Verkamaðurinn - 07.10.1960, Blaðsíða 2

2
VERKAMAÐURINN
Föstudaginn 7. október 1960
Framhald frá síðasta blaði.
Framtíð og framför heimsins er í
höndum mannanna sem plægja, sá
og uppskera; mannanna sem kynda
bræðsluofnana og vinna í námun-
um og verksmiðjunum, mannanna
sem framkalla hinn hvella axar-
hljóm frá skógarbeltunum, mann-
anna sem berjast við hinar bólgnu
öldur úthafsins, mannanna sem
leita og uppgötva, mannanna sem
hugsa.
Arið 1441 fundu menn prent-
listina. Fram að því höfðu flestar
nýtilegar hugmyndir fæðst and-
vana. Liðni tíminn var því einn
heljarstór grafreitur háleitustu
hugsjónasnillinganna, án mikilla
leiðarmerkja. Prentlistin gaf hug-
sjónunum nýjan þrótt og nýja
von; hún verndaði háleitar hug-
myndir frá glötun, og gaf fræði-
mönnunum tækifæri að arfleiða
heiminn að sinni margvíslegu and-
ands auðlegð.
Lestur góðra bóka vekur hugsun,
og hugsunin athöfn og framför. —
Nám stafrofsins er vigsla til betri
og bjartari tíma.
Hver einasta iðngrein er
menntastofnun, hver vefstóll, hver
kornskurðarvél, gufubátur; prent-
vélar og málþræðir eru trúboðar
vísindanna, og postular framfara
og þroskunar.
Oll handaverk manna, er miða
til þægilegra lífs, og andlegra um-
bóta, er heilög kirkja hér á jörð;
hver skóli er dýrðlegt musteri.
Þessi stórgallaði heimur, sem
við lifum í, gæti hafa ummyndast
í hið fyrirheitna himnaríki, og það
í þessu lífi, með eftirfarandi smá-
breytingum: Ef allar dómkirkjur
hefðu verið háskólar, allar neðan-
jarðarhvelfingar rannsóknarréttar-
ins rannsóknarstofur efnafræð-
inga; ef kristin kirkja hefði lagt
meiri áherzlu á siðfræði en trú-
fræði, og valið allt hið góða úr
biblíunni, en kastað hinu illa og
ótrúlega; ef hvolfturnar og musteri
hefðu verið stjörnuturnar; ef prest-
ar hefðu verið heimspekingar, og
trúboðar kennt nauðsynlegar list-
ir; ef galdrar hefðu verið vísindi,
og trúarbrögð mannúð og mann-
gæzka.
Dauði gömlu píslarvottanna
sannar einlægni þeirra og stað-
festu við ákveðið málefni, en alls
ekki hitt að skoðun þeirra og
stefna hafi nauðsynlega verið rétt.
Málefnin eru annað hvort sönn
eða ósönn í innsta eðli sínu, hvað
sem öllu öðru líður. Sannleikanum
verður ekki umbreytt með neinum
sérstökum skoðunum eða kenning-
um — jafnvel ekki með píslar-
vættisdauða.
Sannleikur og lýgi eru tvær ólík-
ar höfuðandstæður, sem aldrei
geta þrifist í sama jarðvegi; en
það ótrúlega er, að lýgin er óhult
og blómgast prýðilega, þar sem
sannleikurinn verður að hafa um
sig sterkan vörð gegn árásum;
gróðrarskilyrði lýginnar eru slík,
að hún bíður byrginn öllum and-
mælum og eyðileggingartilraunum.
Allt ranglæti hefur í sér falið
sjálfeyðandi afl að vissu leyti;
það er því hæpið að fullyrða að
lýgin verði ekki afhjúpuð að lok-
um, meðal annars af því að hún
verður aldrei sammála óhaggan-
legum staðreyndum.
Hið eina er ekki kemur í and-
stöðu við lýgina, er ný lýgi, fram-
leidd í þeim sérstaka tilgangi að
sanna hina fyrri. —— Ekkert er
óskeikult nema sannleikurinn.
Sannleikurinn er hvorki ungur
né gamall, hvorki gamaldags né
nýmóðins; hann hefur verið og
verður ætíð hinn sami, óumbreyt-
anlegi, og hans skyldi leitað með
uppihaldslausri baráttu, og viður-
kenndur alls staðar, elskaður
meira en sjálft lífið og aldrei af-
neitað.
Atburðir sögunnar sveiflast
stöðugt fram og aftur eins og órói
í sigurverki, Manninum, eins og
vísir klukkunnar, miðar stöðugt
áfram, að vísu hægt og gætilega,
en sífellt í áttina áfram; hann er
sífellt að verða meiri og ágætari,
þar er engin úrkynjun eða aftur-
för.
Einstaklingar og heilar þjóðir
7itiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiiiiiiimiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiHiiiiiiiii
líða undir lok og deyja, en í þeirra
stað rísa upp nýjar þjóðir og nýir
einstaklingar, fullkomnari en hin-
ir fyrri.
Sjóndeildarhringur andans vex
og víkkar eftir því sem aldirnar
líða hjá. Hugsjónirnar verða há-
leitari og hreinni. Mismunur á
réttlæti og miskunn verður æ
minni og minni. Frelsið dafnar og
kærleikurinn vex meðal mann-
anna, er árin líða í aldanna skaut.
Hinar ýmsu þjóðfélagsstofnanir
eru að meira og minna leyti gall-
aðar, alveg á sama hátt og ein-
staklingamir. Þjóðirnar saman-
standa af mönnum og konum, og
eins lengi og þeir eða þær hafa
sína ágalla, getur þjóðin í heild
og hennar stofnanir ekki verið
missmíðalausar.
Ferðamaður var staddur á rúst-
um gamallar höfuðborgar gleymds
keisaradæmis; allt um kring lágu
brotnar súlur og hrundir veggir.
Hann spurði hví þessi mikla borg
hefði fallið í rústir. Andi hins
liðna — speki aldanna — svaraði:
— „Þessi musteri, þessar konunfs-
hallir og hof, er þú sérð hér x rúst-
um, var byggð með harðstjórn og
ranglæti; hendurnar, sem byggðu
allt þetta, meðtóku aldrei neina
umbun; herðarnar og bökin, sem
báru hita og þunga þessara daga,
voru mörkuð svipuhöggum."
Allt þetta var smíðað af þræl-
um, til fullnægingar hégómagirnd-
ar og drambsemi þjófa og ræn-
ingja; af þeim orsökum er allt
þetta nú ein öskuhrúga.
Hin svokallaða siðmenning
þeirra tíma var lýgi. Lög þeirra
stofnsettu rán og skipulögðu
þjófnað. Líkamir manna og sálir
gengu kaupum og sölum.
Hinn ömurlegi vindur er hæðist
hvíslandi um þessar eyðilegu rúst-
ir ,er spámannleg rödd og aðvörun
til þeirra, er hafa í hyggju að end-
urtaka slíka tilraun til yfirgangs
og ójafnaðar, ekkert skipulag,
byggt á ánauð líkama og sálna,
fær staðið.
Frelsið hefur sömu þýðingu fyr-
ir sál mannsins og tjós dagsins fyr-
1 ir augað og kærleikurinn fyrir
hjartað; án alls þessa verður lífið
úrkynjað, og eilífur dauði. Frelsið
er höfuðskilyrði allrar framsækni;
án þess ríkir miðaldavillimennska;
án þess er engin siðmenning.
An frjálsræðis í orðum og at-
höfnum getur engin tilbeiðsla átt
sér stað, heldur ekki guðlast; eng-
inn kærleikur, ekkert hatur, ekk-
ert réttlæti, engin framsókn.
Ef við nemum orðið „frelsi“ al-
gerlega úr tungumálinu, verða öll
önnur orð fátæklegur, falskur og
meiningarlaus hljómur; en þetta
eina orð í öllum sínum styrk og
mikilleik, er þess megnugt að
breyta þessum synduga heimi í
paradís.
O, himinborna frelsi, þá ert guð-
inn, sem eg tilbið; þú ert hinn eini
guðdómur er hatar beygð kné í
bæn. I alheiminum — þessu við-
áttumikla og veggjalausa musteri
þínu, undir hinni þaklausu hvelf-
ingu himinsins, skreyttri sólum og
stjörnum, standa legíónir tilbiðj-
enda þinna; þeir hvorki flaðra, né
skríða, eða beygja höfuð sín til
jarðar fyrir þér. A ölturum þínum
eru engin mannblót færð.
Þú krefst aðeins eins, og það er
að allir góðir menn hati svipuna,
hlekkina og dýflissulykilinn. Þú
hefur enga páfa né presta, sem
boðbera milli þín og mannanna;
þér líka ekki _heimskulegar venjur
og eigingjarnar bænir.
Við þitt heilaga altari stendur
skynsemin með logandi kyndil;
það er ljósið sem mun lýsa upp
allan heiminn, milli yztu endi-
marka.
Við erum að byggja undirstöðu
undir voldugt og veglegt framtíðar-
musteri — ekki fyrir guði, heldur
fyrir menn — þar sem innleidd
verða með viðeigandi helgisiðum
trúarbrögð mannúðarinnar og
kærleikans.
Sá dagur kemur, er þjóðfélagið
hættir að framleiða milljónamær-
inga og betlara, hættir að klæða
sannleikann í tötra, og hjátrúna í
pell og purpura. . Sá tími fer í
hönd er nytsemin verður í heiðri
höfð og sannleikurinn og réttlætið
verður krýnt, og sett á veldisstól
heimsins, sem konungur konung-
anna og guð guðanna.
Stjörnubjört himinfestingin er
hvelfingin í dómkirkju sannleik-
ans; náttúruskýrendur eru hennar
einu, sönnu höfuðprestar; í þeirra
trúarjátningu er allur sá sannleik-
ur innifalinn, er mannleg tunga
hefur mælt, og í þeirra bænasöng
felst sigugrleði og þrá sálarinnar,
og allir draumar hennar og vonir
um betra og göfugra líf. Þessi höf-
uðkirkja er skreytt og prýdd öllum
þeim dásemdum er hin skapandi,
ódauðlega náttúra getur framleitt;
í hinum víðfaðma göngum hafa
verið, og eru, saman komnir,
stærstu andar allra landa verald-
arinnar.
Þrældómur og ánauð innibind-
ur í sér flesta aðra höfuðglæpi, þar
á meðal mannarán, sjórán, þjófn-
að, morð og yfirdrepsskap.
I hugmyndinni að vinnan sé
undirstaða allra framfara og
allrar velmegunar, felst sá
sannleikur, að vinnandinn verður
að vera frjáls.
Þar sem framleiðandinn sjálfur
er eigandi að búgarði sínum og
heimili ,engjum og ökrum, þarf
enginn að þola skort.
Rentur og renturentur eru nag-
dýr sem éta dag og nótt, því meira
sem þau éta, því hungraðri verða
þau. Skuldugi bóndinn heyrir nag-
ið, á hinum áhyggjuþrungnu and-
vökunóttum; sé hann skuldlaus,
heyrir hann hveitið sitt vaxa.
Höfuðáhugamál alls þorra
manna, er hin fjárhagslega af-
koma; þeir vita fullvel, að landið
með öllum þess gæðum, tilheyrir í
raun og veru öllum börnum þess.
Hvert barn er fæðist í þennan
heim, er boðsgestur náttúrunnar.
Hvað munduð þið segja, ef eg
byði ykkur til veizlu, — það kost-
ar ekkert, ykkur er bara boðið, —
þar sem allir væru velkomnir. Það
kæmi þegar x upphafi í ljós, að
einn gestanna þættist hafa tilkall
til allt að 100 sæta, annar til 75
og sá þriðji til 50, með tilheyrandi
veizlukosti; endirinn yrði sá, að
þið væruð neydd til að standa,
eða fara við svo búið. Hvað
munduð þið segja um slíkt heim-
boð?
Hver maður hefur- fullan rétt
til að krefjast síns bróðurhluta af
þessa heims gæðum, enginn ætti
að vera neyddur til að yrkja ann-
ars manns akur, sem bara af hend-
ingu fæddist nokkrum árum fyrr.
— Engum skyldi leyft að hafa
land til eignar, sem hann notar
ekki sjálfur.
Vitið þið? Ef mögulegt væri að
selja andrúmsloftið, yrði það gert;
vitið þið, að þá mundi vera hér
voldugt félag sem héti „Ameríska
andrúmsloftssölufélagið“. Vitið þið
ennfremur, að þeir mundu láta
milljónir manna deyja af loftsleysi
ef greiðslan væri í ólagi. Eg er
ekki hér með að lasta neina vissa
einstaklinga, eg bara sýni hlutina
í réttu ljósi.
Hugmyndin um heimili, er inni-
legast tengd við landsbyggðina;
þar sér þú sólina rísa og hníga; þú
kynnist gangi stjarnanna og veitir
athygli skýjadrögunum í himin-
geimnum; þú heyrir regndropana
falla, og þú hlustar á stígandi og
fallandi stunur vindsins. Þú fagnar
upprisunni sem við köllum vor,
jafnvel þótt í kjölfar þess sigli
dapurleiki haustsins — hin yndis-
lega og skáldlega imynd dauðans.
Þér er hver akur yndislegt mál-
verk, hver útsýn ljúflingsljóð og
hvert skógarbelti dularfullir álf-
heimar. Á landsbyggðinni verndar
þú bezt þinn eigin persónuleika og
sjálfstæði; þar ertu heild af frum-
ögnum, en í stórborginni ertu aft-
ur á móti frumögn í heild.
Heimilið lyftir manninum í
hærra veldi, það eykur sjálfstæði
hans og viljakraft, sem ekki fæst
á neinn annan hátt. Heimilisleys-
ingi er ætíð ferðamaður — jafn-
vel flakkari að vissu leyti.
Heimilið skapar föðurlandsvini,
fúsa til varnar; en fáir þeirra
mundu hætta lífi sínu og limum
fyrir matsöluhúsið.
Eg kysi að fyrirkomulag heims-
ins væri þannig, að hver maður
gæti dáið rólegur, og án alls ótta
um að hans nánustu ástvinir yrðu
fórnardýr ágengni, fégræðgi og
miskunnarleysis mannanna, að
honum látnum.
Oefað er sitthvað rangt við
stjórnskipulag þessa lands, er út-
hlutar þeim minnstum hlut, er
mest vinna; ráðvendninni tötrum,
en þorparaskapnum pelli og purp-
ura; hinum kærleiksríku og góð-
hjörtuðu úrgangi, en þeim ill-
ræmdu og ágengu dýrðlegum
veizlukosti.
Framleiðandinn þarf enga himn-
eska opinberun til að vita, að
hann á fullan rétt til þeirra hluta
er hann framleiðir.
I flestum þjóðfélögum yfir-
standandi tíma eru letingjar og
aðrir iðjuleysingjar eða stórhöfð-
ingjar; hin fjölmenna miðstétt al-
þýðunnar vinnur fyrir báðum.
Vinnandi menn þurfa að sam-
einast til varnar gegn iðjuleysingj-
um af öllum tegundum.
Mannkynið skiptist í tvo flokka:
iðjumenn og iðjuleysingja; þá sem
ala önn fyrir, og þá sem alin er
önn fyrir, ráðvanda og óráðvanda.
Hver maður sem lifir á óborguðum
vinnulaunum annarra manna, er
óráðvandur, jafnvel þó að hann sé
keisari.
Við þurfum frjálsa menn, með
frjálsum hugsunum, frjálsa verka-
menn með frjálsum skoðunum,
hlekkjalausar hendur og óháða
skynsemi; frjáls vinna færir auð-
æfi, frjáls skoðun sannleika.
Væri hugsun mannsins algerlega
frjáls, gætum við safnað saman í
eitt auðæfum hins andlega heims.
(Framhald.)
SVEFNSÓFI
Nýlegur 2ja manna svefn-
sófi til sölu í Bjarkarstíg 1
Sími 1516.
Frá Bridgefélagi
Akureyrar
Tvímenningskeppni fé-
lagsins hefst þriðjudaginn
11. okt. í Landsbankasaln-
um og hefst kl. 8 e. h. —
Tilkynna þarf þátttöku
fyrir sunnudagskvöld til
stjórnarinnar.
STJÓRNIN.
Kirkjan. Messað í Akureyrar-
kii-kju n.k. sunnudag kl. 10.30 f.
h. Sálmar nr.: 34 — 35 3— 14 —
114 — 390-. — Messað í Lög-
mannshlíð kl. 2 e. h. Sálmar nr.:
579 — 23 — 14 — 114 — 680. —
Strætisvagn fer frá gatnamót-
um í Glerárhverfi kl. 1.30 til
kirkjunnar. — Séra Bjartmar
Kristjánsson.
iiiiiiiniiiiiiiii
111111 ■ 1111111111111111111111111111
Lífsspeki Róberts Ingersoll
JÓNBJÖRN GÍSLASON þýddi úr ensku.
111 ■ ■ ■ 11 ■ i ■ 1111111 ■ 111111 ■ ■ 1111 ■ 111 ■ i ■ 111 ■ ■ ■ i ■ ■ 1111 ■ 111 ■ ■ i ■ i