Verkamaðurinn - 03.06.1960, Blaðsíða 2

2
VERKAMAÐURINN
Föstudaginn 3. júní 1960
„Það þyrfti að vera Nóri um borð í hverju skipi,,
í tilefni af sextufsafmæli Arn-
órs Kristjánssonar á Húsavík
hitti fréttamaður blaðsins hann
að máli í vikunni og bað hann að
segja lesendum þess eitthvað frá
því, sem á daga hans hefur drif-
ið. Arnór hefur frá mörgu að
segja, og kann vel að segja frá,
en því miður er rúm blaðsins
mjög takmarkað, svo að mörgu
verður að sleppa hér, sem vert
hefði verið, að kæmi fram. En
hér fara á eftir aðalatriðin úr frá-
sögn Arnórs:
Jú, eg er innfæddur Húsvíking-
ur, og það má heita, að eg hafi
alltaf átt hér heima. En það er
eins og gengur, að þegar eg var
strákur, þá var eg á einlægum
flækingi.
Eg hef unnið alla algenga
vinnu, en þó mest stundað sjóinn
síðan um tvítugsaldur. Hef verið
á alls konar bátum, árabátum,
trillum og mótorbátum.
Fyrsta skipið, sem eg fór á hét
Dröfn. Það var gert út frá Akur-
eyri og var eign Einars í Gránu
og Ragnars Ólafssonar. Steini
Guðmundsson var þá skipstjóri.
Eg var með honum í stóra garð-
inum, þegar þau fórust Aldan,
skip Guðmundar Péturssonar, og
Maríanna. Það var eitt hið versta
veður.
Oft verið hætt kominn.
Jú, eg hef oft lent í því kröppu
á sjónum. En það er svo sem
ekkert til að tala um, það fylgir
þessarri atvinnu. En manni hef-
ur oft virzt, að ekki væri sýni-
legt, að maður kæmi lifandi
heim.
Annars var það svo hér, a. m. k.
fyrir 1930, áður en bryggjan kom,
að þá kveið maður mest fyrir því
að komast inn á Húsavík, ef eitt-
hvað bar út af með veður, það
var verra en allt sjóvolkið á haf-
inu, þó að stundum væri erfitt.
Eg man eftir því einu sinni, að
við rérum fram undir Kolbeinsey
og lögðu þar línu. Það var geisi-
mikill fiskur en óþverraveður,
krapahríð. Svo slitnaði línan hjá
okkur, og við fórum að leita að
næsta bóli. Eftir sjö tíma fund-
um við það. Næstum alla þessa
sjö tíma stóð eg uppi í stýrishús-
inu til þess að huga að belgnum,
og loksins rak eg augun í hann.
Þá hétu strákarnir á mig að gefa
mér skrohönk fyrir hvert ból,
sem næðist. Og við náðum þeim
öllum, þau voru átta. Og við
vorum varla komnir að landi,
þegar þeir voru komnir með
þessar átta skrohankir.
Verklýðsmál og pólitík.
Hvað olli því, að eg fór að
skipta mér af þessum málum?
Það er ekki svo gott að svara
því. Eg hef altaf verið svoleiðis
stemmdur. Eg gekk í Verka-
mannafélag Húsavíkur strax og
eg gat og hef alltaf leitast við að
setja mig inn í þessi mál eftir því
sem eg hef haft aðstöðu til. Móð-
ir mín, Þuríður Björnsdóttir, var
fyrsti formaður Verkakvennafé-
lagsins Von. Það var stofnað 1916,
ef eg man rétt. Hún var hörku-
dugleg í verkalýðsmálum. Kann-
ski hef eg erft áhugann frá henni.
En það var um það bil, sem
Sósíalistaflokkurinn var stofnað-
ur, sem eg lenti fyrir alvöru í
átökunum hérna. Þá voru mikil
átök hér. Fyrst lenti eg í vara-
stjórn Verkamannafélagsins, og
árið eftir var allsherjaratkvæða-
greiðsla um stjórnarkjör í félag-
inu. Það voru tveir listar í kjöri.
Eg var í formannssæti á öðrum,
en Ólafur Friðbjarnarson á hin-
um. Þá var eg kosínn formaður
og var það samfleytt í sjö ár,
En svo kom millibilsástand. Eg
var að heíman í Hvalfjarðarsíld-
inni, og þá tóku kratarnir félagið.
Eg held nú satt að segja, að þeir
hefðu aldrei gert það, ef eg hefði
verið heima. Eg hefði a. m. k.
ekki setið aðgerðalaus, þegar hin-
ir voru komnir með 14 Fram-
sóknarbíla til að smala á fundinn
í Samkomuhúsinu. Þá var Óli
Friðbjarnar kosinn formaður. En
það fór nú samt svo, að jafnan, ef
einhvern vanda bar að höndum,
þá talaði Óli við mig fyrstan
manna og fékk hjá mér ráð og
upplýsingar, svo að okkur samdi
ágætlega.
Fyrir 13 árum náðum við svo
félaginu aftur, og síðan hef eg
alltaf verið varaformaður. Ásgeir
bróðir minn er formaður núna.
Það er margt stappið í sam-
bandi við þessi verkalýðsmál, og
getur stundum verið dálítið
óþægilegt, þegar maður er bund-
inn af atvinnu sinni og afkomu-
möguleikum. Eg man eftir einu
skemmtilegu atviki úr minni for-
mannstíð. Ja, það var kannski
ekki svo skemmtilegt þá, en það
er gaman að öllu á eftir. Það var
þannig, að hingað átti að koma
skip með 50 til 60 tonn af kolum.
Eg vildi náttúrlega láta halda
samninga Yerkamannafélagsins,
en þá komu nokkrir karlar til
Þórhallar Sigtryggssonar, sem þá
var kaupfélagsstjóri hér, og buð-
ust til að taka afgreiðslu skipsins
upp á akkorð.
Eg var heima að sinna mínum
búskap og hafði mikið að gera.
Það var að drepast hjá mér belja,
úr doða, og það var annað en
gaman þá að missa kú, þegar
maður átti stóran barnahóp og
ekki alltof mikið til að kaupa fyr-
ir í matinn. Þá er allt í einu bar-
ið utan fjósið, og er þá kominn
maður til að segja mér, að kola-
skipið sé komið, og nokkrir karl-
ar séu búnir að taka afgreiðslu
þess upp á akkorð. Eg átti ekki
gott um vik að víkja mér frá, þar
sem ekki var annað sjáanlegt en
það væri hver síðastur fyrir
kúnni. Eg tók samt þann kost að
fara til Þórhalls og segi honum,
að ef hann ekki láti kallana
hætta eins og skot, þá kæri eg
hann fyrir samningsrof. Kallarnir
urðu náttúrlega snarvitlausir yf-
ir þessarri afskiptasemi og Þór-
hallur yildj ekkj trúa mér, en eg
skýrði það fyrjr honum, a§ þetta
væri bæði brot á samningum og
vinnulöggjöfinnj að látg akkqrð,
nema stjórn Verkamannafélags-
ins leyfðí það. Eg var hínn versti
og kvaðst þegar í stað kæra
þetta fyrir Alþýðusambandinu.
Nú þessu máli lauk með því að
hann sannfærðist um, að eg hafði
rétt fyrir' mér og lofaði að svona
nokkuð skyldi aldrei koma fyrir
aftur. Og hann stóð við það.
Mér var að mörgu leyti vel við
Þórhall. Hann fylgdi því jafnan
eftir, sem hann vissi réttast, og
stóð við það, sem hann sagði.
Hann braut ekki viljandi samn-
inga á neinum. Því til sönnunar
get eg t. d. sagt þér þessa sögu:
Eg var að koma af spilakvöldi
Á þessum stað komu þeir í heiminn fyrir sextíu árum síðan tvíburarnir Arnór og Kári Kristjánssynir.
Fæðingu þeirra bar að löngu fyrir eðlilegan tíma, og þeir vógu aðeins sex og átta merkur. Þá voru
cngar nútímafæðingarstofnanir með margvíslegum útbúnaði til, og til þess að bjarga lífi þeirra bræðra
voru þeir látnir liggja í hveiti vikum saman. En hamingjan var hliðholl að þessu sinni, svo að þrátt
fyrir erfiðar aðstæður, uxu þeir og döfnuðu og ísland varð tveim góðum mönnum ríkara en áður. —
Bárujárnsbyggingin á myndinni er síðari tíma smíði, og gamla baðstofan var nýlega rifin, en svarta
byggingin mun lík því, sem áður var
Amór Kristjánsson með eina sonardóttur sína.
klukkan að ganga tólf um kvöld.
Þegar eg kem að Garða, verzlun-
arhúsi K. Þ., sé eg nokkra verka-
menn standa þar í hóp vinnu-
klædda, og spyr þá, hvað nú
standi til. Þeir segja mér það, að
von sé á Esju og þeir hafi verið
kallaðir út til að afgreiða hana.
Þá segi eg nú bara svona við þá:
Þið munið það, að þið eigið ykk-
ar kaup frá því, að þið voruð
kallaðir út, hvenær svo sem Esja
kemur. Þeir hlógu nú bara að
mér sumir kallarnir og voru víst
ekki bjartsýnir á það, að þeir
fengju kaup nema frá því að
skipið kæmi og þeir færu að
vinnu. Jæja, það fór nú samt svo,
að Esja kom ekki fyrr en kl. 10
um morguninn og mennirnir
máttu bíða alla nóttina. Svo þeg-
ar kom að útborgun, þá neitaði
afgreiðslan að borga nema fyrir
þann tíma, sem unnið var við af-
greiðslp skipsins, en Þórhallur
gekk í það, að rnennirnir fengju
kaup fyrir allan tímann. Hann
vjssi, að svo vgr ákyeðjð í satpn-
íngum, og við þá vildi hann láta
standa.
Fleiri sögur? Jú, eg gæti sagt
þér margar sögur af svona smá-
brösum. Það er eins og það sé
alltaf eitthvað, sem þarf að
pjakka í.
Það var t. d. einu sinni, að það
stóð yfir verkfall í vegavinnu. Þá
fóru nokkrir menn að vinna sem
verkfallsbrjótar í vegavinnu hérna
inni í sveitinni. Eg frétti af þessu,
tek mér strax bíl á leigu og fer
inn eftir ásamt ritara Verka-
mannafélagsins. Þeir vildu ekk-
ert við okkur tala, sögðu okkur
bara að vera ekki með neina af-
skiptasemi og hypja okkur burtu.
En þá segi eg við ritarann, og svo
hátt, að allir máttu heyra: Nú
færð þú þér sæti þarna á þúfu
og skrifar upp nöfn allra þeirra,
sem hér eru að vinna, og svo skal
verða séð um það, að þeir fái
hvergi vinnu framvegis. Það
þurfti ekki meira, þegar þeir sáu,
að hér var full alvara á ferðum,
þá mátti næstum segja, að hver
hlypi sem bezt hann gat heim til
sín.
Svona er það, að það er oft
auðvelt að kippa málunum í lag,
en það er eins og alltaf þurfi að
vera á verði. Þó hefur þetta mik-
ið breytzt hin seinni ár frá því,
sem áður var. Það er allt annað
orðið. En mann tekur það sárast,
þegar búið er að ná samningum
um ein eða önnur réttindi, og svo
standa verkamennirnir ekki sam-
an um að gæta þessarra réttinda
og fylgjast með því, að ekki séu
brotnir á þeim samningar.
Nú svona til þess að sýna, að
það er ekki alltaf tekið út með
sældinni að standa í þessu, skal
eg segja þér frá einu atviki enn:
Eg var þá á snurvoðarbát héð-
an frá Húsavík, og eitt sinn, er
við komura að landi og vorum
búnir að vaka í eitthvað 40 tíma,
þá er mér tilkynnt, að eð eg hafi
verið kosinn í samninganefnd
fyrir Verkamannafélagið og þurfi
að mæta á samningafundi þegar
í stað. Eg var nú orðinn svo
þreyttur, að eg lét bíl sækja mig
niður að bát, en fór á samninga-
fundinn. Þá var klukkan eitthvað
um 7 um kvöldið. Það gekk
ágætlega að semja og klukkan 3
um nóttina höfðum við lokið við
aðalsamninginn. En þá var eftir
að ganga frá samningi við síldar-
verksmiðjuna, og það endaði með
því, að þeir, sem með mér voru,
fólu mér að sjá alveg um samp-
inginn við verksjniðjuna. Og frg
honum var gengiðummorguninn,
Þetta voru kratagrey, sem með
mér voru, en þeir treystu mér nú
samt ekki verr en þetta, og það
þó að eg hefði ekkert sofið í tvo
sólarhringa. En þetta sýnir það
líka, að það erum alltaf við sósíal
istarnir, sem þurfum að þekkja
málin út í gegn og við verðum að
vinna verkin, þó að kratarnir
vilji gjarna vera í formannssæti
og fara á Alþýðusambandsþing
og svoleiðis.
Iiarðar kosningar.
Já, eg er búinn að sitja á
mörgum Alþýðusambandsþing-
um. Og það skal eg segja þér, að
harðari kosningar hafa aldrei
verið hér á Húsavík en kosning-
arnar til Alþýðusambandsþings á
árunum 1942 til 1946. Það gekk
svo langt, að þeir ötuðust í þessu
kaupfélagsstjórinn, læknirinn,
Kalli Kristjáns o. s. frv. Það vqru
öll tæki notuð til að reyna að ná
ASÍ af okkur aftur. Árið 1944
fengu hægri mennirnir fulltrú-
ana kosna með ólöglegri kosn-
ingu. Þá fengum við því fram-
gengt, að aftur var kosið, og þá
fengum við alla fulltrúana kosna.
Það voru þá fjórir fulltrúar héð-
an á ASÍ-þinginu (einn frá verka-
kvennafélaginu og þrír frá verka-
mannafélaginu) og það munaði
þessum fjórum atkvæðum, að við
héldum Sambandinu og Her-