Verkamaðurinn - 17.04.1964, Blaðsíða 2
1949
4. apríl
1964
Fimmtdn dro feigðarflan í hernaðarbandalagi
„Við megum ekki gleyma því, að baróttan fyrir
heilbrigðri stefnu í utanríkismálum verður ekki
skilin frá heilbrigðri stefnu í innanlandsmálum.
Við getum ekki höggvið á þann þráð. Baráttan fyr-
ir sjálfstæði voru, fyrir óháðri utanríkisstefnu, er
óhjákvæmilega barátta gegn þeim öflum í okkar
þjóðfélagi, sem skapað hafa núverandi þjóðfélags-
ástand: Gegn pólitískum yfirgangi fésýsluauðvalds,
gegn takmarkalausri erlendri fjárfestingu, gegn inn
limun í viðskiptablokkir stórvelda; fyrir vitrænni
stjórn hagkerfisins, fyrir örum og heilbrigðum efna-
hagsvexti, fyrir réttlátri tekjuskiptingu, fyrir mann-
sæmandi vinnudegi. Fyrir velferðarríki hins vinn-
andi manns."
Sú saga gerðist fyrir nokkr-
um árum, að íslenzkum sendi-
ráðsstarfsmanni, erlendis, bár-
ust boð um, að hann ætti að
vera fulltrúi þjóðar sinnar
við flotaæfingar Atlanzhafs-
bandalagsins á Miðjarðarhafi.
Hann gerði sem skyldan bauð
og steig á skipsfjöl í hinni
rauðu borg, Marseille. Eitthvað
mun hann hafa verið þvingaður
og hikandi í framgöngu í fyrstu
innan um hina borðalögðu að-
mírála, enda alls óvanur heiman
að frá sér að umgangast stríðs-
hetjur.
Er bandamenn vorir þóttust
verða varir við uppburðarleysi
íslendingsins, lögðu þeir sig í
framkróka við að sýna honum
alúð og berja í hann kjark: —
sögðu eitthvað á þá leið, að þótt
enginn bæri hann ytri tákn tign-
arstöðu sinnar, þá hefði enginn
nokkru sinni dirfzt að efast um
vaskleika sjálfra víkinganna; og
skipti þá ekki máli, þótt korð-
ann vantaði. Komu þeir svo í-
smeygilega tali sínu, að full-
trúi vor lét sannfærast um, að
hann væri þama maður með
mönnum. Hann lét ekki framar
á sér standa að kanna liðið og
grannskoða vopnabúnað. Hinu
flíkaði hann ekki, að hann hefði
ekki áður handleikið nýtízku-
legri vopn né mannskæðari en
borðhníf og gaffal, en á löngum
ferli í utanríkisþjónustu hins ís-
lenzka ríkis hafði hann þó náð
mikilli Ieikni í meðhöndlan
þeirra vopna.
Háðu þeir síðan margar
fræknar sjóorrustur, unz sýnt
þótti, að floti sá væri vissulega
ósigrandi. Eftir sjóvolkið hélt
flotinn loks til hafnar í Píreus,
hafnarborg Aþenu. Þóttist full-
trúi vor vel að því kominn að
taka sér hvíld frá hernaðarstörf-
um í bili og fá þá ósk sína upp-
fyllta að virða fyrir sér með eig-
in augum jarðneskar leyfar hinn
ar hellensku menningar. Var
brugðið við skjótt og skotið und
ir hann gljásvartri bifreið með
skotheldum rúðum og honum
fengnar til fylgdar sveitir herlög-
reglumanna við alvæpni og mót-
orhjól. Héldu þeir síðan að
Akropolishæð. Er þangað kom,
var þar fyrir fjöldi fólks í svip-
uðum erindagjörðum. En þetta
var bara venjulegt fólk, og ekki
til siðs þar í landi, að slíkt fólk
standi í vegi fyrir tignum herfor
ingjum. Gengu fylgdarsveinar
vasklega fram við að sópa fólk-
inu burt og tryggja fulltrúa vor-
um næði við hugleiðingar sínar.
Á leiðinni þaðan lét fulltrúi vor
í Ijós ósk um að mega heimsækja
veitingastað og þiggja hress-
ingu.
Eins og áður er sagt, hafði
hann í starfi sínu þroskað með
sér fágaðan smekk á þá list og
menning, sem kennd er við vín
og veizluföng og hefur kannske
gert sér vonir um, að á því sviði
stæði hann gestgjöfum sínum
sízt að baki, þótt eitthvað kynni
að halla á hann í hernaðarvísind
um. En það átti ekki fyrir hon-
um að liggja. Þar í landi mun
ekki talið henta fulltrúum valds-
ins að blanda geði við alþýðu:
virðist ekki gert ráð fyrir því,
að þeir geti verið óhultir um líf
sitt innan um venjulegt fólk, og
má vera, að rétt sé. Fulltrúi vor
skyldi að vísu fá sína hressingu
í glæsilegum veizlusölum; þó
ekki fyrr en fylgdarsveitin hafði
haft snör handtök við að ryðja
staðinn. Sem hann sat þarna
einn síns liðs í auðum salarkynn
um, mun það hafa hvarflað að
honum örskotsstund, að naum-
ast væri þetta einleikið: Gat það
verið, að hann væri lentur í
hættulegum félagsskap?
Mér hefur lengi þótt þessi
saga vera lýsandi vitnisburður
um þá undarlegu fjarstæðu, sem
aðild okkar að hernaðarbanda-
lagi óhj ákvæmilega er. Fyrir því
líku háttarlagi hafa aldrei ver-
ið og verða aldrei færð nein
skvnsamleg rök. Við getum ekki
gert okkur minnstu vonir um
að beita neinum áhrifum, til
góðs eða ills, innan slíkra sam-
taka. í slíkum félagsskap getum
við aldrei orðið annað en peð
í tafli; við ráðum engu um gang
leiksins, fremur en peð gera yf-
irleitt. Það er hlutverk herfor-
ingja og stjórnmálamanna stór-
veldanna, sem leika peðunum í
refskák sinni. Fulltrúi íslands
er á þeim vettvangi aðeins kát-
broslegur utanveltubesefi líkt og
sendiráðsfulltrúinn í sögunni.
En nú kann einhver að spyrj a:
Eru þetta ekki óumflýjanleg ör-
lög smáþjóða í heimi, þar sem
hnefarétturinn einn ræður? —
Hverjir erum við, litlir karlar,
að þykjast ætla að standa uppi
í hárinu á stórveldum? Er ekki
okkur fyrir beztu að leita í var
undir verndarvæng einhvers stór
veldis og standa síðan sem fast-
ast á þeim bás-
Það er rétt, að einir saman
þurfum við ekki að ætla okkur
þá dul, að við getum varið hend-
ur okkar, ef á okkur verður ráð-
izt með vopnavaldi. En veruleiki
alþjóðastjórnmála er dálítið
flóknari en lögmál hnefaréttar-
ins. Eða hvers vegna er það, að
yfirgnæfandi meirihluti þeirra
ríkja, er sæti eiga hjá Samein-
uðu þjóðunum, hefur hafnað að
ild að hernaðarbandalögum? —
Hvers vegna er það, að æ fleiri
þjóðir kjósa að standa utan við
báðar valdablokkirnar, sem frá
styrjaldarlokum hafa háð kalt
stríð um ítök og áhrif hvarvetna
í heiminum? Við erum nær dag-
lega minnt á það, að aðeins varn
armáttur Nato-ríkja, og þó fyrst
og fremst vetnisvopnabirgðir
Bandaríkjanna, haldi Sovétríkj-
unum í skefjum frá því að
leggja undir sig alla heimsbyggð
ina .Ef svo er, hvernig stendur
þá á því, að mikill meirihluti
sjálfstæðra ríkja heims hafnar
þessari vernd í skjóli vetnis-
sprengjunnar? Það er kannske
óþarflega barnalega spurt, því
að svarið er einfalt: Vernd vetn-
issprengjunnar er ekki til nema
í ímyndun þess, sem á hana trú-
ir. Hver sú ríkisstjórn sem ger-
ir alvöru úr hótun sinni um að
beita vetnisvopnun í stríði, inn-
siglar um leið dauðadóm yfir
þegnum sínum. Þetta er sú stað-
reynd, sem valdið hefur ger-
byltingu í hugsunarhætti vitibor
inna manna um varnarmál. Það
er engin vörn til í vetnisstríði.
Tilkoma vetnissprengjunnar
og eldflauga, sem bera hana með
ítrustu nákvæmni í skotmark
meginlanda á milli, hefur að
vísu í för með sér, að ólíklegt
er ,að nokkurri þjóð á jarðar-
standi utan hernaðarbandalaga
og hafi þannig frjálsar hendur
til að leysa deilumál og vinna
að friði og afvopnun.
Barátta fyrir allsherjar af-
vcpnun, ekki sízt á sviði vetnis-
vopna, og öll viðleitni í þá átt,
svo sem bann við vetnissprengju-
tilraunum, samningar um kjarn-
orkuvopnalaus belti — þetta, á-
samt með útrýmingu fátæktar
og kynþáttaaðgreiningar þjóða
og einstaklinga, eru brýnustu
vandamál, sem bíða úrlausnar
alls mannkyns á vorum dögum.
Nú verður því ekki á móti mælt,
að hin svokölluðu „hlutlausu
ríki“ gegna ótvíræðu forystuhlut
verki í baráttunni fyrir afvopn-
un og friði og hafa milligöngu
um lausn alþjóðlegra deilumála.
Án stöðugra afskipta þeirra og
íhlutunar er vandséð, hvernig
styrjaldaröflin verða hamin.
Þau beittu áhrifum sínum til
að knýja fram bann við vetnis-
sprengjutilraunum.
Þau veita sérstaka þjónustu,
sem ríki skuldbundin í hernað-
arbandalögum geta ekki veitt,
þegar binda þarf endi á stað-
bundnar styrjaldir og koma í
veg fyrir, að þær brjótist út í
algera heimsstyrjóld.
Þau hafa breytt Sameinuðu
þjóðunum úr áhrifalausri mál-
pípu stórveldanna í þýðingar-
mikla alþjóðastofnun til vernd-
ar friði og til lausnar hœttu-
legra deilumála. Þau eru meiri-
hluti aðildarríkjanna. Raunar
má segja, að þau SÉU Samein-
EFTIR JON B. HANNIBAISSON
kringlunni verði undankomu
auðið frá allsherjar tortímingu
slíkrar styrjaldar. En líkurnar
á allsherjar tortímingu eru þó
minni, þar sem ekki eru fyrir
nein hernaðarlega mikilvæg skot
mörk til þess að draga að sér
eldflaugar óvinaríkja.
Ónœði gagnvart hernaðar-
bandalögum er því raunhœf leið
til að draga úr tortímingarhœttu
yfirvofandi styrjaldar.
Hornsteinn utanríkisstefnu
hvers ríkis hlýtur að vera sú
viðleitni að tryggja líf og eign-
ir þegnanna með öllum tiltæk-
um ráðum. Þetta skýrir einmitt,
hvers vegna stórveldunum hefur
ekki tekizt að skipta heiminum
upp á milli sín, draga þjóðirnar
í dilka, líkt og lömb til slátr-
unar. Það veitir enga vernd,
heldur þvert á móti margfaldar
styrjaldarhættuna og þar með
hættuna á algerri útrýmingu.
En það eru önnur rök, jafn-
vel enn þyngri á metaskálunum,
sem réttlæta það og gera það
æskilegt, að sem flestar þjóðir
uðu þjóðirnar. Þau gera kalda
stríðið útlœgt á stórum svœðum,
reyna eftir megni að bœgja því
frá heilum heimsálfum, eins og
Afríku. Þannig koma þau í veg
fyrir, að minni háttar deilur
brjótist út í stórstyrjöld. Þœr
deilur, sem stórveldin sjálf eru
beinir aðilar að, eru hœttuleg-
astar heirnsfriði. Stórveldin líta
jafnan svo á, að álit þeirra og
vopnaheiður sé í veði og þykj-
ast því hvergi geta slakað á. Það
yrði einnig reiknað sem veik-
leikamerlci a) andstœðingum, en
slíkt á, samkvœmt kenningunni
um jafnvœgan terror, að auka
styrjaldarhœttuna. Stórveldin
eru því stöðugt á verði, reiðu-
búin að sleppa vetnissprengj-
unni lausri, hvenœr sem er. Oft
er einasta vonin sú, að „hlut-
lausum“ ríkjum gefist ráðrúm
til að skerast í leikinn og koma
í veg fyrir, að allt fari í bál og
brand. ,__
Af þessu er ljóst, að hlutverk
hinna óháðu ríkja er mikið og
vaxandi á alþjóðavettvangi,
enda fer þeim fjölgandi að sama
2) Verkamaðurinn
Föstudagur 17. apríl 1964