Verkamaðurinn - 09.12.1960, Blaðsíða 2

2
VERKAMAÐURINN
Föstudaginn 9. des. 1960
HVIRFILBYLJIR - 2 -
JÓNBJÖRN GÍSLASON ÞÝDDI
Áður en sex mánuðir voru liðn
ir af árinu 1956 hafði það sett
met í hvirfilbyljum. Hinir urr-
andi stormsveipar virtust verða
til eins og snákar, öllum að óvör-
um í hinu dimma drungalega
loftslagi. Um vorið, í júnílok,
höfðu 250 byljir geisað yfir
Bandaríkin. Þeir virtust koma
án nokkurra sýnilegra orsaka,
eins og t. d. 11. marz í Texas. Kl.
4.45 skall á aftaka rigning.
Starfsfólk var að hugleiða, hvem
ig það gæti komizt heim til sín,
þegar bylurinn skall á í aðalvið-
skipthverfi borgarinnar.
Hinn venjulegi hávaði, sem
fylgir slíku fyrirbrigði, var mjög
deyfður af hinu ofsalega regni.
Áður en nokkum varði brotn-
uðu byggingar í mél eða þeyttust
gegnum loftið og drápu fólk, sem
á vegi þeirra varð. Eftir 38 sek-
úndur voru 113 manns dauðir og
mörg hundruð særðir, fimm
stræta breitt belti og fimm mílna
langt gersamlega í rústum. Skað-
inn var metinn á 50 milljónir
dollara.
Annar hvirfilvindur skall á
mánuði síðar. Maður að nafni
William Davis var staddur í bíl
sínum á landamærum Michigan
og Ohio 8. júní kl. 6.15, þegar
hann sá bylinn myndast í um það
bil % mílu fjarlægð. Neðri end-
inn var hér um bil 200 fet á vídd
og dökkir bólstrar allt umhverfis.
Þessi ófreskja af hringsnúnu
lofti nálgaðist óðum, en Davis
hafði þó tíma til að hlaupa út úr
bílnum og kasta sér ofan í djúp-
an skurð.
Endi sogpípunnar tók bílinn og
kastaði honum til hliðar um 60
fet og öslaði síðan áfram og drap
fólk og mölbraut hús á báðar
hendur.
Eftir að stormurinn hafði ruðzt
gegnum bæinn Flint var líkast
því, að risavaxinn plógur hefði
farið þar yfir og rist upp þriggja
stræta breitt belti. Hundrað og
ellefu menn fórust í þessu eina
áhlaupi. Trjástofnar stóðu eftir
naktir, börkur og blöð öll rifin
af. Fatnaður, eldhúsáhöld og
partar úr bílum héngu hér og
hvar á brotnum trjágreinum. Á
einum stað var bíll vafinn utan
um trjástofn. Tólf þumlunga stál-
bita, úr grind í skólahúsi, sem
verið var að byggja, var fleygt
í burt um þriggja stræta bil.
Að morgni 9. júní kom sím-
skeyti frá Worcester 600 mílur
í burtu: „Áttatíu dauðir í fellibyl
í Michigan."
Það var óeðlilega heitt og
þungt loft í Worcaster þann
morgun. Menn lögðu af sér ytri
föt vegna hitans. Þeir sögðu, að
ekkert slíkt mundi koma fyrir
hér.
En veðurfréttir síðari hluta
dagsins sögðu: Verið á verði,
hættuleg biksvört ský eru að
myndast, spá fellibyl.
Brátt sáust tveir kolsvartir
bólstrar þjóta yfir himininn og
urgandi hljóð þarst frá þeim,
líkt og stálkjöftum væri urgað
saman, sífellt hærra og ógur-
legra.
Bylurinn reið yfir, og það var
líkast jarðskjálfta. Að honum
loknum lágu 90 menn dauðir,
1200 særðir og 10.000 heimilis-
lausir.
Einn maður sagði svo frá:
Konan mín opnaði dyrnar til
þess að kalla á hundinn okkar,
en ég hef ekki séð hana síðan;
hún sogaðist upp í loftið og úr
augsýn.
Harald Lindberg sat í eldhús-
inu, þegar bylurinn kom; sog-
pípa hvirfilsins dró skóna af fót-
um hans og svipti kæliskápnum
út og þar með hluta af húshlið-
inni. Það var það síðasta, sem
Lindberg mundi eftir. Þegar
hann raknaði við, var hann und-
ir eldhússborðinu, fimmtíu fet
frá húsinu. „Það var líkast því
að vera soginn upp í dusthreins-
unarvél“, sagði hann.
Eftir allar þessar ófarir fór
fólkið að spyrja: hvað er að ske?
Er þetta afleiðing af hinum
miklu atomsprengingum í Nev-
ada? Gátu þær orsakað veðurlag
slíkt og þetta? Var mögulegt, að
atom-„fræ“ í skýjxmum gæti
verkað sem hvellhetta og hrund-
ið af stað hvirfilbyl?
Veðurstofa Bandaríkjanna var
fljót og ákveðin til svars. Hún
sagði, að hvirfilvindurinn væri
óefað verk og ráðstöfun Guðs al-
máttugs án nokkurra áhrifa frá
atomsprengjum.
Enginn getur með fullri vissu
sagt, hvort þar er nokkurt sam-
band, segja frægir sérfræðingar
í þessum efnum, en nákvæmar
rannsóknir hafa þó leitt í ljós, að
atómsprenging hefur áhrif á veð-
urlag, en aðeins í fárra mílna
fjarlægð. Einnig er bent á, að
þrátt fyrir hið mikla afl, sem at-
ómsprengja felur í sér, eru það
aðeins smámunir í samanburði
við ægikraft náttúruaflanna. Til
samanburðar má geta þess, að
1000 atómsprengjur eru naumast
jafnar að afli og ofsalegur hvirf-
ilbylur.
Hvemig stendur á því, að svo
margir slíkir byljir hafa átt sér
stað í Bandaríkjunum en ekki
annars staðar? Það er af land-
fræðilegum ástæðum, segir veð-
urstofan. Héruðin austan Kletta-
fjalla framkalla fleiri hvirfilbylji
en nokkurt annað landsvæði í
veröldinni. Orsökin er sú, að
heitt rakaloft berst sunnan úr
Mississippi-dalnum, en kalt loft
streymir inn yfir Klettafjöllin og
Suður-Kanada. Þegar þessir tveir
ólíku straumar mætast um mið-
bik Bandaríkjanna skapast ákjós
anlegustu skilyrði fyrir hvirfil-
byl.
Hinar skrúfumynduðu hreyf-
ingar loftsins eru í fyrstu hæg-
fara en ógnandi. Samanþjappað
loft snýst í ótal hringum, hverj-
um um annan með sívaxandi
hraða. Skyndilega heyrist ofsa-
legt, hvæsandi hljóð, og hvirfil-
vindur er skapaður; ekkert afl
getur stöðvað hann.
Will Keller frá Greensburg
hafði hugrekki til að horfa inn í
hinn ólgandi kjarna hvirfils og
var svo gæfusamur að halda lífi
og geta sagt tíðindin.
Hann segir svo frá: Það var
síðari hluta dagsins 22. júní 1928,
milli kl. 3 og 4. Ég leit til lofts
og sá dökka skýflóka myndast,
að lögun eins og regnhlíf. Veðrið
var heitt og mollulegt. Neðan í
skýinu mynduðust þrír hvirflar
samtímis og stefndi einn þeirra
í átt til heimilis míns. Ég setti
konu mína og börn niður í kjall-
ara, stóð sjálfur í húsdyrunum
til þess að athuga þetta fyrir-
brigði nánar. Hvirfillinn barst
til mín með jöfnum hraða. Ég
stóð eins og heillaður.
Að lokum var endinn beint yf-
ir höfði mér, en allt var kyrrt
og þögult. Sterk gaslykt barst
niður til mín, svo að ég átti örð-
ugt með andardrátt. Þá barst
skyndilega hvæsandi hljóð niður
úr trektinni. Ég leit upp og sá
hringlaga göng frá neðri enda og
upp í gegn.
Opið virtist mér vera um 60
til 70 fet á vídd; innan í þessum
hringlaga göngum voru dökkir
þokubólstrar á sveimi og snerust
óaflátanlega um sjálfa sig og
hver um annann.
Umhverfis jaðarinn að neðan
voru smáhvirflar að myndast, frá
þeim stafaði mestur hávaðinn.
Eldingum skaut fram og aftur,
og gerði sú birta, er þær orsök-
uðu, sýn þessa því furðulegri,
jafnyel yfirnáttúrulega.
Þegar hvirfillinn var kominn
fram hjá húsi mínu, stakk hann
sér og mölbraut hús og hlöðu ná-
búa mins. Uppsog þeirra er slíkt,
að þeir lyfta stórum húsum af
grunni eða sprengja þau í smá
agnir. Þeir tæma djúpa brunna
í einum sopa.
Snemma í september 1952 eyði
lagði einn slíkur bylur flugstöð
Bandaríkjanna í grennd við Port
Worth í Texas. Þar voru 107 or-
ustuflugvélar og taldar aðalflug-
her Bandaríkjanna gegn árás. Á
einni flugvél nam tjónið $ 3.500.
000, en á öðrum $ 44.500.000 sam-
tals. Á örfáum sekúndum varð
allur flugflotinn óstarfhæfur.
Viðvörunarstöðvar hafa nú ver
ið settar í 21 fylki, þær gefa
merki um hættu með nægum fyr
irvara. En þrátt fyrir þessar var-
úðarráðstafanir verður einstak-
lingurinn að bjarga sér sem bezt
hann má, og er þá næst hendi að
leita til kjallarans, því hann er
óhultastur allra staða í húsinu.
Þetta ráð á þó ekki við þau hús,
sem byggð eru úr steini.
Enginn staður er tryggur fyrir
bílstjóra á vegum úti, en skárst
af öllu illu er að leggjast ofan í
djúpan skurð, ef hann er í
grennd.
En bezta vörnin gegn hinum
illræmdu hvirfilbyljum er að
eiga hamingjuna að förunaut og
fylgikonu. Endir.
Jólamerki Framtíðarinnar eru
seld á Pósthúsinu. Ágóðinn
rennur í byggingarsjóð elliheim
ilisins.
TAKIÐ EFTIR!
Nýju bækumar verða til sölu hjá okkur sem að undanförnu. Höfum einnig mikið af mjög ódýmm bókum fyr- ir börn, unglinga og full- orðna.
BÓKAVERZL. EDDA BÓKAVERZL. EDDA
Kr. 9.00 kosta jólaserví- ettumar. Ylukarlar og dýr úr gúmmí, frá kr. 12.00.
BÓKAVERZL. EDDA BÓKAVERZL. EDDA
Ylubækurnar fallegu nýkomnar. Kubbakassar fyrir börn, fjórar tegundir, kr. 25, 30, 35 og 40.
BÓKAVERZL. EDDA BÓKAVERZL. EDDA
Jólakort, frá 50 aurum. Munið fallegu Akureyr- arkortin í mörgum litum.
BÓKAVERZL. EDDA BÓKAVERZL. EDDA
BÓKAVERZLUNIN EDDA H.F.
Strandgötu 19. — Sími 1366.
ÖLDIN OKKAR I-II
ÖLDIN SEM LEIÐ I-II
ÖLDIN ÁTJÁNDA
SELDAR MEÐ AFBORGUNUM.
BÓKAVERZLUNIN EDDA H.F.
Strandgötu 19. — Sími 1366.
Þér getið eignazt allar
Þjóðsögur Jóns Árnasonar
].—6. bindi, í glæsilegu skinnbandi, og þurfið þó að-
eins að greiða kr. 100.00 við móttöku. — Síðan greið-
ist kr. 100.00 mánaðarlega þar til allt verkið er greitt.
BÓKAVERZLUNIN EDDA H.F.
Strandgötu 19. — Sími 1366.
NÁTTKJÓLAR
NÁTTFÖT
UNDIRKJÓLAR
MITTISPILS
BRJÓSTAHÖLD
S 0 K K A R, m. teg.
SOKKABANDABELTI
VEFNAÐARVÖRUDEILD