Verkamaðurinn - 31.08.1956, Blaðsíða 3

Föstudaginn 31. ágúst 1956
VERKAMAÐURINN
3
STEINUNN BJARMAN:
Ævintýri í Austurvegi
Verkamaðurinn hefur farið
fram á það við mig, að eg segði
lítið eitt frá ferð minni um Ráð-
stjórnarríkin núna á þessu sumri.
Menniijgar- og friðarsamtök
kvenna á Akuryeri buðu mér að
taka þátt í þessari ferð fyrir
hönd félagsins. í förinni tóku
þátt, auk mín, fimm konur frá
Reykjavík og eru þær: Halldóra
B. Björnsson, skáldkona, Guð-
rún Guðjónsdóttir, húsmóðir,
báðar frá Mennningar- og friðar-
samtökum kvenna í Reykjavík,
Arnheiður Sigurðardóttir, stud.
mag., frá Lestrarfélagi kvenna,
Valgerður Guðmundsdóttir,
barnakennari, frá kennarasam-
tökunum, og Kristín L. Sigurð-
ardóttir, fyrrv. alþingiskona, frá
Kvenréttindafélagi íslands.
Við lögðum af stað frá Reykja-
vík 23. júlí með m.s. Dettifoss.
Veður var hálf leiðinlegt yfir
Atlansthafið og töluverður sjór,
oftast 7—8 vindstig. Komið var
til Hálsingborg í Svíþjóð og á
ytri höfnina í Kaupmannahöfn.
Síðan héldum við inn Eystrasalt,
en urðum fyrir hálfgerðum von-
brigðum með það. Veður var
drungalegt og lítið að sjá annað
en haf á allar hliðar, við höfðum
allar gert ráð fyrir að sigling um
Eystrasalt væri eitthvað stór-
merkilegt. Morguninn 30. júlí
komum við til Hálsingfors í
Ijómandi góðu veðri. Hálsingfors
er skínandi fögur borg. og hefð-
um við gjarnan viljað standa þar
við í nokkra daga, en tíminn
leyfði það ekki. Nú var okkur
ekki til setunnar boðið, það
fyrsta, sem við þurftum að gera,
var að tala við Erik Juuranto,
ræðismann fslands í Hálsingfors
og leita liðsinnis hans. Kristín
varð veik á sjónum og treysti sér
ekki lengra, hún ætlaði því að
reyna að fá flugferð til Hafnar,
en við hinar vildum helzt ganga
af skipinu í Hálsingfors; orsök
þess var sú, að skipaafgreiðslan í
Reykjavík hafði gefið okkur þær
upplýsingar, að skipið færi beint
til Leningrad frá Hálsingfors, en
er við vorum komnar af stað var
okkur tjáð að frá Hálsingfors
yrði farði til Ventspils og yrði
það viku til 10 daga töf. Við
höfðum allar nauman tíma og
vildum því helzt komast með
lest frá Hálsingfors til Lenin-
grad. Juuranto reyndist hreinasti
töframaður, og um hádegi 31.
júlí var Kristín flogin áleiðis til
Hafnar, en við hinar komnar á
fleygiferð með rússneskri lest til
Leningrad. Jámbrautarvagninn,
sem við vorum með, var hinn
þægilegasti, fjórir farþegar í
hverjum klefa. í þessum vagni
voru, fyrir utan okkur, eintómt
fólk frá U.S.S.R. að koma úr
sumarfríi í Finnlandi. Fólk þetta
var allt mjög kátt og fjörugt, og
leið ekki á löngu þar til það
reyndi að tala við okkur. Var
síðan haldið uppi látlausum sam-
ræðum, talað á lélegri ensku, enn
lakari þýzku og jafnvel reynt að
babla á frönsku, að ekki sé talað
um fingra- og augnamál. Fólk í
Sovétríkjunum er sérlega spennt
fyrir útlendingum og fljótt að
kynnast, það vill alla hluti fyrir
mann gera og spyr um allt milli
himins og jarðar. Ýmislegt kom
okkur kynlega fyrir sjónir hjá
þsesu fólki fyrst í stað, sem við
áttum eftir að venjast fljótlega. í
Sovét eru allir skyldugir að láta
gera við tennur sínar, og virðist
aðallega gert við tennur með
gulli eða stáli, og þótti okkur það
broslegt fyrst í stað, að sjá fólk
með fullan munn af stál eða gull-
tönnum. Þarna eru líka afar
margir karlmenn, sem raka allt
hár af höfði sér á sumrin, og
rákum við auðvitað augun í það
líka. Þá voru það náttfötin, við
lögðum af stað frá Hálsingfors
um hádegi, ekki var lestin farin
að hreyfast, er allir Rússarnir
voru háttaðir og farnír að ganga
um á þeim skræpóttustu nátt-
fötum, sem eg hef séð. Voru þeir
svona klæddir allan daginn, og
er það sjálfsagt þægilegasti
klæðnaður í steikjandi hita járn-
brautarinnar, en við, þessar ís-
lenzku konur, horfðum á alveg
undrandi. Um það leyti er við
komum að finnsku landamærun-
um fórum við í gegnum alla
járnbrautarvagnana í leit að
finnskum matarvagni, á leiðinni
til baka heyrðum við allt í einu
talaða íslenzku og ætluðum varla
að trúa eyrum okkar, en þá voru
þarna 6 íslenzkir menn, verka-
mannasendinefnd á leið til
Moskvu. Það urðu auðvitað
miklir fagnaðarfundir er við
hittumst, og engu líkar en við
hefðum hitt nákomna ættingja,
þótt við hefðum aldrei séð neinn
þessara manna áður. Lestin kom
til Leningrad skömmu eftir mið-
nætti og kvöddum við þar ís-
lendingana og samferðafólkið,
sem allt ætlaði lengra. Kvaðst
var með nokkrum trega og skipzt
á gjöfum.
Soviet Womens’ Committee, en
svo heitir félagið sem bauð okk-
ur til Sovét, átti ekki von á okk-
ur til Leningrad fyrr en daginn
eftir, svo að enginn var til að
taka á móti okkur á járnbrautar-
stöðinni. Fyrr en varði kom
maður einn frá Inturist, kom
okkur upp í leiguibíl og innan
stundar vorum við staddar á
ágætum gistiherbergj'um í Hótel
Evrópa. Morguninn eftir kynntu
sig fyrir okkur tvær ungar kon-
ur, sem höfðu komið með lest
frá Moskvu um nóttina, þetta
voru Raya Smirnova, sem starfar
hjá S. W. C., og Marianna Pode-
bedova, túlkurinn okkar. Þessar
ungu konur reyndust okkur af-
burða vel; voru þær með okkur
allan tímann, er við gistum
Sovét og varð okkur vel til vina.
Við vorum 3 daga í Leningrad.
Fyrsta daginn vorum við kynnt-
ar fyrir konu, er heitir Helen
Hahalina, hún er læknir að
menntun, en starfar núna sem
þingmaður og er einnig forseti
borgarráðsins. Frú Hahalina er
sérstaklega geðug og heillandi
kona og vorum við gestir hennar
dagana, sem dvalið var í Lenin-
grad.
Leningrad er afar falleg borg,
Pétur mikli stofnsetti borgina og
skipulagði hana. Á miðhluta
borgarinnar er gerla hægt að sjá
hina stórkostlegu skipulagshæfi-
leika hans. Breiðar götur, stórar
hallir og skemmtigarða. Borgin
er byggð við mynni árinnar
Nevu og minnir hún, að sumra
sögn, á Feneyjar, alls staðar eru
brýr yfir ána og bátar siglandi
fram og til baka, en á bökkunum
standa smástrákar og gamlir
menn og dorga. Flestar gamlar
stórbyggingar eru eftir franska
eða ítalska byggingameistara og
líkist Leningrad gömlum stór-
borgum VesturEvrópu meira en
nokkur önnur borg í Rússlandi.
Þjóðverjar sátu um borgina í
síðustu styrjöld 2 ár og héldu
þann tíma uppi látlausri skothríð
og loftárásum; ótrúlega lítil
merki sjást þó í borginni, allt
hefur verið byggt upp aftur. —
Margt, bæði merkilegt og
skemmtilegt, sáum við í Lenin-
grad. Einn daginn komum við í
stórhýsi eitt mikið og nefna þeir
slíka staði Culture House, sem
mætti leggja út sem Menningar-
hús eða Tómstundaheimili. Þessi
stofnun er kennd við Gorky, og
var þar margt til að minna á
hann. Fyrsta Culture House var
stofnað 1927, en nú eru þau í öll-
um Sovétlýðveldunum og eru af-
ar vinsæl. í húsinu, sem við
skoðuðum í Leningrad, eru mjög
magrar vistarverur og margs
konar klúbbar starfræktir. Fast
starfslið stofnunarinnar er um
200 manns. Um 2 millj. manna
taka þátt í starfi þessarar stofn-
unar og geta 5—600 manns verið
að starfi í klúbb-herbergjum í
einu. Þarna er einnig bíó og leik-
hús, sem hefur 250.000 sæti, og er
það stærsta leikhúsið í Lenin-
grad. í þessum klúbbum taka
þátt ungir og gamlir, skrifstofu-
fólk, verkafólk, heilar fjölskyld-
ur. Þarna eru stór bókasöfn bæði
fyrir börn og fullorðna, svo og
tæknibókasafn. Mikið er flutt
þarna af fyrirlestrum um öll
hugsanleg efni. Þarna eru sauma
klúbbar, skákklúbbar, dans-
klúbbar, íþróttaklúbbar, lista-
klúbbar, svo að lítið eitt sé nefnt.
Allt er þetta ókeypis fyrir með-
limi stofnunarinnar, nema ef at-
vinnu-listafólk sýnir. Þarna sá-
um við mjög fjöruga og skemmti
lega, nýja óperettu. Listafólkið
sem sýndi var frá Moskvu og var
þetta fyrsta sýning. Húsið var
alveg troðfullt og fögnuði áheyr-
enda virtust engin takmörk sett.
Óperetta þessi var í þrem þáttum
og voru allir leikendur kallaðir
fram eftir hvern þátt. Skemmti-
legt atvik bar við eftir annan
þátt; leikendurnir, sem voru
geysi margir, stóðu fremst á
sviðinu, áhorfendur höfðu klapp
að og kallað hrifningarorðum í
langan tíma, þegar leikararnir
skyndilega réttu fram hægri
hendi og köstuðu heilu blóma-
hafi yfir áhorfendur, ég ætla
ekki að reyna að lýsa áhrifunum,
en meiri stemningu í leikhúsi
hef eg aldrei fundið.
Einn daginn heimsóttum við
afar skemmtilegt heimili, en það
er heimili fyrir gamalt leiklistar-
fólk alls staðar að úr Ráðstjórn-
arríkjunum. Þarna bjuggu aldr-
aðir söngvarar, leikarar og ball-
ettdansarar. Fólk þetta var sér-
lega ungt í anda og gestrisið. —
Heimilið var upphaflega stofnað
fyrir byltinguna af frægri leik-
konu, en síðan hefur oft verið
byggt við það, og eru þar nú
margar stórar og fallegar bygg-
ingar. Gamla fólkið leiddi okkur
«
um allar byggingarnar og sáum
við þar marga fallega sali, sem
það hafði til sameiginlegra nota.
Voru þar konsertsalir, lessalir,
útvarps- og sjónvarpssalir, svo
og töluvert stórt leiksvið, og sal-
ur fyrir marga áhorfendur. —
Listafólk á ferð í Leningrad
kemur oft í heimsókn og íl'um-
sýnir þarna ýmis verk. Þá var
okkur boðið að sjá einkaherbergi
fólksins. Allir rifust um að fá að
bjóða okkur inn og fórum við í
mörg herbergi og lituðumst um,
en hrædd er eg um að sumir,
sem við gátum ekki heimsótt,
háfi verið móðgaðir. Herbergin
voru eins og yfirfull hreiður,
rúmin hurfu í púðahrúgu og
veggirnir voru þakktir ljós-
myndum og útsaumuðum reflum,
á kommóðum og borðum voru
kynstur af postulínsmunum og
blómum; þessar vistarverur voru
þó með sérstökum „sjarma“, ef
svo mætti segja, og mjög heim-
ilislegar. — Er öllu þessu var
lokið var okkur boðið í stóra
borðstofu, þar var dúkað borð
með hinum gómsætustu krásum,
sem þessar gömlu listakonur
höfðu sjálfar útbúið. Borðhaldið
var hið fjörugasta, haldnar marg
ar snjallar ræður og drukknar
margar skálar. Dagur þessi varð
einn af ánægjulegustu dögunum,
sem við vorum í Sovétríkjunum,
og viðmót þessa aldna listafólks
ógleymanlegt.
Allir, sem Leningrad gista,
verða að heimsækja Litlu Péturs
Höllina; það er sá staður, sem
Lneingradbúar elska hvað mest
og heimsækja á sumrin, þegar
færi gefst. Eg gerði mér enga
grein fyrir, hvert eg var að fara
á leiðinni, hélt helzt, að við ætt-
um að skoða gamla höll eða eitt-
hvað þess háttar, en það var ekki
nema hálfur sannleikur. Litla
Péturs Höllin er skemmtigarður,
sem Pétur mikli skipulagði, hann
liggur töluvert fjarri Leningrad,
um klukkustundar akstur, við
flóann sunnanverðan niður við
sjóinn.
Skemmtigarður þessi er hinn
fjölbreyttasti og yndislegasti
staður; þarna er gosbrunnum,
svo að hundruðum skiptir, komið
fyrir á hinn margvíslegasta hátt,
sumir eru faldir í tilbúnum trjám
og gýs vatnið úr þeim á óvænt-
ustu augnablikum. Ótrúlegum
fjölda af gömlum styttum er og
komið fyrir þama; þá er í garð-
inum sumarhöll Péturs, lítil en
yndisfögur. Nærri garðinum hafa
verið reist mörg hvíldarheimili,
og var margt manna í garðinum
bennan dag.
Garðurinn er allur með sömu
ummerkjum og á dögum Péturs
mikla, getur maður aldrei nóg-
samlega undrast hæfileika þess
manns.
í Leningrad heimsóttum við
marga fleiri staði, svo sem afar-
stóran barnaspítala. Þar er mér
minnisstæðastur yfirlæknir
skurðlæknisdeildarinnar, hann
fór með okkur um alla deildina,
jafnvel inn í skurðstofu, þar sem
kvenlæknir var að skera upp
barn á fyrsta ári. Yfirlæknir
þessi minnti okkur svo mikið á
Guðmund Karl, að eg hef ekki
séð annan mann líkjast honum
meir. Þá skoðuðum við Vetrar-
hallirnar, eða Hermitage, en þær
eru stórkostleg listasöfn með
Evrópulist frá fyrri tímum og
okkar dögum. Safni þessu er
jafnað við Louvre safnið í
Frkaklandi og mætti skrifa
margar bækur um allar þær dá-
semdir, sem það hefur að geyma.
Við heimsóttum einnig geysi-
stórt bókasafn, sem inniheldur
11^2 rnillj- bóka, og er það einn-
ig safn handrita í Sovétríkjunum,
eða samtals 300.000 handrit. —
Lestrarsalir eru þar 27 og sækja
ý—5 þús. manns safnið daglega.
Safn þetta var stofnað 1795 og
vinna þar 980 manns.
Þá fórum við í neðanjarðar-
lestina og sáum nokkrar stöðvar;
einnig fórum við í gamla kirkju
og hlýddum á messu. — Margt
fleira sáum við og heyrðum í
Leningrad og er það ævintýri
líkast, að svo margt var hægt að
gera á 3 dögum, en dagarnir í
Sovétríkjunum voru eins og æv-
intýrin í 1001 nótt.
Á miðnætti 3. ágúst lögðum við
af stað með næturlest til Moskvu
og hélt ævintýrið þar áfram.
(Meira.)
- Nýir sambúðarhættir
(Framhald af 2. síðu.)
hafa á nauðsyn þess að nýir sam-
búðarhættir verði teknir upp
milli þjóðanna, og að þær sýni
hver annarri tilhlýðilega virð-
ingu og tillitssemi í öllum skipt-
um.
Fyrir sambúð Dana og íslend-
inga yrði það áreiðanlega affara-
sælast að endir verði sem fyrst
bundinn á deiluna um handritin.
Samskipti þjóðanna komast ekki
í eðlilegt hrof fyrr en íslendingar
fá rétt sinn til handritanna við-
urkenndan með afhendingu
þeirra. Þetta ættu danskir valda-
menn að skilja af langri reynslu
í viðskiptum við íslendinga. Með
aíhendingu handritanna væri
bundinn endir á langan, og að
ýmsu leyti leiðan, kafla í sam-
skiptum Dana og íslendinga og
skilyrði sköpuð til eðlilegrar
sambúðar og aukinna vináttu-
tengsla milli þessara tveggja
frændþjóða.
(Þjóðviljinn.)