Verkamaðurinn - 14.09.1956, Qupperneq 3

Föstudaginn 14. sept. 1956
VERKAMAÐU RINN
S
VIÐ RÆTUR ARARAT. 1
Aðfaramótt 8. ágúst vorum við
mættar á flugvelli fyrir utan
Moskvu. Er við gengum inn á
flugstöðvarbygginguna heyrðum
við talaða íslenzku og mættum þar
íslenzkri sendinefnd, aðallega
skáld og listamenn. >eir biðu
þama eftir flugvél, sem flytja átti
þá til Kaupmannahafnar. — Við
röbbuðum við þá góða stund, en
brátt var kallað á okkur og við
héldum til flugvélarinnar, sem
flytja átti okkur suður til Armen-
íu. Þetta var lítil tveggja hreyfla
flugvél og farþegar milli 10 og 20.
Lítið var um lúxus í flugvélinni,
sem svo mjög er áberandi hjá
vestrænum flugfélögum. Þó var
þarna flugfreyja en eg kyldi aldrei
hvert hlutverk hennar var, því að
hún skipti sér ekkert af farþeg-
unum. Flogið var út í koldimma
nóttina og við lögðum okkur allar
til svefns alveg öruggar, því að
við höfðum heyrt það frægðarorð,
sem fer af rússneskum flugmönn-
um. Undir morgun rumskuðum
við, er flugvélin settist á flugvöll-
inn í Rostov við mynni fljótsins
Don. Við stigum þarna úr vélinni
og átum nesti okkar á flugstöð-
inni. Síðan var enn flogið í suð-
austur-átt og sífellt eriðara að
fljúga, vélin hækkaði flugið jafnt
og þétt er hún nálgaðist Kákasus-
fjallgarðinn. I Tiflis var lent
skömmu fyrir hádegi, og er við
stigum þar út úr flugvélinni feng-
um við fyrst að kenna á hitanum.
Það var engu likara en við kæm-
um beint inn í bakaraofn, hitinn
streymdi að okkur úr öllum áttum.
Brátt vorum við leiddar inn á flug-
stöðina, en þar var dregið fyrir
alla glugga og vindrellur í fullum
gangi. Þarna snæddum við afgang-
inn af nestinu, en síðan var ferð-
inni enn haldið áfram og var erf-
iðasti kafli leiðarinnar eftir.
Flogið var yfir Kákasusfjöll,
sem eru sundurskorin af djúpum
dölum, flugvélin sveiflaðist sitt á
hvað, flestir urðu fölleitir og sumir
ældu. Við vorum ekki sérlega
glæsilegar er við stigum út úr
flugvélinni í Erevan, en þar var
saman kominn mikill mannfjöldi
að taka á móti okkur. Brátt stóð-
um við með fangið fullt af hinum
dásamlegustu blómum, og fólk hló
og faðmaði okkur að sér.
Síðan var okkur ekið í loftinu
að Hótel Armeníu, en þar gistum
við dagana, sem við vorum í
Erevan. Við vorum ekki lengi að
tína af okkur spjarirnar og fara i
galda sturtu. Hitinn var um 40° í
skugganum og stillilogn.
Er við höfðum hvílzt og etið
miðdegismat var okkur sýndur
staðurinn. Það veitti ekki af að
kynna okkur staðinn, því að sann-
ast sagna vorum við heldur illa að
okkur í landafræði Armeníu. Arm-
enía liggur að Tyrklandi og höfðu
Armenar á undanförnum öldum
verið píndir og kúgaðir af Tyrkj-
um. Armenía gekk í Sovétsam-
bandið 1926. Var landið þá í mik-
illi niðurníðslu, aðalatvinnuvegur
kvikfjárrækt, og byggingar aðeins
smákofar eða hreysi úr steini.
Hefur hér orðið mikil breyting á,
jörðin er ágæt til ræktunar og
gnótt vatns úr fjöllunum. Afar-
mikið er ræktað af bómull, vínvið
og margs kyns gómsætum aldin-
STEINUNN BJARMAN:
Ævintýri í Austurvegi
um, að viðbættum korntegundum
og grænmeti. Þá hafa margir
málmar fundizt í jörðu og er t. d.
80% af öllum kopar í Sovét frá
Armeníu. íbúar Armeníu eru 1,6
millj. Þeir tala armenska tungu,
sem er gerólík rússneskri tungu og
skrifa letur, sem helzt virðist líkj-
ast hebresku.
Þessi þjóð tók kristna trú þegar
á fyrstu öld e. Kr., og er þetta afar
gömul menningarþjóð, sem á
margt af fornum menningarverð-
mætum. Fólkið er hávaxið, bein-
vaxið og hefur sérstaklega falleg-
an limaburð, hár þess er hrafn-
svart og augun mjög dökkbrún,
það minnti mig mest á Gyðinga
eða Araba.
Við vorum staddar í Erevan,
sem er höfuðborg Armeníu að
fomu og nýju. Þar bjuggu um 15
þús. manns 1920, en nú búa þar
tæp 400 þús. Fólksfjölgunin er
þar gífurleg og aðalvandamálið
húsnæðisþörfin. Bærinn er alveg
nýr, hefur verið endurbyggður, og
er stöðugt unnið að nýbyggingum.
Á stöku stað sjást þó æfagömul
hverfi, þar sem gamlir steinkofar
rísa hver upp af öðrum og maður
hefur helzt á tilfinningunni, að ef
neðsti kofinn hrynji, þá hljóti allt
hitt að fara um leið. Byggingar-
stíllinn í Erevan er mjög sérkenni-
legur og alveg staðbundinn. Húsin
eru gerð úr mjög fallegum steini,
sem nóg er af í Armeníu, rauð-
bleikum og glansandi, hann er
skorinn í sérstökum vélum og síð-
an eru húsin hlaðin. Ekki þarf að
pússa þessi hús að utan, en litar-
brigðin á steininum eru mörg og
gefur það húsunum sérstæðan
svip. Víðast voru skuggsælar sval-
ir og þar sat fólkið síðari hluta
dags eða á kvöldin og spjallaði
saman.
Fyrsta kvöldið okkar í Erevan
fórum við að horfa á stóran hóp
armenskra listamanna, sem sýndi
þjóðdansa og söng þjóðlög. Dans
og söngur virðist Armenum í blóð
borinn og dansa þar allir, ungir og
gamlir, sumir dansa á morgnana,
aðrir á kvöldin. Af armenskum
tónskáldum, sem við könnumst
við, má nefna Aram Katsatúrían,
og af söngvurum Lititsian. Þetta
þjóðdansa- og söngvakvöld var
ógleymanlegt, og er eg oft að
hugsa um, hvort það hafi verið
svefn eða vaka. Hljómlistin er allt
önnur en við eigum að venjast,
hrynjandin gerólík og tónamir of-
ur seiðandi. Hljóðfærin voru mjög
annarleg: trumbur, flautur og
strengjahljóðfæri. Söngkonur og
karlar voru öll í þjóðbúningum og
dansfólkið kom stöðugt fram í
nýjum gerðum af þjóðbúningum,
sem bæði voru mjög litfagrir og
skrautlegir.
Túlkun þessa fólks var frábær,
svo að maður gleymdi bæði stund
og stað, og við þrifum hvor í aðra
til að fullvissa okkur um, að þetta
væri veruleiki. í Erevan var okk-
ur sýnt afarmargt, þar var alltaf
heill hópur af fólki með okkur,
bæði til að skemmta sér og okkur.
Þetta fólk var frámunalega elsku-
lega í viðmóti og afar glaðvært.
Þarna sáum við þjóðminjasafn,
listasafn, handritasafn, barnaheim-
ili, handavinnusýningu bama,
geysistórt tómstundaheimili fyrir
börn og ótal margt fleira.
Einn daginn fórum við út í sveit
og heimsóttum samyrkjubú í Ara-
rathéraði. Þarna er aðallega rækt-
að bómull, vinviður og grænmeti.
Bú þetta var stofnað 1928. Upp-
haflega tóku 28 fjölskyldur þátt í
búinu, en nú búa í öllu þorpinu
3000 manns, þar af 2400 í sam-
yrkjubúinu. Hitt fólkið eru lækn-
ar, kennarar, skrifstofufólk o. þ. h.
Þarna býr hver fjölskyldu út af
fyrir sig í litlu húsi og hefur 1/4
hektara umhverfis húsið til eigin
nota. Þar ræktuðu þeir bæði vín-
ber og melónur, og sumir áttu kú
eða hænsn. Vinnan á samyrkjubú-
inu fer þannig fram, að t byrjun
hvers árs er gerð áætlun um
hversu mikið verk eigi að telja
einn vinnudag og er það kallað
norma. Dagsverkin eru áætluð
mjög lág og er því auðvelt að fara
fram úr þeim, t. d. ef bóndi vökvar
1 ha. af bómullarökrum á dag hef-
ur hann unnið eitt dagsverk, en ef
hann vökvar 1% ha. á dag hefur
hann unnið hálft annað dagsverk.
Þegar vinnan er gerð upp við ára-
mót er algengt að hver maður hafi
350—400 dagsverk. Við áramót
eru tekjur búsins gerðar upp og
eftir að lagt hefur verið fé til
skóla, sjúkrmaála, bygginga og
traktorstöðva, er arðinum deilt á
milli samyrkjubænda eftir vinnu-
dagafjölda. Árið 1955 fékk bóndi
fyrir vinnudag, sem hér segir:
17—18 rúblur, 4 kg. vínber, 2Vz
kg. þurrkaðir ávextir, 300 gr.
mjólkurafurðir, 1 kg. grænmeti,
IV2 kg. hveiti, 250 gr. vodka.
Samyrkjubú þetta átti stórt
samkomuhús, þar voru og bama-
heimili, margs konar skólar og
heilsuvemdarstöð.
Er við ’höfðum skoðað búið tölu-
vert, bauð forstjóri þess okkur
heim í miðdagsmat. Við átum úti
á veggsvölum og tók margt manna
þátt í veizlu þessari. Réttir voru
margir og sérkennilegir, veigar
voru og margvíslegar og afar góm-
sætar. Fólkið var mjög kátt og
gamansamt, sífellt verið að flytja
ræður og drekka skálar. Talað var
á armensku, rússnesku, ensku og
íslenzku. Við borðendann sátu
þrír hljóðfæraleikarar, og í hvert
skipti, sem drukkin var skál, hófu
þeir hljóðfæraslátt, leiknir voru
armenskir þjóðdansar og þaut
fólkið úr sætunum og tók að
dansa, og við vorum miskunnar-
laust drifnar með. Þama dansa
ekki tveir og tveir saman, heldur
hver út af fyrir sig, og er dansinn
aðallega túlkaður með handa-
hreyfingum. Þar sem dansað var
eftir hverja skál tók borðhaldið
mjög langan tíma, en seinasti rétt-
urinn var armenskur þjóðarréttur,
3. e. kjötbitar steiktir á teinum
yfir eldi, sem gerður var á jörð-
inni við hlið svalanna. Að lokum
urðum við að kveðja þetta glaða
og gestrisna sveitafólk, því að
langt var liðið á kvöld.
Einn daginn ókum við út á land
og skoðuðum uppgröft. Þar sáum
við rústir af fornu hofi. Þá heim-
sóttum við elztu kirkju, sem til er
í Sovét, byggð árið 303. Þarna er
yfirmaður allra armenskra kirkna
í heiminum. Hann sýndi okkur
kirkjuna og skýrði frá sögu henn-
ar. Kvað hann kirkjuna eiga margt
fornra dýrgripa, svo sem flís úr
örkinni hans Nóa og flís úr spjóti
>ví, sem rekið var í síðu Krists.
[ sambandi við þessa kirkju var
stórt munkaklaustur, og sáum við
Jarna margt ungra munka. Við
heimsóttum og stóra silkiverk-
smiðju, aðeins 4 ára gamla. Þar er
framleitt bæði heilsilki og gerfi-
silki og eru unnir 20.000 m. á dag.
Síðasta daginn í Erevan fórum
við i ferð upp í fjöllin. Fyrst skoð-
uðum við heilsuhæli, sem reist
hefur verið við ölkeldur og eru
Dar bæði maga- og hjartakvillar
læknaðir. Síðan ókum við upp í
2000 m. hæð að Sewan-vatni, sem
allir Armenar elska og syngja um.
Þarna uppi í fjöllunum er afar fall-
egt og minna litirnir á fjöllin í
Mývatnssveit. Hér er loftið afar
heilnæmt og nær fólk, sem hér á
heima, mjög háum aldri.
Við átum á hóteli, sem heitir
Mínúta. Er það rétt við þjóðveg-
inn, en hann liggur yfir fjöllin til
Persíu. Þarna fengum við ný-
veiddan silung úr Sewan-vatni.
Þykir hann hið mesta lostæti og
eta þeir hann með höndunum, en
á borðum voru votar þurrkur til
að þvo sér með é eftir. Með þess-
um silungi var borið fram afar
ljúffengt koníak, svo að ekki voru
veitingar slóðalegar.
Þessu næst gengum við niður að
Sewan og böðuðum fætur okkar
úr þessu sögufræga vatni og tínd-
um kufunga til minja. Þá fengum
við að skoða rafmagnsstöð, sem er
öll neðanjarðar, vatnið er látið
falla 100 m. niður í jörðina og þar
er stöðin. Við fórum niður í lyftu,
en til allrar óhamingju vorum við
allar heldur illa að okkur í raf-
magnsmálum, svo að við skildum
heldur Lítið af því sem okkur var
sagt um þessa stöð. Hún er mjög
merkileg, og var okkur tjáð, að
einungis ein stóð önnur vseri
byggð á sama hátt ,en sú stöð er í
Bandaríkjunum.
Siðasta kvöldið í Erevan var
okkur haldið mikið hóf og vorum
við allar leystar út með margvís-
legum gjöfum.
Við mættum á flugvellinum í
Erevan kl. 5.30 á sunnudagsmorg-
uninn þann 12. ágúst, og viti
menn, var þá ekki heill hópur af
fólki mættur til þess að kveðja
okkur. Við kvöddum þetta ánægju
lega fólk með trega og söknuði og
hefðum sannarlega viljað gista
land þess miklu lengur.
Var síðan enn á ný stefnt til
Moskvu, en þar áttum við eftir að
sjá og reyna ýmsa hluti.
Fjallið Ararat. Reyndar eru fjöllin tvo: Litla- og Stóra-Ararat. Borgin Erevan, sem hér segir
frá, stendur upp við fjallsræturnar, en fjallið sjálft er þó innan tyrknesku landamæranna. —
l