Verkamaðurinn - 17.01.1964, Síða 1

Verkamaðurinn
ÁRSHÁTÍÐ EININGÁR
Verkalýð'sfélagið Eining hefur
ákveðið að halda árshátíð félags-
ins í Alþýðuhúsinu laugardaginn
25. þ. m. — Þar verður mjög
vandað til skemmtiatriða, m. a.
mun hinn vinsæli eftirhermusnill-
ingur Jón Gunnlaugsson koma þar
fram ásamt völdum skemmtikröft-
um heimamanna. — Það er von
undirbúningsnefndar, að nú tak-
ist að hefja árshátíð Einingar á
ný til fyrri vegs og virðingar.
Aluminiumverksmiðja við Eyjafjörð?
Það er almælt þessa dagana,
að íslenzk stjórnarvöld hyggist
mjög fljótlega ganga frá samn-
ingum við erlent auðfélag um
byggingu aluminiumverksmiðju
hér á landi. Enn sem komið er
hefur ekkert verið kunngert um
þetta opinberlega, en eitt og ann-
að í sambandi við undirbúning
málsins og samningagerð er smám
saman að kvisast út.
Hið útlenda auðfélag (talið er,
að það eigi heimili í Sviss) á að
vera einkaeigandi verksmiðjunn-
ar og einrátt um stjórn hennar og
starfsemi. Það á engin aðflutn-
ingsgjöld að greiða af innfluttum
efnivörum til framleiðslunnar og
Engin virkjun norðanlands
Ekki er blaðinu kunnugt, hvort
endanleg ákvörðun hefur verið
tekin um staðsetningu hinnar fyr-
irhuguðu verksmiðju, en þrír
staðir hafa verið taldir koma til
greina: Hafnarfjörður, Gufunes
og Dagverðareyri. Er vitað, að at-
huganir hafa einkum beinzt að
hinum síðastnefnda stað, Dag-
verðareyri við Eyjafjörð.
Hins vegar er ákveðið, að þótt
verksmiðjan yrði byggð á Dag-
verðareyri þá verði ekki byggt
stórt orkuver í Norðurlandi til
raforkuframleiðslu fyrir verk-
smiðjuna, heldur verðj Þjórsá
virkjuð við Búrfeil og síðan lögð
iína norður yfir hálendið, um
Sprengisand. Er þá gert ráð fyrir,
að svo stór virkjun verði gerð þar
syðra, að hún nægi ekki aðeins
verksmiðjunni heldur og til að
mæta aukinni orkuþörf íslendinga
um nokkur næstu árin, bæði sunn-
an og norðan fjalla. Yrði þá m. a.
horfið frá nýrri virkjun við Laxá,
sem verið hefur í undirbúningi,
fyrir orkuveitusvæðið og hugsan-
lega útfærslu þess. Jafnframt á
alveg að loka augunum fyrir því,
að fróðir menn um rafvirkjanir
telja nú víst orðið, að öruggasta
og ódýrasta stórvirkjun, sem völ
væri á hér á landi, væri einmitt
við Laxá.
En orkan frá Búrfellsvirkjun
yrði mjög óviss. Þar er talin mjög
mikil hætta á rekstrartruflunum,
auk þess sem hægt er að ímynda
sér, að komið gætu þau veður á
hálendi Islands, að línustrengur
hryggi í tvennt og einhver töf yrði
á að komast á staðinn til viðgerð-
ar. Hin útlenda verksmiðja mun
tryggja sig gegn slíkum truflunum
með risastórri túrbínustöð, en fyr-
ir innlenda notendur verður eng-
in trygging.
Rétt er að taka fram, að það er
skoðun blaðsins, að það sé hár-
rétt stefna að tengja saman raf-
veitukerfin um allt land, en þá ber
líka að hugsa um, að virkja þar
sem öruggast er og truflanahætta
minnst.
Fyrirhuguð Búrfellsvirkjun verð- j gegn því að fá orku keypta á lág-
ur sennilega eign Islendinga, en marksverði. Islenzkir munu því
auðfyrirtækið, sem byggir alumin- j ekki einu sinni geta grætt á orku-
iumverksmiðjuna útvegar lánsfé sölu lil verksmiðjunnar.
engin útflutningsgj öld að greiða
af útfluttu aluminium. Eigi mun
verksmiðjan heldur greiða nein
hafnargjöld heldur byggja eigin
bryggjur til nota við út- og upp-
skipun. Yeltuútsvar eða aðstöðu-
gjald mun verksmiðjan og ekki
greiða. Verður þessi verksmiðja
eða verksmiðjur, ef fleiri verða
síðar byggðar, sérstakt ríki í rík-
inu og óháð almennum lögum og
reglum. Þær verða lausar við alla
þá tolla, skatta og gjöld, sem háð
hafa íslenzkum iðnaði og torveld-
að þróun hans. Þannig á að veita
útlendingum sérréttindi og rekstri
þeirra á íslenzkri grund margfalda
vernd umfram það, sem innlendur
iðnaður nýtur.
í orði kveðnu verður sennilega
um það samið, að verksmiðjan
skuli greiða tekjuskatt eða útsvar
af nettó-tekjum, en vafalaust er,
að útkoman verður hin sama hér
og orðið hefur í Noregi: Verk-
smiðjurnar telja aldrei neinn
nettó-hagnað. Verður þannig lítill
hagur fyrir þjóðin af rekstri þess-
Verðir ðlénlegim brggðum brejtt í uppbldsin M
Einn er sá ókostur, sem fylgt
hefur aluminiumverksmiðj um, að
eitraðar lofttegundir, sem breiðst
hafa út frá þeim, hafa drepið
gróður á stórum svæðum um-
hverfis þær. Hefur því ekki verið
um að ræða í nágrenni þeirra
neina ræktun eða grasnytjar.
Nú hagar svo til hér, að Dag-
verðareyri liggur við okkar
þrönga Eyjafjörð, en inn af firð-
inum er eitt blómlegasta landbún-
aðarhérað landsins. Löngum
stundum leggur hafgoluna inn
fjörðinn og inn yfir sveitirnar.
Ber hún þá með sér þær loftteg-
undir, illar eða góðar, sem á leið
hennar verða. Er af því ærin
reynsla, hvernig hafgolan hefur
borið reyk og gufu frá síldarverk-
smiðj unum langvegu. Þannig
myndi eins fara með útblástur
aluminiumverksmiðjunnar, og
verði hann hættulegur gróðri, þá
eru allar sveitir innan fjarðar og
við fjörðnn vestanverðan, allt út
r
Odýrt vinnuafl
Sú eina ástæða getur legið að
baki því, að útlend auðfélög vilja
staðsetja hér stórverksmiðju, sem
bæði þarf að flytja hráefni að yfir
Atlantshaf og framleiðsluna sömu
leið til baka, að hér telja þeir sig
hafa tryggingu fyrir ódýru vinnu-
afli, og stjórnarherrarnir, sem
staðið hafa í samningum við út-
lendingana, hljóta að hafa lofað,
að svo muni verða áfram. Er auð-
sætt, að útlendingunum sýnist
stjórn landsins nú hafa náð svo
góðum árangri við að þrýsta laun-
um verkafólks niður, að nú sé
óhætt að fara að byggja hér. Og
víst er, að þótt innlendir atvinnu-
rekendur hafi löngum verið erf-
iðir í samningum við verkafólk,
þá verða þeir útlendu ekki betri.
Það er óskemmtileg tilhugsun,
að útlent fjármagn fari að ná hér
tangarhaldi og verða ráðandi í
landinu. Er og furðulegt, að is-
lenzk stjórnarvöld skuli láta sér
til hugar koma að fara að gera ís
land að hálfnýlendu á sama tíma
; og þjóðir slíkra nýlendna í Asíu
fyrr Fagraskóg, í hættu. Og myndi
þá ekki mörgum manni þykja há-
reist höll útlendinga dýrkeypt, ef
fyrir hana ætti að fórna öllum
landbúnaði við Eyjafjörð.
Að vísu mun á síðustu árum
hafa tekizt að finna nokkrar varn-
ir gegn nefndum eituráhrifum, en
þær varnir eru dýrar og enn óvíst,
hvort fullreynt er gildi þeirra. Er
og óséð, hvort útlendum þykir
taka því að leggja í mikinn kostn-
að við slíkar varnir hér í okkar
strjálbyggða landi og lítilsverða í
þeirra augum.
Holræsagjöld
Bæjarstjórn hefur samþykkt, að
fram\iegis verðji innheimt svo-
nefnt holræsagjald af öllum hús-
um og lóðum í Akureyrarbæ. Er
gjald þetta nýtt hér í bæ og er
raunverulega dulbúin hækkun fast
eignaskatts. Gjaldið er ákveðið
0.6% af fasteignamatsverði húsa
og 1% af fasteignamatsverði lóða
í bænum. Aætlað er, að það gefi
bæjarsjóði 800.000.00 krónur í
tekjur á þessu ári.
Afríku og Ameríku eru sem óðast
að hrinda af sér okinu.
Stærsta blað landsins, Morgun-
blaðið, tók í gær upp harðskeytta
baráttu fyrir málstað útlending-
anna, taldi enga hættu stafa af
því að hleypa erlendu einkafjár-
magni inn í landið, en það væri
aftur á móti grundvallarskilyrði
til þess, að þjóðartekjur íslend-
inga gætu haldið áfram að vaxa.
Af eðlilegum ástæðum reyndi
blaðið ekki að rökstyðja þá skoð-
un, en talaði í þess stað um, hve
erlent lánsfé væri hættulegt.
Sorglegt er til þess að vita, að
ráðamenn í íslenzkum stjómmál-
um skuli hafa misst svo gersam-
Iega trú á íslenzkar auðlindir og
íslenzka atvinnuvegi, að þeir sjái
nú ekkert framundan annað en að
gera hluta þjóðarinnar að þrælum
í stórverksmiðj um útlendra auð-
jófra, sem ekkert hafa að mark-
miði annað en það að sjúga sem
mestan gróða í eigin vasa, en
hirða aldrei um, hvaðan eða
hvernig gróðinn er fenginn.
Koma Siglfirðingar til
Vegna hins hörmulega atburð-
ar, er tunnuverksmiðj an á Siglu-
firði brann til kaldra kola og
meira en 40 manns misstu at-
vinnu sína, standa nú yfir athug-
anir á möguleikum til að hefja
vinnu á tveimur vöktum í tunnu-
verksmiðj unni á Akureyri. Er þá
gert ráð fyrir, að Siglfirðingar,
vinnu í Tunnuverksm.
sem heimangengt eiga, komi til
vinnu á annarri vaktinni. — Eins
og sakir standa virðast erfiðleikar
á útvegun húsnæðis á Akureyri
fyrir Siglfirðingana versti þrösk-
uldurinn í vegi þessarar ráða-
gerðar. En væntanlega rætist úr
í því efni.
Fjölgað við löggæzlu og
brunavörzlu
Á fundi bæjarstjórnar Akureyr-
ar sl. þriðjudag var samþykkt að
fastráða einn lögregluþjón til við-
bótar frá 1. júní n. k. — Fjölgun
þessi er vegna stytts vinnutíma
lögreglumanna samkvæmt kjara-
samningi bæjarstarfsmanna. Bæj-
arfógeti og yfirlögregluþjónn
höfðu farið fram á, að fjölgað
yrði um þrjá lögreglumenn.
Þá var á sama fundi og af sömu
ástæðu samþykkt að fjölga fast-
ráðnum brunavörðum um einn.
Slökkviliðsstjóri hafði óskað eft-
ir, að tveim mönnum yrði bætt
við.
HEYRT
Á GÖTUNNI
AÐ meðal fyrstu verka Alþingis
nú eftir að það er komið som-
on á ný verði að stórhækko
söluskatt ó allar vörur.
AÐ cinnig sé von mikilla hækkana
ó einkasöluvörum, tóbaki og
brennivini.
AÐ Bretar hafi óvart kingt góðum
ósetningi og fögrum orðum
varðandi landhelgi íslands
um leið og þeir drukku forseta
vorum til í mónuði jóla-
sveina.