bæn-
um. Telur fundurirm að stofnun
slíks a tvinn ufyrirtækjs éeti haft
úrslitaþýðinéu um afkomu verka-
fólks hér á Akureyri oé skorar þvi
á bæjarstjórn að hraða svo sem
unnt er undirbúninéi þessa mikla
nauðsynjamáls.“
Kusu nefnd, en viljinn
tregur til framkvæmda
eins og áður.
Vegna hneysu þeirrar, sem bæj-
arfulltrúar afturhaldsins höfðu
haft af togarakaupunum, þorðu nú
þessir ábyrgu fulltrúar ekki annað
en að vera því fylgjandi að bæjar-
stjórnin kysi nefnd til að athuga
möguleika á rekstri frystihúss og
til að athuga skilyrði fyrir sam-
starfi KEA og Útgerðarfél. Akur-
eyringa, bæjarins o. fl. Kaus bæj-
arstjórn þessa nefnd í nóv. 1951.
En það kom fljótt í ljós að bæj-
arfulltrúar hins sameinaða aftur-
halds höfðu síður en svo áhuga
fyrir því að fullkomið hraðfrysti-
hús yrði byggt hér til að stórauka
atvinnuna, og efla hag bæjar og
ríkis. Sömu blindingjarnir og
þvælst höfðu um 10 ára skeið fyr-
ir togarakaupunum, eða tvíburar
þeirra, gerðu allt sem þeir gátu
eða þorðu til að reyna að koma í
veg fyrir að hraðfrystihúsið yrði
byggt. í þrjú ár felldu þeir t. d.
tillögur sósíalista um að tekinn
yrði á fjárhagsáætlun bæjarins
nýr liður um framlag til frysti-
hússbyggingar.
V erkalýðssamtökin
herða sókn sína.
10. febr. 1953 skrifaði Verka-
mannafél. Akureyrarkaupstaðar
öllum verkalýðsfélögum bæjarins,
öllum félögum iðnaðarmanna og
stjórnmálaflokkunum eftirfarandi
bréf:
„Samkvæmt fundarsamþykkt í
félaéi voru, beinum vér þeim til-
mælum til íélaés yðar, að það’
skipi einn fulltrúa í nefnd, sem
hafi það hlutverk að vinna að því
að hér í bænum verði reist full-
komið hraðfrystihús.
Vér teljum að á því sé nú meiri
nauðsyn en nokkru sinni áður, að
hér rísi upp ný atvinnutæki, sem
bætt éeti varanleéa úr því éP‘É~
vænleéa atvinnuleysi, sem hér rík-
ir mikinn hluta ársins. í því sam-
bandi teljum vér, að aukin þátt-
taka Akureyrinéa í fiskveiðum,
éeti haft aféerandi áhrif.
Vér teljum einnié að mál þetta
varði ekki einéönéu verkamenn
bæjarins, heldur einr^ié alla þá,
sem byééía lífsafkomu sína á at-
hafna lífi í bænum. Þess veéna
förum vér þess á leit að félaé yðar
hefji samstarf við félaé vort um
þessi mál.
Vér væntum heiðraðs svars yð-
ar sem fyrst oé eiéi síðar en 20.
okt næstk.“.
Kusu flest félögin fulltrúa í hina
sameiginlegu nefnd.
Afturhaldið þrjóskaðist enn við.
Fulltrúar þess í bæjarstjórniinni
héldu því sí og æ fram að hrað-
frystihúsin í landinu væru þá þeg-
ar orðin of mörg fyrir markaðinn
og að togarafiskur gæti aldrei orð-
ið markaðshæf varasemfreðfiskur.
Reynzlan hefur nú sannað að
báðar þessar „röksemdir“ voru
marklaust hjal aumkunarverðra,
andlegra aumingja og fáráðlinga.
Á fundi, sem Verkamannafélag
bæjarbúum
Ak. hélt 18. okt. 1953 var einróma
samþykkt að skora á bæjarstjórn-
ina að ganga eftir því að nefnd sú,
er hún kaus til að ganga frá áætl-
unum um byggingu og rekstur
hraðfrystihúss í bænum, skilaði
sem fyrst áliti sínu. 3. nóv. 1953
voru ályktanir frá verklýðsfélög-
unum um hraðfrystihússmálið á
dagskrá bæjarstjómar. Var sam-
þykkt eftir nokkurt þóf að krefj-
ast þess að hraðfrystihússnefndin
skilaði tafarlaust áliti sínu og að
boðað yrði til fundar með stjórn-
endum Útgerðarfél. Akureyringa
h.f., hraðfrystihússnefnd, útgerðar-
mörmum bæjarins og öðrum þeim
aðilum, sem líklegir þættu til að
hafa áhuga á þessu máli eða hefðu
hagsmuna að gæta í sambandi við
það. Jakob Frímannsson maldaði
þar einkum í móinn, talaði hann
tn. a. um „rolegheit og skynsemi“,
en hann hafði manna mest haldið
fram þeirri skoðun að það væri
hið mesta glapræði að ráðast í
byggingu hraðfrystihúss!
Allsherjar undanhald
afturhaldsins.
Nú hófst undanhald afturhalds-
ins. Boðað var til fundar með bæj-
arstjórn, stjórn Útgerðarfél. Akur-
eyringa h.f., stjorn Krossanesverk-
smiðjunnar, hraðfrystihússnefnd
°g útgerðarmönnum bæjarins.
Samkv. fundarboði átti verkefni
fundarins að vera það „að kanna
til hlítar vilja útéerðarinnar í
þessu máli, samræma mismunandi
afstöðu oé Ieitast við að finnaj
málinu traustan bakhjarl til
skjótra framkvæmda."
Tryggvi Helgason, sem manna
mest hafði beitt sér fyrir fram-
gangi þessa máls, hélt uppi sókn
ásamt Braga Sigurjónssyni á þess-
um fundi.
Guðm. Guðmundsson, forstjóri,
skýrði frá því að þetta mikla hags-
munamál togaraútgerðarinnar
heíði aldrei verið rætt í stjórn Úi-
éerðarfélaésins!
Fundurinn samþykkti að lokum
eftirfarandi tillögu:
„Sameiéinleéur fundur bæjar-
stjornar Akureyrar, hraðfrystihúss-
neíndat bæjarins, stjórna Krossa-
nessverksmiðjunnar oé Útéerðarfé-
laés Akureyrinéa oé annarra út-
éerðaraðila staðarins, haldirm 9.
nóv. 1953, ítrekar þá samþykkt
bæjarstjórnar frá 3. nóv. sJ., að
afla skuli eins fljótt oé framast er
unnt nákvæmra áætlana um byéé-
inéu oé rekstur hraðfrystihúss á
Akureyri. Jafnframt felur fundur-
inn bæjarstjóra oé þinémanni bæj-
arins að Ieita þeéar eftir ákveðn-
um svörum ríkisstjórnarinnar um
framlaé oé aðstoð við að koma
hér upp atvinnustofnun þessari."
Tillagan var samþykkt með sam-
hljóða atkvæðum, en 10 aftur-
haldspokar sátu hjá. Voru þeir all-
ir á móti málinu í hjarta sínu, en
brast kjark til að greiða mótat-
kvæði vegna almenningsálitsins í
bænum.
Eftir þennan fund birti Haukur
Snorrason, ritstj. „Dags“, (sem nú
er hlaupinn á brott úr þessum bæ
frá öllum loforðum sínum um að
(Framhald á 4. síðu.)