Verkamaðurinn - 24.02.1956, Blaðsíða 3

Föstudaginn 24. febrúar 1956
VERKAMAÐURINN
m‘IUUildHÍI!'r'
3
ATHYGLISVERÐ
UMMÆLI
Blað Sjálfstæðisfl. „Siglfirð-
ingur“ sagði 17. jan. sl. m. a. svo
frá:
„Það leikur ekki á tveim tung-
um, að áriífc 1955, er það bezta og
hagstæðasta, sem við höfum búið
við síðastliðin 10 til 12 ár. —
Atvinna hefur verið óvenju mikil
og stöðug, og afkoma fólksins eftir
ársvinnuna yfirlitt ágæt.
Af þeim aðilum, sem staðið hafa
að velgengni fólksins og rýmkað
hafa afkomumöguleika þess, ber
hæst á togurum bæjarútgerðarinn-
ar. Þeir hafa aflað vel, stundað
veiðiskapinn frátafalítið, komið af
veiðum með hráefni til úrvinnslu
reglulega eftir tiltekinn veiðitímá,
og á þann hátt haldið atvinnu
har.da landsfólkinu stöðugri.
1 sambandi við togarana, má
geta þess, og er gleðiefni allra
Siglfirðinga, að bæjarfélagið á
marga atorkusama og stórduglega
sjómenn, sem skipa sín sæti á tog-
urunum með mikilli prýði, og
ekki myndi vonlaust að vænta
þess að yfirstjórn togaranna skip-
uðu siglfirzkir menn áður en mörg
ár líða. Er þetta ekki sagt til að
vanmeta dugnað og stórhug núver-
andi skipstjóra, sem báðir hafa
reynzt ágætir og farsælir menn.
Næati aðilinn, sem styðui að
aukinni atvinnu er hraðírystihús
S.R. og Hiaðtryalihúsið ísafold.
Bæði hafa þessi hús veitt fjölda
fólks atvinnu við úrvinnslu hráefn-
is úr toéurunum, o£ um leið útbúið
áéseta framleiðsluvöru.“ (Leturbr.
,,Vm.“).
Þessi ummæli „Siglf.“ eru í
raun og veru mjög þungur áfellis-
dómur um framkomu afturhalds-
flokkanna hér á Akureyri í frysti-
húsmálinu og einnig togaraútgerð-
armálunum, sem rakin var hér ný-
lega í blaðinu.
Hafa vanmetið
Sovétríkin
Marguerite Higgins, fréttaritari
bandaríska íhaldsblaðsins Nevi York
Herald Tribune, skýrði nýlega frá
því í grein, sem hún skrifaði um
þriggja vikna dvöl sína í Sovétríkj-
unum, að hún hafi um gjörvallt
landið getað skoðað stórkostlega
iðnaðarþróun. Hún segir m. a.:
„Tyrir 10 drum siðan var Rustavi
ekki annað en slétt, þurr eymimörk,
umkringd af hinum fögru og lit-
skrúðugu fjöllum Kdkasus. Nú er
llustavi spdnný atorkusöm borg,
með 70 þús. ibúum, en yfir höfðum
þeirra gncefa risavaxnir reykhdfar
geysimikils stdliðjuvers."
Belgískur sérfræðingur, sem hún
hitti meðan hún dvaldi þar austur
frá, skýrði henni svo frá:
„Stóriðjuverið Rustavi er að öllu
leyti nýthkulegt. Vélaútbúnaðurinn
— hinar stóru vélarj sem eru sjdlf-
virkar — er d langtum hoirra stigi
en i flestum verksmiðjum sem ég
þekki í Vestur-Evrópu."
„Ferðalag til Rustavi," heldur
bandaríski fréttaritarinn áfram,
„bindur enda d allt vestrcent van-
mat d getu Sovétríkjanna —----
Bandarískir verzlunarmenn, enskir
sérfrœðingar, franskir iðnaðarmenn
o. s. frv, sem voru i heimsókn, og
sem ég hafði rcett við i Sovétrikjun-
um, höfðu við brottför sina allir
komizt að athyglisverðri samhljóða
niðurstöðu. Þeir sögðu, að heita
mdtti unduntekningarlaust, að það
vceri skoðun þeirra, að umheimur-
inn hefði vanmetið fœrni og getu
Sovétrikjanna."
Friðgeir H. Berg, rithöfundur
Fæddur 8. júní 1883. — Dáinn 11. febr. 1956.
- Nokkur minningarorð -
Um áratuga skeið hafði ég
þekkt Friðgeir Berg frá öðrum
mönnum, mætt honum á götu, átt
smáerindi við hann vegna starfa
hans, verið með honum í hópi
fréttamanna. í mínum augum var
hann orðinn óaðskiljanlegur bæj-
aalífinu, jafn sjálfsagður dráttur í
svip þess eins og þeir hlutir, sem
ekki eru lífi gæddir. Það var jafn
eðlilegt að mæta honum í anddyri
pósthússins með fréttaskeyti í
hendinni eins og að húsin væru á
sínum rétta' stað, jafn rökrétt að
mæta honum x Strandgötunni eins
og að finna þar nálægð sjávarins.
Og maður hugsar sjaldnast mikið
um þá hluti, sem í vitund manns
eru óhagganlegir og sjálfsagðir og
ég átti þess enga von að kynni
okkar Friðgeirs yrðu nánari en
hverra annarra málkunnugra sam-
borgara, sem eiga dagleg, hvers-
dagsleg erindi hver við annan og
hyggja ekki á nánari kynni.
En á liðnu sumri lágu leiðir
okkar saman um nokkurn tíma, er
viö þreyttum saman vist á sjúkra-
húsinu og hlutum að verða stofu-
félagar. Nú, er ég spyr Friðgeir
látinn, verður mér hann, þrátt fyrir
allt, minnisstæður eins og hann
kom mér fyrir sjónir þessa sól-
skinsbjörtu júlídaga. Sjóndeildar-
hringur okkar, sá er ekki sneri til
næstu sjúkra.unia, var að vísu
takmarkaður af Vaðlaheiðinni hjá
Hallanda, á annan veginn, en af
kirkjugarðinum á hinn veginn.
Nokkur hluti af Pollinum, Garðs-
árdalurinn og hluti af Kaupangs-
sveitinni laut þannig augum okk-
ar, en allt sem þar var fyrir utan
var forréttindasvæði hinna starf-
andi og heilbrigðu. En umræður
okkar á stofunni voru ekki háðar
neinum þröngum sjóndeildarhring.
Þar var þeyst um víðáttur, bæði í
tíma og rúmi. Aftur í Sturlunga-
öld og jafnvel lengra. Kaflar úr
Islendingasögum, er þóttu afbragð
að orðsnilld voru sagðir fram eftir
minni og listakvæði höfuðskáld-
anna höfð á hraðbergi. Það var
skroppið oft og mörgum sinnum
vestur til Kanada, landsins, sem
fóstraði Friðgeir flest æskuárin.
Það var þeytzt í austur og vestur.
Jafnvel lífsgátan sjálf var ekki
látin í friði.
Það var gaman að vera sam-
ferðamaður Friðgeirs á öllum þess-
um ferðum. Heyra frumlegar og
persónulegar skoðanir hans á sögu
og söguhetjum, fornum og nýjum.
Viðhorf hans í þeim efnum voru
vissulega engin eftiröpun, og þótt
ég væri honum oftlega ósammála
hlaut ég að dást að því hve hann
var algerlega frjáls af klafa hefðar
og vana. Þar, sem annars staðar,
hafði hann krufið málefni og menn
til mergjar sjálfur og hvergi tekið
neinar fullyrðingar sem góðar og
gildar aðrar en þær, sem hyggju-
vit hans og lífsreynsla höfðu gefið
hina hæstu einkunn.
Það var fróðlegt og skemmtilegt
að heyra Friðgeir segja frá brot-
um úr ævi sinni, vestan hafs.
Kynnum sínum þar af mönnum
og málefnum. En þar var ekki
alltaf sólskin og sumar. Þar, sem
annars staðar, lagði lífið þungar
kvaðir á menn og spurði hvergi
um aldur né ætt. Þar í landi,
fjarri löndum og vinum, langt inni
í vetrarríki Kanadaskóga varð
Friðgeir fyrir slysi, sem nær hafði
svipt hann öðrum fæti og olli því,
að hann sté aldrei síðan báðum
fótum heilum til jarðar. En að
lokinni langri sjúkrahússvist gekk
hinn ungi Islendingur aftur út í
lifsbaráttuna þar vestra, og vann
sér þar braut til bjargálna, þrátt
fyrir þetta mikla áfall. Varð hann
eftirsóttur húsasmiður og þóttu
verk hans unnin af þokka og fyrir-
hyggju. Er Friðgeir lagði út á
húsasmíðabrautina mun hann hafa
notið meðfæddrar listhneigðar og
frábærrar athyglisgáfu. Annaðist
hann byggingu margra timburhúsa
og tók upp nýjungar í vinnubrögð-
um, sem þóttu til fyrirmyndar.
Hefði hann án alls vafa getað átt
völ margra góðra kosta, ef hann
hefði ílendzt í nýja landinu, en svo
varð ekki.
Hvort sem skiptust á skin eða
skúrir seiddi ísland hugann og
minningin um bjarta mey og
hreina, sem þar beið hans, réði
úrslitum. Eftir 17 ára útivist í
misviðrum framandi lands hélt
Friðgeir heim til íslands og nam
þar land að nýju. Gekk hann nú
að eiga konu þá, er aldrei hafði
úr huga hans vikið öll fjarvistar-
árin, Valgerði Guttormsdóttur, er
nú lifir mann sinn. Um sömu
mundir byggði Friðgeir nýbýli þar
sem heitir að Hofgörðum í Arnar-
neshreppi og bjuggu þau hjón þar
um skeið, fluttu síðan til Akureyr-
ar, þar sem Friðgeir stundaði iðn
sína jafnframt ýmsum öðrum
störfum, til dauðadags.
Ritstörf voru Friðgeir jafnan
hugleikin, og þeim helgaði hann
tómstundir sínar. Hann var mjög
hagur maður jafnt á bundið mál
sem óbundið. Málfar hans var hóf-
samlegt og meitlað, hreint og lýta-
laust, eins og það sprettur tærast
af vörum ísleftzkra alþýðumanna.
Ritverk hans eru ekki mikil að
vöxtum, en þó hygg ég að sumum
kvæða hans verði langra lífdaga
auðið. Mætti ég nefna þar „Eyði-
býlið“ sem dæmi. Um það kvæði
sagði það merka skáld, Páll
Bjarnason, Vesturíslendingur, sem
Samvinnutryggingar endurgreiða
viðskiptavinum 2.818.000.oo kr.
fyrir síðastliðið ár
Samvinnutryggingar hafa ákveð-
íð að endurgreiða til hinna tryggðu
2.818.000 krónur fyrir txyggingar-
arið 1955 og verður þessu fé skil-
að aftur til þeirra, sem tryggðu í
orunadeild og sjódeild félagsins.
Pá hafa Samvinnutryggingar á-
Kveðið, að brunatryggingar húsa
njá félaginu skuli framvegis einnig
gilda fyrir snjóflóð án þess að ið-
gjald hækki, og má þannig segja,
ao allir, sem eiga hús sín tryggð
ujá Samvinnutryggingum fái nú
oKeypis snjóflóðatryggingu.
Stjórn Samvinnutrygginga tók
pessar ákvarðanir á fyrsta fundi
sxnum á þessu ári, sem haldinn var
xyrir nokkru, en Samvinnutrygg-
mgar eiga 10 ára afmæli síðar á
arinu. Samvinnutryggingar byrjuðu
að endurgreiða tekjuafgang sinn
1948 og hafa nú að meðtöldum
/.8 milljónum fyrir 1955, endur-
greitt því fólki, sem tryggir hjá
íélaginu, samtals 9.6 milljónir
króna.
T ekjuafgangurinn verður að
nokkru leyti greiddur út og að
nokkru lagður í stofnsjóð viðskipta
manna Samvinnutrygginga. Allir
þeir, sem hafa brunatryggt á árinu,
fá endurgreitt 15% af iðgjöldum
þannig, að 10% verða dregin frá
endurnýjunariðgjöldum, en 5%
lögð í stofnsjóð. I sjóðdeild verða
endurgreidd 25% af iðgjöldum
fyrir vörur tryggðar í flutningi,
10% útborguð og 15% lögð í
stofnsjóð. Fyrir skipatryggingar
verða endurgreidd 10%, 5% út-
borguð og önnur 5% lögð í stofn-
sjóð, og fyrir ferðatryggingar 20%,
m. a. hefur imnið það afrek að
snúa fjölda höfuðkvæða íslenzkra
þjóðskálda á enska tungu, að það
sæmdi sér vel við hlið hinna
fegurstu kvæða heimsbókmennt-
anna.
Friðgeir hugsaði mjög um svo-
kölluð dulræn mál og taldi sig
hafa öðlazt mikla reynslu í þeim
efnum. Ritaði hann bók um þá
reynslu sína.
Meðal óprentaðra handrita Frið-
geirs er bók, sem fjallar um ýmsa
æviþætti hans og kynni af mönn-
um og atburðum. Þykir mér lík-
iegt að þar sé forvitnilegt, fróð-
legt og skemmtilegt rit og óskandi
að útgáfa þess dragist ekki úr
hömlix.
Þetta átti aldrei að verða nein
ritgerð um Friðgeir Berg og því
síður mat á lífsstarfi hans. Aðeins
nokkur þakkarorð fyrir góð kynni
og vináttu. Eg sé Friðgeir fyrir
mér eins og hann var fyrir fáum
vikum, aldurhniginn en þó við
óbugað þrek andlegt og líkamlegt,
svipinn festulegan og hreinan, fas-
ið virðulegt og þó hlýlegt, gaman-
yrði á vörum og hlýja í handtak-
inu, traustan eins og bergið, sem
hann tengdi nafni sínu. Þannig
menn lifa í huga mínum og allra
annarra samferðamanna sinna.
Björn Jónsson.
þar af 10% útborguð og 10% lögð
í stofnsjóð.
Því miður er enginn tekjuaf-
gangur af bifreiðatryggingum í ár,
og stafar það af hinni geigvænlegu
aukningu umferðaslysa og árekstra
auk þess sem viðgerðir og efni til
bifreiðaviðgerða hafa hækkað
verulega. Varð afkoma bifreiða-
deildar sem næst þannig, að ið-
gjöld og tjón stóðust á, en allur
tilkostnaður deildarinnar var tap
félagsins. Var afkoma á kasko-
tryggingum sérlega slæm.
Okeypis snjóílóðatryééiné•
Snjóflóð valda oft tjónum og
mannskaða hér á landi, eins og
alþjóð er kunnugt. Hafa flóðin
valdið mjög tilfinnanlegum tjón-
um á ýmsum stöðum á landinu, en
snjóflóðatryggingar hafa ekki ver-
ið til hér á landi fyrr, svo að
ómögulegt hefur verið að forðast
fjárhagslegt tjón af flóðum.
Framkvæmdastjórn Samvinnu-
trygginga hefur athugað mál þetta
og komizt að þeirri niðurstöðu, er
fram kemur í ákvörðun stjómar
trygginganna. Verða því öll hús í
landinu, sem brunatryggð eru hjá
Samvinnutryggingum, framvegis
einnig tryggð fyrir snjóflóðum.
Um bætur fyrir slík tjón verður
farið eftir sömu reglum og um
brunatjón. Iðgjald húsatrygging-
anna verður óbreytt þrátt fyrir
þetta.
Iðéjöld yfir 30 milljónir króna.
Árið 1955 var langstærsta veltu-
ár Samvinnutrygginga, og jukust
iðgjöld um 8.5 milljónir á árinu
(Framhald á 4. síðu).
Skák Friðriks og
Júlíusar Hvitt: Júlitis Bogason.
Svart: Friðrik Ólafsson.
1. d4 Rf6
2. c4 e6
3. Rc3 Bb4
4. e3 c5
5. Rf3 0-0
6. Bd3 d5
7. a3 BxRf
8. pxB Rc6
9. 0-0 b6
10. cxd exd
11. h3 He8
12. Bb5 Bd7
13. BxR BxB
14. Bb2 Re4
15. Rd2 Rd6
16. a4 Dd7
17. a5 Bb5
18. Hel Dc7
19. axb axb
20. dxc bxc
21. Df3 Db7
22. Df4 Db6
23. HxH HxH
24. De5 Bc4
25. RxB dxR
26. Hdl DxB
27. DxR h6
28. De5 De2
29. Hbl Dd3
30. Hb8f HxH
31. DxHf Kh7
32. De5 f6
33. Dxc5 Dxc3
34. Df5f Kg8
35. Dc8f Kf7
ntefli.