Verkamaðurinn - 21.09.1956, Síða 4

4
VERKAMAÐURINN
Föitudaginn 21. sept. 1956
Rósberg G. Snædal:
Mærðartimbur
í tímaritinu Birtingi, 2. hefti þ.
á.t birtist grein eftir Hannes Sig-
fússon, sem hann nefnir „Laun
listarinnar". Þótt útbreiðsla þessa
rits sé kannske ekki ýkjamikil
enniþá, hefur grein þessi komið af
stað miklum deilum og blaða-
skrifum, svo að eg geri ráð fyrir
að flestir séu nokkuð kunnugir
því, hvað um ræðir í téðri grein
Hannesar.
Eg hafði ekki ætlað mér að
leggja hér orð í belg, en af til-
viljun fór eg nú nýverið að hnýs-
ast aftur í grein Hannesar, og þá
fór svo, að mér fannst eg mega til
að stinga niður penna um örfá
atriði hennar.
Aðalinntak greinarinnar er
satnanburður á ljóðum tíu ís-
lenzkra skálda. Hann ber saman
kvæði eftir Stefán Hörð Gríms-
son og Þorgeir Sveinbjarnarson,
Jón úr Vör og Heiðrek Guð-
mundsson, Snorra Hjartarson og
Guðmund Frímann, Stein Stein-
arr og Jakob Thorarensen, og
Tómas Guðmundsson og Davíð
Stefánsson.
Hannes ætlar með þessum sam
anburði sínum, að sanna, að
akáldin, sem fyrr eru talin, kveði
snökktum betur en samanburð-
armenn þeirra, þótt þeir séu bet-
ur launaðir hjá úthlutunarnefnd
listamannafjár.
Slíkur samanburður, sem þessi,
er mjög athugaverður, að ekki sé
méira sagt, og auk þess dæmir
Hannes aðeins frá sínum bæjar-
dyrum. Hann gerir asklokið að
himni fyrir þá, sem honum er
ekki um, en sér hina undir blá-
hvelfdum himni listarinnar. Auð-
vitað verður Hannes að dæma
eftir sínu viti og getu, og við því
er ekkert að segja, ef dæmt er af
hófsemi og sanngirni. Á það þyk-
ir mér mikið skorta í marg-
nefndri grein. Skal eg nú fara
um þetta nokkrum orðum. Eg get
þó ekki tekið fyrir öll saman-
burðardæmi Hannesar, enda er
það ekki nauðsynlegt. Stundum
er eg samþykkur umsögn Hann-
esar, að vissu marki, en oftar
finnast mér fullyrðingar hans
hæpnar.
Eg vil fullyrða, að árás grein-
arhhöf. á Guðmund Frímann og
Heiðrek Guðmundsson, og sam-
anburður hans á ljóðum þeirra
og annarra skálda (Jóns úr Vör
og Sn. Hjartarsonar) er sprottin
af fordild einni saman, þ. e. að
hann hefur persónulega ýmugust
á skáldum þeim, sem ekki hafa
aðhyllst hina nýju „línu“ hans og
hans nóta. Þegar Hannes er að
géra upp á milli ljóðlistar Heið-
reks og Jóns úr Vör, eru rök
hans fullyrðingar einar, um að
þetta sé svart og hitt sé hvítt.
Hann tilfærir ágætt kvæði eftir
Heiðrek, „Sunnudag“. Að því
loknu segir hann, að það sé ort á
„tyrfnu máli“, sem minni á
„vanskapaðan fót kínverskrar
hefðarmeyjar.“ (Annars hef eg
ekki heyrt, að fætur þeirra hafi
verið vanskapaðir, heldur vafðir
og kramdir fyrir tízkuna.) Hann-
er segir kvæði Heiðreks „ómerki
og tízkufætur
lega vangaveltu um gamalt
tema.“ Satt er það, að einhverjir
munu áður hafa ort um horfna
æskudaga, en það er ekki þar
með sagt, að þeir hafi gert það
eins og Heiðrekur, og mér finnst
hann ekki þurfa að blygðast sín
fyrir þessar lokalínur kvæðisins:
„Finn eg nú bezt hve ávallt and-
ar hlýju / æsku þeyr á
minninganna blóm.“ Og svona
látlausar og fagrar eru margar
ljóðlínur kvæðisins. Þar er að
vísu stuðlar og rím. Fætur „kín-
versku hefðarmeyjanna" höfðu
líka hæla og tær, áður en tízkan
sneið þær af. Mér finnst einmitt,
að Hannes sé málsvari samsvar-
andi tízku í ljóðagerðinni. Það er
eins og hann sjái rautt i hvert
sinn sem hann rekst á stuðla og
endarím og heimtar að slíkt sé
höggvið af, eða a. m. k. að höf-
undar, sem halda sér við rímið,
verði sviptir skáldalaunum. Þó
fellur hann frá þessu boðorði
þegar hann kemur að Tómasi
Guðmundssyni. Hann tilfærir
kvæði eftir Tómas, stuðlað og
rímað, og um gamalt efni, engu
síður en kvæði Heiðreks, og und-
ir svipuðum bragarhætti. En nú
skilur Hannes ekkert í því, að
Tómas skuli fá lægri laun en
Davíð Stefánsson. Og þarna hafið
þið Hannes allan. Af því að hann
ákvað að gera Tómas að píslar-
votti, þá er samanburðarkvæði
hans gott, miklu betra en öll ljóð
Davíðs, þó hann kalli sambæri-
leg kvæði annarra „mærðartímib-
ur“, og öllum illum nöfnum.
Eg ætla hér ekki, af skiljan-
legum ástæðum, að munnhöggv-
ast við Hannes um ljóðagerð Da-
víðs Stefánssonar. Hannes segir
að ljóð Davíðs „orki á sig eins og
samhengislaus romsa lágkúru-
legustu spakmæla." Já, það
spaugar ekki að, þegar fjöllin
taka jóðsótt.
Þá skulum við staldra við hjá
Guðmundi Frímann og Snorra
Hjartarsyni. Sá síðarnefndi er
píslarvottur úthlutunarnefndar,
að áliti Hannesar (og margra
fleiri), og þess vegna verður að
vega Guðmund Frímann og finna
hann léttvægan. Og Hannes birt-
ir kvæði eftir báða, en segir svo,
að kvæði G. Fr. beri „öll ein-
kenni úrkynjunar“, en kvæði
Snorra sé „sterk mynd, fjöl-
kunnuglega dregin, á máli, sem
er ferskt og lifandi.“
Að mínu viti og „smekk“ eru
bæði skáldin góð, og eg vil ekki
meta þau í aurum og álnum, eins
og Hannes ætlar að gera. Eg fæ
ekki séð, að samanburður hans
sanni neitt um ágæti Snorra fram
yfir ágæti Guðmundar, nema
síður væri, ef einblínt er á lín-
umar, sem tilfærðar eru. Þessi
tvö skáld eru ekki óáþekk, og
þau velja sér yrkisefni, sem mjög
eru skyld, þ. e. söguna, landið og
minningamar. Hvort heldur svo
auðvitað sínar götur og syngur
með sínu nefi. Það má kannske
segja, að bæði séu þau nokkuð
einhliða í skáldskap sínum, en
það er þeirra að velja sér yrkis-
efnin. Báðir eru þessir menn
dverghagir smekkmenn og fag-
urkerar. Mér finnst — og eg get
ekki að því gert, — að G. Fr.
kveði öllum núlifandi skáldum
betur um sitt efni, íslenzka nátt-
úru, vorið, blómin og haustið,
daganna unað og ævintýr. En
þetta persónulega álit xnitt dreg-
ur ekki þann dilk á eftir sér, að
eg fordæmi önnur skáld og önn-
ur yrkisefni. Eg get t. d. sagt það
hér, að eg er „bezt lesinn" í ljóð-
um Steins Steinarr, og eg er hrif-
inn af mörgu, mjög mörgu, í
Þorpinu hans Jóns úr Vör, og tel
það gott verk, án þess þó mér
detti í hug að þakka það rímleys-
inu. Ennfremur skal eg fúslega
gera þá játningu, að Dymbilvika
Hannesar sjálfs Sigfússonar, er
mér furðu hugstæð. Og mér
finnst kvæði Stefáns Harðar
Grímssonar, „Bifreið, sem heml-
ar hjá rjóðrinu" og Hannes til-
færir í grein sinni, gott kvæði og
snökktum aðgengilegra listaverk,
en vísur Steins Steinarr, sem
Hannes tilfærir einnig. En þar
með er ekki sagt að Stefán Hörð-
ur sé meira skáld en Steinn, —
langt í frá. Steinn er galdra-
meistari, sem leyfir sér allt og
leyfist allt, einnig það, að bjóða
aðdáendum sínum óljós og hæp-
in ljóðbrot, af því að á næsta leiti
á hann til að mæta manni heill
og óskiptur með „sigurbros á
vör“, eins og þar stendur.
Sem sagt, eg bæði vil og get
lofað einn, án þess að lasta ann-
an. Eftir þeirri reglu ættum við
umfram allt að lifa og skrifa. Það
er stórkostlega vítavert, þegar
skáld, eins og Hannes Sigfússon,
tekur upp þær bardagaaðferðir
gagnvart stéttarbræðrum sínum,
að ætla velgerðri vísu eins þeirra
að varpa ljóðum hinna í yztu
myrkur, og klifar svo endalaust á
því, að þessum sé ofborgað, en
hinum vangoldið. Með svona ein-
földu mati, er gjörsamlega von-
laust að Hannes komist nokkurn
hlut nær réttlætinu en úthlutun-
arnefndin, sem hann er að deila
á. Skoðanir manna í þessum efn-
um hljóta alltaf að verða eins
margar og ólíkar og höfuðin, sem
þjóðin telur. Réttlætinu yrði
ekki betur þjónað með því, að
Hannes leiddi rímleysingja og
„Höggvinhælur“ atómskáldskap-
ar upp að háborðinu, en útskúf-
aði „mærðartimburs“-mönnum
eins og Davíð, Guðm. Frímann,
Heiðreki o. fl. Eg hygg að hinir
síðamefndu eigi enn fleiri for-
mælendur með alþýðu manna og
nokkur kurr kæmi upp í liðinu,
sem vonlegt væri, þegar „Höggv-
inhælurnar" sætu einar í stafni!
Og enn er eitt, sem mér líkar
stórilla í málflutningi Hannesar,
og það eru stóryrðin og skæting-
urinn. Af þeim er varla hægt að
draga aðra ályktun en þá, að
þessir fimm-menningar, sem
ekki eru í náðinni hjá honum,
séu svarnir fjandmenn hans og
þar með auðvitað vargar í véum
listarinnar, sem beri að gjalda
varhuga við. Þannig á ekki að
tala, Hannes kollega.
Ef við viljum berjast fyrir
hagsmunum ljóðskálda almennt,
þá megum við ekki tileinka okk-
ur aðferðir ótíndra bissnesmanna
og telja eftir krónuna til hins,
heldur eigum við að stefna að
þeirri skipan málanna, að allir
þeir, sem af einlægni og áhuga
ástunda listsköpun, sem skírskot-
skotar til fólksins í landinu og
er því einhvers virði, fái lífsað-
stöðu, sem gerir þeim mögulegt
að þroska sig í listgrein sinni —
og syngja fullum hálsi. Þar að-
hyllist eg einna helzt jöfn laun
til allra „viðurkenndra“, en
Verðlaun fyrir byrjendur. En
umfram allt, hættum að segja: —
eg er meira skáld en þú — og þú
átt að hafa minna en eg.
Rósberg G. Snædal.
Mannfjöldi á Íslandi
Samkvæmt upplýsingum í síð-
asta hefti Hagtíðinda fjölgaði ís-
lendingum um 3447 á síðasta ári.
Lifandi fædd börn á sl. ári
voru 4.479 eða 28,4 á hvert þús-
und landsmanna, en samtals lét-
ust á árinu 1.062 manns eða 6,7
af þúsundi, og er það lægsta
manndauðahlutfall, sem um
getur hér á landi ,en það hefur
farið lækkandi ár frá ári um
langt skeið. Hins vegar hefur
fæðingahlutfallið farið haekk-
andi.
Mannfjöldi á öllu landinu var
1. desember sl. 159.480. Þar af
voru búsettir í sveitum landsins
og kauptúnum 55.822 og hafði
fækkað um 136 frá árinu áður. í
kaupstöðunum voru samtals
103.658 og hafði fjölgað um 3.583,
þar af í Reykjavík einni um
1.821. En íbúatala Reykjavíkur er
1. des. talin 63.856. Á sama tíma
er íbúatala Akureyrar 8.108 og
hafði fjölgað um 690 á árinu, en
einmitt á þeim tima var Glerár-
þorp sameinað bænum. Bein
fólksfjölgim mun svo sem engin
hafa orðið hér.
Bíll til sölu
Til sölu er fjögra manna
Austinbifreið, model 1946,
í góðu lagi. Uppt. hjá
Rósberg G. Snœdal,
Rauðamýri 17 — Sími 2196.
heldur
í Alþýðuhúsinu n. k. sunnudag, 23. þ. m., kl. 2 eftir hádegi
Margt ágætra muna verður á boðstólum, m. a.:
Gullhringur (kr. 600.00)
Bílfar til Reykjavíkur
Slátur
Lifandi lamb
Vindlakassi úr
Kartöflur
avisanir
Drátturinn kostar kr. 2.00
Sósíalistafélag Akureyrar,