Verkamaðurinn - 13.03.1964, Blaðsíða 4

Davíð Stefánsson frá Fagraskðgi
— Skáld koma og fara.
Þjóðskáldið Davíff Stefánsson
frá Fagraskógi, er genginn.
Hann lézt á Fjórðungssjúkrahús
inu hér hinn 1. þ. m. eftir stutta
legu, en langan heilsuhrest, 69
óra að aldri.
Flugþreyttur svanur er fall-
inn til moldar. Það hljóðnar
um Gálmaströnd og Eyjafjörð.
Aldrei framar sj áum við hann
ganga um götur þessa bæjar,
ábúðarmikinn, lotinn og hugsi.
Þar varð mikill sj ónarsviptir.
Slíkur var persónuleiki hans og
aðdáun samborgaranna almenn,
að nánast færðist helgisvipur á
bæjarbraginn, þegar hann birt-
ist og gekk á götu. ÞETTA ER
DAVIÐ, var hugsað, og hvísl-
búi og oft einfari, en þó skáld
allra. Hann var maður heimil-
isins, þótt hann sæti garðinn
éinn. í húsi sínu við Bjarkarstíg
undi hann löngum með sjálfum
sér, bókum sínum og anda. Þar
ríkti alltaf góður andi, hljóðlát-
ur en hlýr. Það var ógleyman-
legt að eiga þar stund sem gest-
ur skáldsins, ræða við það um
gamlar bækur og nýjar, höf-
unda og listamenn — og allt
milli himins og jarðar. Eg hygg
að Davíð hafi verið kærast að
fá ekki nema einn gest í einu.
Þá naut gestrisni hans og óvið-
jafnanlegur viðræðuhæfileiki sín
bezt. Eg hafði það fyrir nokk-
urn veginn fasta venju að heim-
sækja h»nn einu sinni á ári eft-
ljóðum, nam ég mörg af hans
æskuljóðum, sem fullorðna fólk-
ið kunni betur en Faðir vorið Og
hafði oftar yfir en bænirnar sín-
IN IIEHORI AM —
að unglingum og ókunnugum
til leiðbeiningar. Svona var
Davíð skáld. Ekki af því að
hann var heiðursborgari, held-
ur hinu, hve hann var stór af
sjálfum sér.
Eg vil segja, að enginn sá
bóklæs íslendingur fyrirfinnist,
sem ekki hefur sótt meiri og
minni gleði og hugsvölun í verk
skáldsins frá Fagraskógi. Hann
var alls staðar og er alls staðar,
svo vítt sem tilfinningar okkar
ná og draumar hjartans fara.
Því er það víst, að Davíð deyr
ekki með þjóð sinni, þótt hann
sé vikinn af götu.
Þótt Davíð væri víðförull
heimsborgari og góður sam-
kvæmismaður, var hann í eðli
sínu innhverfur og einmani, sem
títt er jim skáld. Hann var ein-
ir að kynni með okkur hóíust.
Þau fáu kvöld eru mér mikils
virði og ógleymanleg og hvergi
hef ég fundið elskulegri anda
sveima yfir vötnum, — en í húsi
skáldsins.
Davíð skáld var geðríkur til-
finningamaður og ekki allra við
hlæjandi. Þó vissi ég engan ó-
dómgjarnari og velviljaðri í
garð kollega og ungra höfunda
en hann. Eg hef kynnzt mörgum
góðum mönnum, listamönnum
og ekki listamönnum, frægum
og minna frægum, — og að
þeim ólöstuðum finnst mér nú,
að skáldið frá Fagraskógi gnæfi
sem foldgnátt fjall yfir hópinn.
Eg var í reifum, þegar Svart-
ar fjaðrir, fyrsta ljóðabók Dav-
íðs kom út, en um leið og ég
fór að hafa hvolpavit á vísum og
Það er víðar en í Bandaríkjunum, scm óst á leikkonum hefur nóð útbreiðslu.
Fyrir byltingu móttu aðeins karlmenn stunda leiklist í Kína, en nú hafa
Kinverjar eignast sína leikkonustétt, sem mikillar hylli nýtur.
hinn gamli byltingarforingi og n
að tjaldabaki í Honan-óperunni.
hinn gamli byltingarforingi og nú forseti landsins, Mao, í góðum fagnaðiij
Hér séit |
ni
lí
Allir þeir, sem fengist hafa
við ljóðagerð síðustu fjörutíu
árin, hafa eitthvað sótt til skálds
ins af Gálmaströnd. Davíð hreif
snemma þjóð sína með leik sín-
um óg hann varð ungur þjóð-
skáld. Oðruvísi gat ekki farið.
Davíð var af góðum og örlátum
örlagadísum kjörinn til að ná
hjörtum þjóðar sirinar, fyrr og
síðar. Þar réðu tengsl hans við
landið og söguna, ásamt fram-
sækni og dirfsku, baggamun.
Hann hlaut að verða Jónas Hall-
grímsson 20. aldarinnar, en þó
var hann kanriske jafn ólíkur
Jónasi og aldirnar, sem þeir
lifðu á, hvor um sig.
Davíð stóð föstum fótum á
bergi bragverja og unni landi
og þjóð fölskvalaust. í söguna
sótti hann flest sín yrkisefni og
um allt þetta fór hann jafnt
meistara- sem móðurhöndum,
hyort heldur hann lýsti Sölva
speking, Júllu vitlausu, Hallfreð
vandræðaskáldi, Jónasi Hall-
grímssyni eða bara börnum á
bæjarhól. Allt smatt átti samúð
hans, -— allt stórt lotriing hans.
Það þýðir ekki hér að þylja
nöfnin tóm, eða tíunda öll verk
Dávíðs, því þjóðin man þau og
finnur. Hann var fjölþreifinn í
list sinni. Auk 9 Ijóðasafna skrif
aði hann tveggja binda skáld-
sögu, fjögur leikrit og fjölda
ritgerða og blaðagreina. Bækur
hans hafa jafnan selst og dreifst
öðrum bókum betur og verið
lesnar í hlutfalli við það.
Fólkið, íslenzka þjóðin, sem
hann skrifaði og orti fyrir, farin
bergmál sinna hjartaslaga í verk
um hans, bundnum og óbundn-
um. Dayíð Stefánsson reyndí
aldrei að sýnast eða vera ann-
ar en hann var, eða koma mönn-
um á óvart. Hann var vaxinn af
eyfirzkri rót og var minnugur
uppruna síns.; Því var skáldæð
hans ein af lífæðum okkar. Þess
vegna var hann, er og verður,
þjóðskáld.
Þjóðin hefur mikið að þakka.
Á greftrunardegi skáldsins,
9. marz.
Rósberg G. Snædal.
t t
Það var eitt einkenni ljóða
Davíðs Stefánssonar frá Fagra-
skógi, að röð hyersdagslegra,
algengra orða gæddi hann kviku
lífi og þeim tilfinningahita, sem
ekkert hjarta lét ónsortið.
Slíkt er aðalsmerki skálds.
í persónulegri viðkinningu
var hann hógvær, viðmótshlýr,
umburðarlyndur og gæddur ó-
gleymanlegum persónutöfrum.
Slíkt er aðalsmerki maons.
Þannig sameinaði Davíð Stef-
ánsson beztu eiginleika skálds
og manns. Hann var aðalsmað-
ur í þeirri merkingu, sem við ís-
lendingar leggjum í það orð.
Fyrir um það biLtveimur mán
uðum naut ég þess að dvelja
eina kvöldstund heima hjá Dav-
íð Stefánssyni. Hann var þá, að
mér fannst, hressari og glaðari
í bragði en verið hafði um larigi
skeið. Hann ræddi af áhuga um
málefni líðandi stundar og sitt
hvað annað. Það var eins og
hann væri að endurheimta lífs-
þrótt sinn og liði vel í einveru
sinni.
Þessi stund verður mér hér
eftir minnisstæðari en margar
aðrar.
Davíð Stefánsson lifði marg-
ar og langar einverustundir.
Eg held, að þær stundir hafi
oftast veitt honum fremur unað
en angur.
Hann lét sér hægt að kveikja
ljós á kveldum, sat oft lengi í
hljóðu húmi og naut rökkurs-
ins — þeirra stunda, sem fólk
á rafmagns- og atómöld, hefur
týnt úr h'fi sínu.
En hvenær, sem heilsan leyfði,
tók hann gestum af falslausri
alúð, gerði sér ekki mannamun
og margur mun hafa gengið af
fundi hans auðugri en áður.
Stórt skarð stendur nú opið og
öfyllt,1 þegar skáldið er vikið
brott úr sínum þekkta bústað
við Bjarkarstíg.
Davíð 'Stefánsson var borinn
til moldar á hávetrardegi. Þó
var vór í lofti, fjörðurinn blán-
aði í sunnarigolu og gróðurilm-
ur únnoldu í kirkjugarðinum á
MöðruvöIIum.
Var þá hægt annað en minn-
ast þessarra henditíga úr ljóðurn
skáldsins?
„Ef finn ég anga föðurtúniri
græn
þá fagnar vori hjartans dýpsti
strengur.
En það skal vera þökk mín öll
og bæn —i-
og þó ég deyi, skal hann óma
léngur“.
Davíð Stefánsson tengdi nafn
sitt föðurtúnum; hug og hjarta
ekki síður. Fagriskógur var helgi
lundur bernsku og minninga; •
aftur og aftur minntist hann
sinnar kæru heimabyggðar í
ljóðum sínum á ýmsum aldri.
„Og frá því ég var barn og varði
völlinn
það var mín ósk — að deyja
inn í fjöllin.“
Þessar hendingar orti Davíð
í orðastað Jónasar Hallgríms-
sonar, en þær munu þó vafa-
laust túlka hans eigin hugsan-
ir og tilfinningar, ekki síður.
Fáir munu, um næstu aldir,
eiga leið um Eyjafjarðarál eða
Galmarsströnd, án þess að verða
litið hemi að Fagrgskógi ;og: til
fjallanna þar í grennd o>g njóta
þess aðjiafa fyrir augum bernsku-
heimili Davíðs Stefánssonar, sjá
fjöll þau, er hann leit barnsaug-
um, orti um af heitu hjárta og
elskaði til hinztu stundar.
Við þá tilhugsun munU kom-
andi kynslóðir finna vakna með
sér þær hlýju kenndir og mun-
arklökkva, sem er aðall og ein-
kenni allra hans Ijóða.
Þannig mun strengur hans
óma lengur, þó hann sé dáinn.
Þannig deyja skáld inn í þau
-fjöll, sem þau elska.
Einar Kristjánsson.
f t
Á sextugsafmæli þjóðskálds-
ins Davíðs Stefánssotíar, var hon
um margvíslegur sómi sýndur,
hæði í höfuðborginni og hér
heima. Bæjarstjórn Akureyrar
kjöri hann þá heiðursborgara
bæjarins. Hann flutti við það
tækifæri merka ræðu, serri ný-
lega hefur birzt í bók hans, Laust
mál. Að þessu hófi flutti Heið-
rekur skáld Guðmundsson skáld-
inu eftirfarandi þakkaróð.
Þar sem hér kemur fram
margt, sem menn vildu segja við
hin miklu tímamót, hefur blað-
ið fengið leyfi Heiðreks til að
birta kvæðið í heild.
4) Verkamaðurinn
Föstudagur 13. marz 1964.