Verkamaðurinn - 05.02.1960, Blaðsíða 2

2
VERKAMAÐURINN
Föstudaginn 5. febrúar 1960
f
ORÐIÐ ER LAUST

Nú er liðinn hálfur Þorri og
alltaf sama blessuð blíðan. Það
er rétt hvítt af snjóföli, og allir
vegir færir. Þegar frá er talið
hríðarkastið í fyrri hluta nóvem-
bermánaðar er tæpast hægt að
segja, að veturinn hafi gert vart
við sig. A. m. k. segir gamla fólk-
ið, að þessi vetur og fleiri nú síð-
ari árin, séu ekkert líkir þeim
vetrum, sem voru í þess ung-
dæm. Og sennilega er þetta alveg
satt og rétt. Sumir segja reyndar,
að fólki þyki nú minna um harð-
neskjuna vegna þess, að svo
margir geti nú setið inni í góðum
húsum við nægan yl og birtu, þó
að utan dyra syrti, og heyfengur
og önnur fóðuröflun handa bú-
peningi sé orðin svo mikil og góð,
að ekki sé lengur hugsað jafn-
mikið um útbeit og áður var. —
Eitthvað kann að vera satt í
þessu, en það er þó ekki nema
brot af sannleikanum. Staðreynd
er það, að veturnir eru til muna
mldari en áður var algengast.
Það virðist svo, sem veðurfarið
hér á norðurhjara hafi jafnast
þannig, að minni munur sé nú
sumars og vetrar en áður. Og
menn eru eins og og hálfvegis
vonsviknir yfir þessu tíðarfari,
en þó munu allir fagna meðan
Vetur kóngur ekki byrstir sig.
En nóg um það. Það er svo mik-
ið talað um veðrið, að það er
næstum ankannalegt að skrifa
langt mál um það einnig, bezt að
láta veðurfræðingum og annála-
riturum það eftir.
•
Efnahagsmál eru það, sem tíð-
um er mest talað um, þegar veðr-
inu sleppir. Og nærri mun láta,
að mörg síðustu ár hafi meira
verið talað um efnahagsvandamál
þjóðarinnar fyrstu mánuði hvers
árs heldur en jafnvel veðrið. Um
hver áramót hafa stjórnarvöld
landsins boðað það, að óhjá-
kvæmilegt væri að gera miklar
breytingar á efnahagskerfinu til
þess að stýra fram hjá yfirvof-
andi hættu í þeim málum. Og svo
hafa stjórnmálaraenn, hagfræð-
ingar og alls konar sérfræðingar
bollalagt og reiknað vikum sam-
an og stundum mánuðum til að
finna út, hvað það væri, sem nú
yrði að gera. Endalokin hafa jafn-
an orðið sú, að ákveðið hefur
verið að auka skattheimtu ríkis-
ins, leggja þyngri byrðar á herð-
ar hverjum þjóðfélagsþegni eða
a. m.k. flestum; alltaf hefur ein-
hverjum verið hlíft og þeir borið
meira frá borði en áður.
Síðustu tvo mánuðina hefur
meira verið talað um þessi efna-
hagsvandamál en nokkru sinni
áður um langt árabil. Ástæðan
til þéss er sú, að þegar núsitjandi
ríkisstjórn settist í ráðherrastól-
ana, tilkynnti hún með allmiklu
yfirlæti, að nú yrðu gerðar yfir-
gripsmeiri og gagngerðari breyt-
ingar á efnahagskerfinu en áður
hefði verið. Nú skyldi vandinn
leystur til frambúðar. Þó hafði
fyrrverandi stjórn, stjómin, sem
Alþýðuflokkurinn eignaði sér
einum, lýsti því yfir, að vandinn
væri leystur, verðbólgan væri
stöðvuð og engin alvarleg vand-
kvæði framundan í efnahagsmál-
unum. Þetta var a. m. k. sagt fyr-
ir kosningar. En þegar þessir
sömu menn, fyrrverandi ráðherr-
ar, urðu núverandi ráðherrar í
stjóm með Sjálfstæðisflokknum,
gerbreyttist tónninn. Nú var þörf
gagngerðari og meiri breytinga
en nokkru sinni áður. Og sam-
kvæmt fréttum útvarpsins á mið-
vikudaginn er það staðfest, að
lausafregnir blaða um þessar
breytingar eru réttar. Það á að
gera miklar breytingar, stór-
miklar aðgerðir.
En það er jafnframt ljóst, að
þær breytingar, sem nú á að
gera, em byggðar á sama grund-
velli og áður hefur verið: Aðal-
atriðið er meirfi skattheimta og
aftur meiri skattheimta. Að því
leyti eru aðgerðirnar nú meiri en
áður hefur verið, að skattpíning-
in á að aukast meira en áður. —
Það á að taka fleiri krónur af al-
menningi en áður hefur verið
gert og auka misskiptingu þjóð-
arteknanna frá því, nem verið
hefur. Allt er þetta á sömu bók-
ina lært. Stjórnarvöldunum virð-
ist ganga illa að nema önnur
fræði en skattheimtu. Og fyrst
enn er haldið áfram á þessarri
sömu braut, getur hver og einn
sagt sér það sjálfur, að úrræðin
nú verða ekki varanlegri en áð-
ur. Áfram verður haldið á sömu
braut á næsta ári, nema því að-
eins að þjóðin kippi í taumana og
taki ráðin af skattheimtufræðing-
unum.
Sölvi Helgason var mikill reikn-
ingsmaður, að eigin sögn, og gat
fengið hinar ótrúlegustu útkom-
ur. Skattheimtufræðingunum nú
svipar á ýmsan hátt til hans. Það
er alveg lygilegt, hverjar útkom-
ur þeir geta fengið úr tiltölulega
einföldum reikningsdæmum. —
Þannig bera þeir það nú blákalt
á borð fyrir ahnenning, að kjara-
skerðing af völdum þeirra að-
gerða, sem nú standa fyrir dyr-
um, verði mest 3% og fyrir mik-
inn fjölda alls engin. Það þótti
réttilega ósvífni í fyrra, þegar
Alþýðuflokksráðherrarnir sögðu
kjaraskerðinguna þá helmingi
minni en hún raunverulega var,
en hvað er þá nú?
Ef hægt er að fella gengi krón-
unnar sem svarar því, að kaup-
verð erlends gjaldeyris hækki
um 135%, auka skattheimtu rík-
issjóðs um hálfan milljarð króna
og hækka vexti um helming, án
Dess að af því verði nokkur kjara
skerðing, eða varla umtalsverð,
er vissulega búið að finna reikn-
ingslistinni nýjar formúlur, sem
ekki hafa áður verið kunnar öðr-
um en Sölva Helgasyni og hans
líkum. Og er hætt við því, að al-
menningi, sem reikna verður
laun sín og vörukaup eftir þeim
gamalkunnu reikningsreglum,
sem til þessa hafa verið kenndar
í skólum, gangi illa að komast að
sömu niðurstöðu. Og þó mun
reynzla sú, sem hver einstakling-
ur fær af þessum ráðstöfunum,
verða öllum reikningslistum
ólygnari,
•
Eitt atriði í sambandi við geng-
islækkunina er rétt að benda á.
Það virðast sumir þeirrar skoð-
unar, að gengislækkun rýri kjör
allra, með gengislækkun verði
allir að færa nokkrar fómir, og
að með henni sé verið að jafna
metin vegna þess, að þjóðin hafi
lifað um efni fram, eins og alltaf
er verið reyna, af vissum aðil-
um, að fá þjóðina til að trúa. —
Þetta er alrangt. í greinargerð
með frumvarpi til laga um geng-
isfellingu, sem samþykkt var
1950, má lesa þessa setningu:
„Gengislækkunin veldur ekki
neinni kjaraskerðingu hjá þjóð-
inni í heild, þar sem hún minnkar
ekki þjóðartekjurnar. Það verða
jafnmikil verðmæti til skiptanna
og áður.“
Hins vegar er gengislækkunin
notuð til þess að hafa áhrif á það,
hvernig þjóðartekjunum er skipt
milli einstaklinganna, og það er
fyrst og fremst gert með því að
hamla gegn því að laun hækki
sem svarar gengislækkuninni. —
Með gengislækkuninni er tekið
af launþegum og stungið í vasa
atvinnurekenda og fleiri aðila.
Það er sama ráðsmennskan og í
fyrravetur, þegar launin voru
lækkuð og atvinnurekendur
stungu mismuninum í sinn vasa.
Enda glöddust þeir mjög þá, og
sögðu: „Það hefur aldrei verið
betra að reka fyrirtæki á íslandi
en nú.“ Nú munu þeir gleðjast
ennþá meira, nú verður ennþá
betra að reka fyrirtæki á íslandi,
einkum þó fyrir þá, sem eiga fjár-
magnið sjálfir, öðrum kann
vaxtahækkunin að verða þung í
skauti og verða til þess að koma
öllum rekstri í landinu á ennþá
færri hendur en nú er. Enda aug-
sýnilega stefnt að því af stjómar-
völdum, að svo fari.
En þess skyldu launþegar
minnast, þegar gengislækkunin
er komin til framkvæmda og
kaupgildi launanna minnkar, að
þjóðartekjurnar hafa ekki minnk-
að, heldur hefur skiptingu þeirra
á milli þegnanna verið breytt. Og
þá er jafnframt rétt, að hver og
einn athugi, hvort það eru hann
og aðrir launþegar, sem hafa lif-
að um efni fram og eytt of miklu,
eða hvort það kann að vera þann-
ig, að það séu einmitt þeir, sem
eftir gengislækkunina fá meira í
sinn hlut en áður, sem hafa haft
of mikið fyrir gengislækkunina,
eytt meiru en sem svaraði þeirra
hluta af þjóðartekjunum.
Jafnhliða er einnig rétt að gera
sér grein fyrir því, að þjóðar
tekjurnar hafa vaxið með hverju
ári að undanförnu. Það hefur
vaxið, sem þjóðin hefur haft til
skipta. En hlutur hinna almennu
launþega hefur samt ekki vaxið
um langt árabil, heldur minnkað.
Getur það þá staðizt, að þörf sé
sérstakra ráðstafana til að
minnka hann ennþá meira? Er
ekki einmitt verið að bæta við
þá, sem hafa haft of stóran hlut,
hafa eytt of miklu.
•
Atvinnuástand hefur verið gott
í landinu hin síðari ár, víðast
hvar mjög gott. Svo að aftur sé
vitnað í greinargerðina með
gengislækkunarfrumv. 1950, þá
má lesa þar: „Afkoma verka-
mannsins er fyrst og fremst und-
ir því komin að hann hafi at-
vinnu. Um það eru menn sam-
mála, að almennt atvinnuleysi sé
mikið böl.“ Þarna er sannleikur-
inn að vísu aðeins sagður hálfur,
en þess ber að gæta, að íhalds-
menn sömdu greinargerðina. At-
vinnuleysi er alltaf böl, jafnvel
þó að það sé ekki almennt, og
eins bjargast ekki verkamaður-
inn þó að hann hafi atvinnu, ef
laun hans nægja ekki til kaupa á
lífsnauðsynjum. En grundvallar-
skilyrði fyrir afkomu verka-
mannsins er það að sjálfsögðu, að
næg atvinna sé fyrir hendi.
Og alvarlegasta atriðið í sam-
bandi við fyrirhugaðar aðgerðir
stjómarvalda nú er kannski ekki
kjaraskerðingin, svo geigvænleg
sem hún þó er, heldur það, að
þessar aðgerðir stefna augljóslega
að því, að draga saman atvinnuna
í landinu, og er raunar ekki farið
dult með það af sumum aðstand-
um ríkisstjómarinnar.
Það er t. d. augljóst, að bygg-
ingaiðnaðurinn, sem undanfarin
ár hefur veitt miklum fjölda
manna atvinnu, mun dragast stór
kostlega saman. Það verða ekki
margir, sem leggja út í það æv-
intýri að byggja sér íbúðarhús
eftir að gengislækkunin hefur
hækkað allt byggingarefni í verði
og vextir hafa verið hækkaðir
um helming. Þess vegna munu
margir, sem byggingavinnu hafa
stundað verða að hverfa frá þeim
störfum og leita sér vinnu við
annað. En þá er spurningin:
Verður næga vinnu að hafa ann-
ars staðar? Og svarið er einfald-
lega: Það eru ekki líkur til þess.
Það eru ekki líkur til þess
vegna þess, að gefið er, að mjög
kemur til með að draga úr kaup-
um nýrra framleiðslutækja til
sj ávarútvegsins t. d., og svo mjög
mun kreppa að landbúnaðinum,
að þar er nánast gefin stöðvun
allra framkvæmda. Þá má þegar
sjá það á fjárlagafrumvarpinu, að
ætlunin er að draga úr öllum
verklegum framkvæmdum á veg-
um ríkisins. Til slíkra útgjalda er
ætluð sama upphæð og áður,
enda þó að vitað sé, að gengis-
lækkunin stórhækkar alla kostn-
aðarliði. Það verður ekki byggð
brú eða hafnargarður á komandi
sumri fyrir jafnmikið fé ogáliðnu
sumri t. d., þess vegna dregst
vinnan saman, þegar fjármagnið
vex ekki.
Það er heldur ekki grunlaust,
að ýmsum framámönnum ríkis-
stjórnarinnar og stuðningsflokka
hennar sé ósárt um, að vinnan
dragist saman. Það hefur alltaf
verið óskadraumur íhaldsins að
viðhalda „hæfilegu atvinnuleysi“.
En með „hæfilegu atvinnuleysi“
eiga íhaldsmennirnir við það, að
jafnan sé eftirspurn eftir vinnu
en ekki vinnuafli. Þeir vita, að þá
er hægara að halda kaupinu
niðri ef verkamennirnir þurfa sí-
fellt að vera að biðja um vinnu,
og hvenær sem er, er hægt að
ógna þeim með vinnusviptingu.
Það hefur mörgum atvinnurek-
andanum gengið illa að fella sig
við það á undanförnum árum, að
þurfa að fara og leita eftir mönn-
um til vinnu. Þeir vilja heldur
hafa það lagið, að verkamennim-
ir bíði við skrifstofudyr þeirra í
von um að fá einhverja vinnu.
Kjaraskerðingin, sem nú er á
næsta leiti, er alvarleg og hættu-
leg, en hitt er þó sýnu verra, ef
atvinnuleysið heldur innreið sína,
eða hver vill lifa aftur atvinnu-
leysisárin eftir 1930?
Verkamannafélag Akureyrarkaupstaðar
HELDUR
FÉLAGSFUN D
í Alþýðuhúsinu sunnudaginn 7. þ. m. kl. 1.30 e. h.
D A G S K R Á :
1. Inntaka nýrra félaga.
2. Efnahagsráðstafanir ríkisstjórnarinnar.
3. Önnur mál.
Félagar fjölmennið.
STJÓRNIN.
IÐJU-KLÚBBURINN
heldur SPILAKVÖLD n. k. föstudag kl. 8.30 e. h. í
Alþýðuhúsinu. — Spiluð verður félagsvist. — Mjög góð
kvöldverðlaun. — Dömuverðlaun: Hraðsuðuketill, verð
ca. 600.00 kr. — Herraverðlaun: Iðunnarskór. — Dans
á eftir. — Hljómsveit hússins leikur. Helena syngur með
hljómsveitinni. — Félagar og aðrir velunnarar félagsins,
fjölmennið á þetta spilakvöld.
STJÓRNIN.