Verkamaðurinn - 01.07.1960, Blaðsíða 2

2
VERKAMAÐURINN
Föstudaginn 1. júlí 1960
Á l)Ar.SKBA;===========
AUSTURVIÐSKIPTIN
Undistaða atvinnuöryggis.
Um margra ára skeið hefur
orðið hér á landi mjög veruleg
aukning í útflutningsframleiðslu
og þó langsamlega mest í fram-
leiðslu hraðfrysts fisks, en
framleiðsla sumra annarra teg-
unda fiskafurða, eins og t. d.
saltfisks, hefur farið minkandi
vegna markaðstregðu og óhag-
stæðra viðskiptakjara á mörk-
uðum Vestur-Evrópu. Sala
óunnins fisks, ísvarins, hefur
gengið skrykkjótt vegna lönd-
unarbanns i Bretlandi og af
fleiri ástæðum og langtimum
saman legið niðri með öllu.
Hraðfrysti fiskurinn hefur ver-
ið uppistaðan í aukinni fram-
leiðslu og gjaldeyrisöflun. Ráð-
ist hefur verið ,í mikla fjárfest-
ingu í hraðfrystihúsakosti og
vélvæðingu þar að lútandi, og
afkastageta er nú orðin stórum
meiri en hráefnisöflun leyfir.
Með þeirri miklu aukningu á
fiskibátafotanum, sem varð fyr-
ir aðgerðir vinstri stjómarinnar
nýtist afkastagetan þó betur
með hverju ári og stærri frysti-
húsin eru nú í dag hvort tveggja
í senn einhver arðvænlegustu
fyrirtæki í landinu og bakhjarl
atvinnuöryggis.
Þessi þróun, sem fremur en
allt annað hefur verið undirstaða
þess, að atvinnuleysi hefur að
mestu leyti verið útrýmt úr
sjávarbyggðunum, hefur öll
hvílt á því, að tekizt hefur að
tryggja óþrjótandi markaði fyr-
ir frysta fiskinn hjá þjóðum
Austur-Evrópu. — Framleiðsla
saitsíldar hefur og að megin-
hluta grundvallast á þessum
mörkuðum.
1 stuttu máli: Þrátt fyrir það
að einskis hefur verið látið
ófreistað til þess að halda og
auka markaði okkar í Vestur-
Evrópu og Bandaríkjunum,
hafa þeir ekki megnað að veita
viðtöku framleiðsluaukning-
unni. Hún hefur svo til öll
byggzt á viðskiptum okkar við
sósíalistisku löndin.
„Frelsið“.
Þegar þetta er haft í huga, er
það ekkert undrunarefni, þótt
nú sé mjög um það rætt, hver
áhrif hið svokallaða „verzlun-
arfrelsi“ muni hafa á austurvið-
skiptin og hvort yfirvofandi
hætta sé á, að þau dragist veru-
lega saman og stoðunum þann-
ig kippt undan því atvinnuör-
yggi, sem við höfum búið við að
undanförnu.
Mjög hefur verið af því gum-
að, að með hinum nýju lögum
um innflutnings- og gjaldeyris-
mál sé valfrelsi almennings í
vörukaupum stóraukið og muni
það leiða til óbeinna kjarabóta
fyrir hann. Þegar betur er að
gáð dylst þó ekki, að þetta er
hin skemmilegasta blekking.
Jafnframt „frelsinu" er kaup-
getan skert og áætlanir gerðar
um stórminnkaðan influtning í
kjölfar kjaraskerðingarinnar.
Hefur ríkisstjórnin áætlað að
keypt verði 200 millj. kr. minna
vörumagn á yfirstandandi ári
en áður miðað við eldra gengi,
eða 470 millj. kr. minna miðað
við nýja gengið.
„Frelsið" leiðir því af sér
minni vörukaup og að öllum
líkindum lakari gæði, þar sem
innflytjendur hljóta að miða
hann við hina skertu kaupgetu.
Hið raunverulega frjálsræði
felst einvörðnugu í því að heim-
ilt verður, og raunar beint að
því stuðlað, að beina vörukaup-
um í vaxandi mæli til Vestur-
Evrópu og Bandaríkjanna, en
draga að sama skapi úr inn-
flutningi frá jafnkeypislöndun-
um.
Þetta gerist með þeim hætti,
að um 30% af þeim vörutegund-
um, sem að undanfömu hafa
verið keyptar frá jafnkeypis-
löndunum, öðrum en Sovét-
ríkjunum, eru nú settar á hinn
svonefnda frílista og heimilað
að flytja þær frá frjálsgjaldeyr-
issvæðinu. Verulega minna
hlutfallslega verður um að ræða
varðandi innflutning frá Sovét-
ríkjunum, en þó nokkurt magn.
En frá Sovétríkjunum kaupum
við aðallega stóra vöruflokka,
olíur og byggingavörur. Auð-
sætt er þó að vörukaup muni
einnig dragast saman frá Sovét-
ríkjunum vegna samdráttar í
byggingum og minnkandi bif-
reiðakaupum m. a.
Ríkisstjórn hefur haldið því
fram, að eftir breytinguna á frí-
listanum séu 87% af vörukaup-
unum frá jafnkeypislöndunum
vemduð með bundnum lista, en
sannað hefur verið að þar er
um verulegar blekkingar að
ræða. Hins vegar viðurkennir
hún að þriðjungur viðskiptanna
við önnur jafnkeypislönd en
Sovétríkin séu nú „gefin frjáls“,
en fullyrðir að það muni ekki
koma að sök, þar sem viðkom-
andi vörur séu fyllilega sam-
keppnishæfar við hinn vest-
ræna varning að verði og gæð-
um.
%
Verð og gæði ráða ekki
úrslitum.
Ef betur er að gáð stendur þó
spurningin um allt annað en
samkeppnishæfni og kemur
margt til.
í fyrsta lagi er öll tilhneiging
innflytjenda í þá átt að kaupa
hliðstæðar vörur fremur frá
Vestur-Evrópu en frá jafnkeyp-
islöndunum, enda þótt verð og
gæði standist algerlega á.
Ástæðurnar eru m. a. þær, að
umboðslaun frá framleiðendum
eru yfirleitt mun hærri, og
stundum gífurlega mikið hærri,
og geta jafnvel í einstökum til-
fellum numið 30—40% af inn-
kaupsverði. Hitt er þó mikil-
vægara, að öllum umboðslaun-
um frá seljendum í jafnkeypis-
löndunum er skilað hingað
beint í gjaldeyrisbankana, og
eru því öll undanbrögð um full
skil þess gjaldeyris útilokuð og
sömuleiðis allt óeðlilegt og
ólögegt brask með hann. Sömu-
leiðis skattsvik.
Umboðslaun frá Vestur-
Evrópskum og bandarískum
fyrirtækjum eru hins vegar
lögð inn á einkareikning við-
komandi umboðsmanna erlend-
is og íslenzk gjaldeyrisyfirvöld
hafa engin tök á að afla sér um
þá reikninga neinna upplýsinga.
Þar hefur innflytjandin eða um-
boðsmaðurinn algerlega frítt
spil.
Enn kemur það til, að full
vissa liggur ávallt fyrir um rétt
og raunverulegt verð þeirra
vara, sem keyptar eru frá jafn-
keypislöndunum, þar sem raun-
verulega er um að ræða milli-
ríkjasamninga. En annars stað-
ar eru rangar upplýsingar um
verð fyllilega hugsanlegar og
hafa verið notaðar í stórum stíl
til þess að blekkja verðlagsyfir-
völd og draga á sviksamlegan
hátt undan stórfelldar gjaldeyr-
isupphæðir og tryggja óhæfi-
lega álagningu. Alþjóð eru
kunn slík svikamál, sem upp
hafa komizt, en slíkt heyrir
auðvitað til hreinum undan-
tekningum.
Enn er það að athuga, að fyr-
irtæki í sósíalistisku löndunum
framleiða undantekningarlaust
samkvæmt fyrirfram gerðum
áætlunum, en ekki til birgða-
söfnunar fyrir óvissa markaði.
Af því leiðir að gera verður við
þau fyrirfram samninga um öll
vörukaup, og þá um leið vöru-
sölu eða ella búa við mjög langa
afgreiðslufresti, ef viðskipti
koma þá yfirleitt til greina. Það
er því algerlega ‘ómt mál um
það að tala, að unnt sé að
byggja viðskipti við þau á því,
að til þeirra verði gripið af
handahófi.
í þriðja lagi kemur það svo
til, að í sumum tilvikum hafa
viðskiptasamningar við jafn-
keypislönd, önnur en Sovétrík-
in, verið þannig að það verð,
sem byggt hefur verið á, bæði á
inn- og útflutningi, hefur vérið
nokkru hærra en heimsmark-
aðsverð. Af því leiðir að ein-
staka vörur frá jafnkeypislönd-
unum verða dýrari hér á heima-
markaði en aðrar hliðstæðar,
enda þótt þær hafi verið stór-
um ódýrari í innkaupi, ef við er
miðað það vörumagn, sem fyrir
þær er greitt og þjóðhagslegur
hagnaður hafi því beinlínis ver-
ið af viðskiptunum miðað við
önnur hugsanleg.
Uggvænlegar horfur.
Þær þrjár ástæður, sem hér
hefur verið greint frá leiða til
þess, þegar þær koma allar
saman,, að þær vörur, sem áður
voru keyptar frá jafnkeypis-
löndunum, en nú hafa verið
settar á frílista, verða framveg-
is að öllu, eða a. m. k. svo til
öllu leyti, fluttar inn frá öðr-
um viðskiptalöndum. Skertur
kaupmáttur og samdráttur í
notkun fjárfestingarvara mun
og hafa víðtæk áhrif, er stund-
ir líða, í þá átt að draga úr
vörukaupum leyfisvara frá
j afnkeypislöndunum. En um
leið lokast okkur markaðir fyr-
ir jafn verðmætu magni út-
flutnings. Sú staðreynd er ein
uggvænlegasta afleiðing „hinn-
ar nýju stefnu“ í viðskiptamál-
um þjóðarinnar og er þegar far-
in að segja til sín, þótt ekki
verði enn séð fyrir enda hvert
leiða muni.
Það sem af er þessu ári hafa
innstæður hlaðist upp í jafn-
keypislöndunum. Við höfum
flutt okkar framleiðsluvörur
þangað viðstöðulaust, en ekki
keypt vörur að sama skapi.
Mun nú svo komið, að innstæð-
ur okkar af þessum sökum nálg-
ast hámark þess, sem heimilað
er í samningum og fyrirsjáan-
legt að lengra verður ekki kom-
izt á þeirri braut, án þess að
það valdi beinum samdrætti í
viðskiptum. Og aukning vöru-
sölu er auðvitað útilokuð við
slík skilyrði.
Það er riæsta athyglisvert, að
á sama tíriia og allt bendir til að
viðskiptapólitík ríkisstjórnar-
innar sé að eyðileggja að meira
eða minna leyti markaðsmögu-
leika okkar í Tékkóslóvakíu eru
Norðmenn að gera sína fyrstu
samninga við það land um kaup
á hraðfrystum fiski. Tékkar eru
ekki að draga saman sín vöru-
kaup. Ástæðan er aðeins sú, að
við erum að hætta að kaupa
tékkneskar vörur. Sömu sögu
er að segja um ýmis önnur við-
skiptalönd okkar í austri.
Um 15000 tonna birgðir liggja
nú í byrjun síldarvertíðar í
óseldu síldar- og fiskimjöli,
vegna þess að markaðir Vestur-
Evrópu hafa lokast og verð
lækkað. Á undanförnum árum
hefur framleiðendum verið
bannað að selja þessar vörur til
jafnkeypislandanna nema í
mjög smáum stíl, enda þótt verð
hafi verið 30—40% hærra í
þeim löndum.
Enn væri unnt að selja meg-
inið af fiskimjölinu til austur-
svæðisins fyrir gott verð. Það
hafa athuganir sannað. En ófrá-
víkjanlegt skilyrði þarf að upp-
fylla til þess að svo geti orðið:
það að kaupa jafnverðmætt
magn vara í staðinn, en þar
rekast þarfir okkar á stjórnar-
stefnuna, sem bannar slíkar
bjargir með öllu.
Yfirvofandi er , sú hætta að
svipuð saga muni gerast með
hraðfrysta fiskinn, saltsíldina
og fleiri sjávarafurðir, ef þeirri
vitfirringslegu verzlunarstefnu,
sem nú er fylgt, verður haldið
til streitu. Lönd Vestur-Evrópu
og Bandaríkin eru að vísu fús
til að selja okkur ótakmarkað
vörumagn og jafnvel veita lán
til kaupanna, en þau eru jafn
ófús á að auka nokkuð vöru-
kaup sín héðan, hverjum ráð-
um, sem beitt er af okkar hálfu.
Allt bendir til þess að áfram-
hald stjórnarstefnunnar leiði til
þess að aftur komi þeir tímar,
sem við höfum áður lifað, að
takmarka verði framleiðslu
unnins fisks vegna markaðs-
tregðu, og að í kjölfarið sigli
svo vágestur atvinnuleysisins,
sem þá leggst á sömu sveifina
og hin beina launaskerðing og
margfaldar áhrif hennar á af-
komu almennings.
Aðvaranir að engu hafðar.
Það eru vissulega fullgildai-
ástæður fyrir því að ekki ein-
ungis almenningur heldur og
framleiðendur eru nú með
degi hverjum kvíðnari um af-
leiðingar þess að ríkisstjórndn er
vitandi vits að brjóta niður
austurviðskiptin, eina höfuð-
undirstöðuna að blómlegu at-
vinnulífi. Uggur manna í þessu
efni hefur ekki minnkað við
það að ríkisstj. hefur reynzt al-
gerlega rökheld fyrir öllum að-
vörunum í þessum efnum. Áður
en hin nýju lög tóku gildi
sendu stærstu fiskútflytjendurn-
ir, Sölumiðstöð hraðfrystihús-
anna og Samband ísl. samvinnu
félaga, ríkisstjórninni mjög ein-
dregnar aðvaranir um afleið-
ingar frílistans á austuivið-
skiptin, en allt kom fyrir ekki.
Ekkert tillit var tekið til hags-
muna útvegsins.
Á landsfundi fulltrúa útvegs-
manna fyrir fáum vikum var
svo kosin fimm manna nefnd
manna „til að fylgjast með( þró-
un austurviðskiptanna" og
vinna á móti skemmdarverkun
ríkisstjórnarinnar, en enn er
ekki sýnt að starf þeirrar nefnd-
ar hafi borið neinn árangur.
Ríkisstjórnin sannár með
stefnu sinni í verzlunar- og
markaðsmálum, að hún skeytir
engu um alþjóðar hagsmuni
þegar annars vegar eru erlend
öfl, sem krefjast þess að dregið
sé úr viðskiptunum við sósíal-
tisku löndin, gráðugt verzlunar-
auðvald, sem einblínir á stund-
arhagsmuni sína og aðstöðu til
brasks með þann gjaldeyri, sem
þjóðin aflar og á, og ofstækis-
menn á borð við Birgi Kjaran
og Gunnar Thoroddsen, er láta
stjórnast af taumlausu hatri á
þjóðskipulagi beztu viðskipta-
þjóða okkar og vilja öll sam-
skipti við þau feig af þeim
hvötum. Ríkisstjórnin kýs frem-
ur að vera ambátt þessara afla,
en að standa á verðinum um
hagsmuni þjóðarinnar.
Hammondorgel
Tilboð óskast í Hammond-
orgel Akureyrarkirkju. Til-
boðum sé skilað til Jóns
Þorsteinssonar, Byggðavegi
947 Akureyri, fyrir 16. júlí
næskomandi.
Handknattleiksfólk KA! Æf-
ingar eru á þriðjudögum og
föstudögum. Karlar (meistara-
flokkur) kl. 8 e. h. Konur kl. 9
á svæðinu fyrir sunnan sund-
laugina. — KA.