Verkamaðurinn - 30.09.1960, Blaðsíða 2

2
VERKAMAÐURINN
Föstudaginn 30. sept. 1960
Til er ein sönn tegund þessa
heims gæða og það er farsæld
mannanna. Hver maður skyldi af
ýtrasta megni auka hamingju
meðbræðra sinna, á þann hátt
eykur hann sína eigin hamingju.
Með tilstyrk ráðvendni og sam-
vizkusemi verður hamingjan
höndluð.
Allt, sem strýkur tár af grátn-
um hvörmum, er gott. Saklausir
gleðihlátrar eru sá dásamlegasti
hljóðfærasláttur, sem mannlegt
eyra fær notið.
Mín eigin trúarjátning er stutt,
hún geymir engar mótsagnir.
Hamingja mannanna er hið eina
• góða hér á jörð, tíminn til að
vera hamingjusamur er yfirstand
andi, og staðurinn til þess, þar
sem við stöndum í dag. Aðferðin
til að verða hamingjusamur er að
gera aðra farsæla.
Ein orsök til óhamingju mann-
anna er vanþekking þeirra á
móður náttúru.
Farsæld er viss tegund auðæfa,
sem við getum notið, þó að við
séum ekki ríkir eða frægir, eg er
meira að segja viss um að við get-
um verið farsælir samtímis því
að vera auðugir, voldugir og
frægir.
Með hugtakinu „farsæld“ er
ekki átt við að hafa góða matar-
lyst eða ánægju af að eta og
drekka, heldur farsæld í sinni
göfugustu og beztu merkingu. í
fullvissunni um uppfyllt, gefin
heit, ræktar skyldur í hvívetna
af trúmennsku við háleitar hug-
sjónir.
Hamingja vor er brum, blóm-
skrúð og ávöxtur göfugra og
góðra verka, slíkt er ekki gjöf
frá neinum, við verðum að vinna
fyrir henni sjálfir og verðskulda
hana.
Rétt og rangt er samblandað
eðli allra hluta, réttlæti er ekki
eingöngu orðið til af því að það
er lögboðið, heldur ekki rang-
læti af því að það er bannað. —
Hugtakið um rétt og rangt er til
orðið og byggt á hæfileika
mannsins að njóta og þola; ef
maðurinn hefði aldrei gert sjálf-
um sér eða öðrum neitt mein,
væri hugtakið um rétt og rangt
ófætt í heila hans, og orðið „sam-
vizka“ hefði aldrei komizt inn í
neitt tungumál.
Við vitum að gerðir mannanna
eru illar og góðar, einungis af
niðurstöðunni og afleiðingunum
sem þær skapa, gott ber ætíð góð-
an ávöxt og illt illan. Það er
óhagganlegt lögmál að afleiðing
fylgir jafnan orsök, af því leiðir
að friðþæging er ómöguleg og
óhugsanleg.
Saklaus þolir tíðum hegningu
fyrir sekan, en það afplánar ekki
sekt sökudólgsins, hún margfald-
ast aðeins. Af þessarri ástæðu
verður gleðin ekki endurgjald,
heldur afleiðing, þjáningin ekki
refsing, heldur niðurstaða.
Mennirnir verða að læra, að af-
leiðingar allra verka verða ekki
umflúnar, að til er ósýnileg lög-
regla og refsinornir, sem ekki
verður mútað, sem engar bænir
heyra og engin kænskubrögð
geta dregið á tálar.
Fullkomlega siðmenntaður
maður getur aldrei orðið alger-
lega hamingjusamur, meðan
hann veit af einum ógæfusömum
manni í heiminum.
Maðurinn hefur uppgötvað, að
hann verður að leysa aðra úr
ánauð, ef hann óskar sjálfur að
vera frjáls.
Hér er mín kenning: Gef það
sama öðrum, sem þú krefst
handa sjálfum þér; hald huga
þínum móttækilegum fyrir áhrif-
um náttúrunnar. Veittu fagnandi
viðtöku nýjum og heilnæmum
straumum.
Þroskaskilyrði mannsins eru í
raun og veru takmarkalaus. En
þrátt fyrir það getur hann ekki
útskýrt samband efnis og afls.
Saga frumeindanna er jafn
ókunn og saga alheimsins. Einn
dropi vatns er jafn undursamleg-
ur og úthöfin. Eitt laufblað jafn
furðulegt og allir frumskógar
veraldarinnar. Eitt sandkom á
sjávarströnd jafn torskilið og
stjörnur himinsins.
Með vaxandi þroska lærir
maðurinn að meta sinn eigin
rétt. Jafnótt og hann krefst síns
eigin réttar og játar gildi hans og
verðmæti, viðurkennir hann
ósjálfrátt rétt annarra manna.
Þegar að lokum allir menn gefa
öðrum allan þann rétt, er þeir
sjálfir hafa öðlast, er heimurinn
byggður siðmenntuðum mönnum.
Hið fyrsta spor til frelsis og
framfara er alger neitun gegn
undirokun annarra manna. Ann-
að og enn þýðingarmeira spor en
uppsögn á hlýðni og hollustu við
óskapnaði sinnar eigin hjátrúar
og hleypidóma.
Skilningur mannsins hefur ver-
ið að þroskast um langan aldur,
smám saman kom hann til liðs
við líkamann og hvatti hann til
starfa. Maðurinn fullkomnast
einmitt í hlutfalli við það, sem
honum heppnast að láta hendur
og heila vinna í félagi.
Hann finnur nýtt afl sér til
aðstoðar — buna fallandi vatns
og afl vindsins. Með breytingu
vatns í gufu er knýja vélar hefst
nýtt tímabil í þróunarsögu manns-
ins.
Það er athyglisvert, að hugvit
manna hneigist fyrst að vopna-
smíði, ' samtímis hinum frægu
Damaskussverðum hermannsins
var plógur bóndans bogin trjá-
grein. Hringabrynjur skýldu
herðum manna, sem aldrei höfðu
komið í skyrtu. Heimurinn varð
fullur af uppgötvunum til eyði-
leggingar mannslífa og annarra
verðmæta, áður en líííð varð
þess, að þess væri notið.
Manndráp urðu vísindagrein,
þegar læknisfræðin var í barn-
dómi.
Eyðendur hafa ætíð verið
heiðraðir, skapendur fyrirlitnir.
í fomöld var akuryrkja ein-
göngu unnin af þrælum, hinir
fyrirlitnu og fávísu yrktu jörð-
ina. Vinnan var tahn óvirðing og
að engu metin. Leti og iðjuleysi
var hið sanna og óhrekjanlega
aðalsmark.
Uppruni lagaboða byggist á
sjálfsbjargar-eðlishvöt mannsins.
Hegning er ákveðin gegn þjófn-
aði, sömuleiðis gagnvart morðum
vegna þess að stór meirihluti
manna var andvígur því að vera
myrtur. Þannig eru öll grund-
vallarlög samin í sjálfsvörn.
Oldum saman var mannkynið
hneppt í fjötra, örfáir ljósgeislar
gátu stohst inn í dyfflissurnar.
Frelsisgyðjan þrýsti hugsandi
fölu andhtinu að jámvörðum
gluggum fangaklefanna og boð-
aði heilaga dagsbrún lausnar og
frelsis til handa kúguðum mönn-
um.
Ástandið í heiminum gegnum
miðaldirnar sýnir ljóslega afleið-
ingar af þrælkun og kúgun
mannanna, andlega og líkamlega.
Þá var frelsi óþekkt fyrirbrigði.
Vinnan var fyrirlitin og verka-
Lönd bæjanna Ámastaða og
Bjamastaða hggja saman og hafa
gert frá ómunatíð. Landamerki
eru mitt á milli bæjanna, en eng-
in girðing skilur þó í milli. Það
hefur því jafnan verið svo, að bú-
fé bændanna hefur gengið eftir
ástæðum um landssvæðið allt án
þess að misklíð hafi valdið. Tún
bænda eru hins vegar vel girt, og
hvor um sig ræktar og nytjar sitt
tún. Hafi það komið fyrir, að kýr
bóndans á Bjarnastöðum hafi á
einhvern hátt komist inn í túnið
á Árnastöðum, hafa þær þegar í
stað verið reknar út fyrir og
sama hefur gerzt, ef kýrnar frá
Árnastöðum hafa komizt inn á
tún á Bjarnastöðum.
En fyrir tveimur árinn gerðist
það, að bóndinn á Ámastöðum
færði út túngirðingu sína og
hófst handa um allmikla nýrækt.
Þá fór að kárna vinskapur bænd-
anna. Bjarnastaðabóndi kom um-
svifalaust með kýr sínar og rak
þær inn á nýræktina á Árnastöð-
um. Bóndinn á Árnastöðum fór
maðurinn næstum talinn meðal
hinna svokölluðu skynlausu
skepna jarðarinnar. Vanþekking-
in huldi heilabú heimsins eins og
heljarstór, svört munkakápa. —
Hjátrú og hindurvitni leiddu
ímyndunarafl mannsins í gönur.
Loftið var lævi blandið og fullt
af englum, djöflum og ófreskjum.
Trúgirni og heimska sátu í há-
sæti, en skynsemin í útlegð.
Til frægðar og frama voru að-
allega tveir vegir: sverð her-
mannsins og kufl munksins.
Lestur og ritim var talið með
hættulegum íþróttum, kynni leik
maður þessar listir, var hann
stranglega grunaður um villutrú.
Hlekkir hjátrúar og heimsku
voru hnepptir á alla frjálsa hugs-
im og járnhespur keyrðar á
hendur manna og fætur.
Heiminum var stjómað af
iiiiiiiiiiiiiiiiiaiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiv
munkakufhnum og biskupsmítr-
inu, sverðinu og veldissprotan-
um, altarinu og hásætinu, hnefa-
rétti og fávizku, draugum og
djöflum.
Framsókn mannsins hefst og
heldur áfram jafnótt og hann
lærir að ráða hinar torveldu gát-
ur náttúrunnar, andleg og líkam-
leg vinna gerði slíkt mögulegt.
Vinnan er undirstaða og upphaf
allrar framþróunar.
þegar á vettvang og vildi reka
kýrnar út fyrir, en þá kom hópur
manna frá Bjarnastöðum og
neytti aflsmunar til að hindra
það, að bóndi gæti rekið kýrnar
á brott. Síðan hafa þeir gætt
kúnna á nýræktinni hverju sinni,
sem Bjarnastaðabóndi hefur tal-
ið sér hagkvæmt að beita þeim
þar, og kýrnar eta jafnharðan
upp hvern nýgræðing, sem þar
skýtur kolli úr moldu.
Bóndinn á Árnastöðum kann
þessu að sjálfsögðu mjög illa, en
hefur ekki getað fengið rönd við
reist. Helzt hefur hann þó bund-
ið vonir sínar við það, að hinn
gæfist upp við að beita nýrækt-
arblettinn vegna þess, hve kostn-
aðarsamt honum er að hafa þar
stöðugt varðmenn. Hann hefur
auðvitað margsinnis krafizt þess,
að Bjarnastaðabóndi færi burtu
með sínar kýr, en hann hefur
jafnoft neitað, og haldið því fram,
að hann hefði fullan rétt til að
beita þennan blett vegna þess,
að kýr hans hefðu ekki síður
VIK FRA MER!
Það var einn daginn nú í vik-
unni, að Jóhann skósmiður gekk
út sér til hressingar. Rakst hann
þá á mann nokkurn, sem fæst við
trúboð, og tóku þeir tal saman.
Kom þar ,að þeir fóru að ræða
landhelgismálið og fyrirhugaða
samninga milli Breta og íslend-
inga. Sagði trúboðinn, að ekki
kæmi annað til mála, en að ís-
lendingar tækju upp viðræður
við Breta, fyrst þeir hefðu farið
fram á slíkt. Það væri ókurteisi
að neita að ræða samninga, þegar
óskað væri eftir því.
Jóhann þagði við hálfa sek-
úndu, en sagði síðan: Var það
ókurteisi þegar Kristur sagði:
Vík frá mér, Satan?
DIESELSTÖÐ
Notuð 7—10 hestafla 3ja
fasa dieselstöð óskast til
kaups. — Upplýsingar í
síma 1516, Akureyri.
Vegna brottflutn-
ings úr bænum
sinnir Erlendur Konráðs-
son, læknir, sjúkrasamlags-
sjúklingum mínum fyrst
um sinn, eða þar til nýtt
læknaval gengur í gildi.
Viðtalstími hans er kl. 10
—11 og 5—6 í verzlunar-
húsi KEA.
Stefán Guðnason,
læknir.
Kirkjan. Messað í Akureyrar-
kirkju kl. 10.30 n.k. sunnudag.
Sálmar nr.: 18 — 113 — 222 —
351. — Lögmannshlíðarkirkju
kl. 2 e. h. Sálmar nr.: 572 — 113
— 131 — 222 — 201. — Birgir
Snæbjörnsson.
bitið þarna en annars staðar á
meðan bletturinn var utan tún-
girðingar á Ámastöðum, og þá
hefði Árnastaðabóndi látið það
óátalið.
Upp á síðkastið hefur þess orð-
ið vart, að Bjamastaðabóndi er
farinn að þreytast á vörzlunni
um blett þennan, og hefur hann
af þeim ástæðum farið þess á leit
við bóndann á Árnastöðum, að
þeir mæltu sér mót og reyndu að
komast að samkomulegi um,
að kýrnar frá Bjarnastöðum
mættu um ákveðinn árafjölda a.
m. k. bíta það gras, sem þeim
gott þætti innan túngirðingar á
Árnastöðum.
Þannig standa málin í dag og
verður sögunni ekki framhaldið
hér, en menn geta reynt að svara
fyrir hönd bóndans á Árnastöð-
um, hvort hann mæti á samn-
ingafundi eða hvort hann reyni
eftir öðrum leiðum að ná rétti
sínum og losna við kýrnar frá
Bjarnastöðum.
‘iiiiiiiiiiiiiiiii
IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIK '
lllllllllllllllllllllll■llllllllllllllllllll■■■llllll■■l
Lífsspeki Róberts Ingersoll
JÓNBJÖRN GÍSLASON þýddi úr ensku.
(Róbert Ingersoll fæddist 11. apríl
1833 í New York fylki í Bandaríkjunum.
Hann nam lögnám og hafði lögfræði-
skrifstofu með bróður sínum um margra
ára skeið. Frá 1862—1865 var hann for-
ingi í her Bandaríkjanna og að því loknu
skipaður fylkisstjóri í Illinois.
í eftirmælum um hann segir svo:
„Hann var með snjöllustu ræðumönnum
síns tíma og lét mjög til sín taka í trúar-
og siðbótamálum. Mætti hann þar heift-
arlegri andstöðu hinnar íhaldssömu
klerkastéttar. Ingersoll var syrgður af öll-
um, sem þekktu hann, og kenningar
hans munu lifa lengi eftir að mótstöðu-
menn hans eru allir gleymdir.“ Ritverk
hans voru gefin út í 12 stórum bindum
1901. Ingersoll dó 21. júlí 1899. — J. G.).
iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiin
Stutt saga og lítil spurning