Verkamaðurinn - 22.05.1964, Blaðsíða 2

Er þá margföldunartaflan orðin úrelt?
í 1. maí blaði Frjálsrar þjóð-
ar er heimshomasyrpa eftir Blá-
stein. Syrpan er skrifuð af skyn-
semi, þegar höfundur fjallar um
hluti sem hann virðist hafa kynnt
sér, svo sem eins og Ragnar í
Smára og Matthías Morgun-
blaðsritstjóra, eða óartirnar í
Nató greyinu. Raunar skil ég
ekki hvað hann er að nöldra út
af þátttöku okkar í Nató og tala
um að það skerði virðingu okk-
ar að vera í þeim félagsskap. Er
okkur vandara um en frændum
okkar Dönum og Norðmönnum?
Ekki telja þeir Nató fyrir neðan
sína virðingu. Það er ekkert nýtt
í sögunni að stofnaður sé félags-
skapur til að vera skálkaskjól
fyrir þjófa og morðingja. Eða
hvers virði em nokkrar millj ónir
Afríkumanna samanborið við
Frelsi Hins Vestræna Heims,
— þar á meðal frelsi til að drepa
þennan lýð? Það má ekki telja
eftir að fórna einhverju fyrir
Frelsið.
Raunar skal ég viðurkenna að
þetta segi ég eingöngu af sann-
girnisástæðum, — maður verð-
ur að geta sett sig í annarra
spor, í þessu tilfelli í spor sannra
Nató manna og líta á málin frá
þeirra sjónarmiði. Á sama hátt
og við verðum að sýna þann
andlega þroska að skilja hinn
göfuga æðri tilgang hinna eld-
heitu hugsjónamanna, þýzku
nazistanna; — þeirra göfuga
hugsjón var að bjarga Vestrænni
Menningu frá kommúnismanum.
I því skyni var auðvitað fyrst og
fremst nauðsynlegt að kæfa með
eiturgasi, svelta til bana eða af-
lífa á annan mannúðarfullan
hátt nokkrar milljónir Gyðinga
(ég man nú ekki hvað júðamir
voru margir). Ég veit ekki betur
en yfirlýst stefna Nató sé að
vernda Vestræna Menningu fyrir
kommúnismanum, og þar af leið-
andi var óhj ákvæmilegt að
myrða þessa skitnu milljón Alsír-
búa, sem Blásteinn var að væla
út af. Það er óþarfi að súta slíkt.
Að ég ekki tali um Angóla-menn,
sem eru nú bara negrar. Ef ein-
hver skilur þetta ekki, þá getur
hann huggað sig við það, að
herforingjar Nató skilja þetta út
í æsar. Þeir vita bezt sjálfir
hvað okkur er fyrir beztu og
hverja þarf að drepa svo Frelsi
Vort megi blómgast, eins og
Sj álfstæðismenn hafa réttilega
bent á, bæði á Alþingi og í
blöðunum.
Aþreifanlegir hlutir
En svo við sleppum nú allri
sanngirni og öllum andlegum
þroska, þá vil ég snúa mér að
öðru: í heimshomasyrpunni er
2) Verkamaðurinn
kafli, sem heitir Marxistar, og
við þann kafla langar mig til að
gera nokkrar athugasemdir (að
vísu miklu lauslegar en ástæða
væri til).
Steini fræðir okkur á því, að
deila Kínverja og Sovétmanna
standi „ekki um nokkurn áþreif-
anlegan hlut.“ Allur heimurinn
veit þó, að rifrildið stendur um
þann kjarna málsins hvort sjálf-
sagt sé (eða a. m. k. óhjákvæmi-
legt) að slátra helmingi mann-
kynsins, — eða þótt ekki væri
nema 900 milljón hræðum (Mao
gamli segir að það verði tala
fallinna í kjarnorkustyrjöld —-
hvaðan sem hann hefur þá vitn-
eskju — svo þetta sé svo sem í
lagi) — til að koma á einhverju
tilteknu hagkerfi í þjóðarbúskap
(varla þó í þjóðarbúskap þess-
ara 900 milljóna) — eða hvort
slíkt sé í andstöðu við hagsmuni
mannkynsins og þar með í and-
stöðu við kommúnismann, eins
og Sovétmenn og fleiri halda
fram, og að kjarnorkustríð sé
heldur ekki óhj ákvæmilegt, þar
eð heimsvaldasinnar séu ekki
lengur þess umkomnir að gera
það sem þeim sýnist í því máli.
Nú veit ég ekki hve viðkvæm-
ur Blásteinn er fyrir líftórunni í
öðru fólki, en ég vil spyrj a hann:
ef hann vissi að hann væri sjálf-
ur einn af þessum 900 milljón-
um, sem slátra ætti, myndi hon-
um þá finnast að deilan stæði
„ekki um nokkurn áþreifanlegan
hlut“? Eða finnst honum hann
sjálfur ekki vera áþreifanlegur
hlutur? (Draugurinn á Saurum
var að vísu ekki áþreifanlegur,
eftir því sem fréttamenn sögðu;
en það kemur ekki þessu máli
við).
Marx-lenínismi
Síðan segir blessaður vinur-
inn að „blessaður marx-lenín-
isminn er tekinn mjög að úreld-
ast“. Ég vil spyrja út í það
seinna. Fyrst langar mig til að
nefna fleiri perlur, sem Steini
kastar fyrir okkur úr sínum
vizku-hæðum svo það stirnir á
spekingssvipinn:
„Hvorki Kínverjar eða Sovét-
menn geta lengur farið í einu og
öllu eftir bókstaf Marx og Len-
íns.“
Það var og. Hvað heldur mað-
urinn að marx-lenínisminn sé?
Stafsetningarorðabók eða hvað?
Ég veit raunar að það er hinn
borgaralegi skilningur (eða mis-
skilningur) á marxismanum, og
hefur verið alla tíð, síðan Marx
gamli hóf sína baráttu. Þessi
gegnumgangandi misskilningur
borgarastéttarinnar á marxism-
anum á rætur að rekja til þeirr-
ar borgaralegu afturhaldsheim-
speki að heimurinn sé óumbreyt-
anlegur.
Því miður er ég hræddur
um að þessi smáborgaralegi
framsóknar-krata-íhaldsskilning-
ur standi einnig þversum í
hausnum á sumum þeim, er kalla
sig „marxista“ og jafnvel „marx-
lenínista" eins og kínverska
dæmið sýnir.
Ein perlan enn, um deilu
Sovét- og Kínamanna: „Orsökin
er fráhvarf beggja frá bókstaf
Marx og Leníns, þótt hvorugur
vilji viðurkenna það.“ Þetta á
nú líklega að vera spakmæli, en
verkar því miður eins og dæmið
gamla um klossana hjá Símsen.
Eða eins og ef tveir menn væru
að deila um gildi einhvers áburð-
ar fyrir grasræktina, og kæmi
þá Blásteinn nokkur og lýsti því
yfir hátíðlegur í bragði, að
mergurinn málsins væri sá, sem
þeir vildu hvorugur viðurkenna,
nefnilega að þeir hefðu báðir
gefizt upp við að heimta striga-
poka úr hessían utan um áburð-
inn í staðinn fyrir bréfpoka. Og
væri þeim nær að kannast við
það strax.
Mennirnir myndu að vísu
yppta öxlum, en Blásteinn hefði
gert sig að fífli. Eða var þetta
öllu heldur tilraun með brand-
ara?
Hvers vegna þá þennan lær-
dómssvip, eins og hann hefði
gengið í Kennaraskólann um síð-
ustu aldamót. Eða hvað meinar
Steini með þessu bókstafstali?
Það væri gott að fá það útskýrt,
ef hann skilur það sjálfur. Mein-
ar hann kannske að Sovét- og
Kínamenn séu að deila um staf-
setninguna á ritum Marx og
Leníns, og hvorugur geti fylgt
upprunalegri stafsetningu, frek-
ar en útgefendur íslendinga-
sagna stafsetningu handritanna.
Eða er þetta bara svona óljóst
orðað hjá honum og meinar
hann í raun og veru að þeir séu
að deila um stílinn á ritum þess-
ara kalla, sem báðir voru vissu-
lega glöggir og greindir menn?
Stílistar
Hitt er svo annað mál, að það
kæmi mér ekki á óvart, þó að
eftir nokkra áratugi hefðu áróð-
ursmenn kapítalista ekki aðra
röksemd eftir gegn Marx og
Lenín en þá, að þeir hefðu ekki
verið eins góðir stílistar og Hall-
dór Kiljan Laxness. Samt er ég
viss um að þeir munu aldrei
halda því fram að Marx og
Lenín hafi verið lélegri stílistar
en Matthías Jóhannessen (og er
hann þó nokkuð góður). Mér
finnst þessir kallar, Marx og
Lenín, bara skrifa nokkuð vel.
Fyrir nú utan að þeir skrifa bara
töluvert skynsamlega. Til dæmis
hef ég aldrei lesið leiðara í
Frjálsri þjóð eða Morgunblað-
inu, sem að skynsamlegu viti
fara fram úr skrifum Marx og
Leníns, og skrifa þó vitmenn í
bæði blöðin; raunar misvitrir
í Morgunblaðið. Sem sagt, þetta
með bókstafinn er allt á huldu
hjá Blásteini. Og alveg gagns-
laust að vitna í trúarbrögðin,
eins og hann hlýtur að skilja.
Bókstafir eða innihald
Ég hélt x minni heimsku að
þegar einhverjir tveir eða fleiri
aðilar, sem allir teldu sig marx-
ista, deildu um þá stefnu, þá
væru þeir að deila um meining-
una, en ekki neina bókstafi. Og
þó kannske öllu heldur hversu
vel þessi stefna passaði við
þeirra eigin prívat áhugamál
eða sérvizku. Er þá segin saga að
orðhengilshátturinn veður mest
uppi hjá þeim, sem freklegast
nota marxisma sem skálkaskjól
fyrir eitthvað allt annað en
marxisma. Og dettur mér þá
í aftur í hug Maó gamli og hans
lið. Það er raunar mikil vor-
kunn þótt sveitamenn austur á
heimsenda, uppaldir í miðöld-
um, rétt nýbúnir að kemba úr
sér lúsina og drepa flærnar í
bólum sínum, geti ekki af heil-
indum tileinkað sér marxismann,
sem er sú há-vestrœnasta kenn-
ing sem nokkurn tíma hefur orð-
ið til í heiminum, uppsprottin
úr vélvæðingu atvinnulífsins en
ekki úr hrísgrjónaakri eða
mykjuhaug uppi í sveit; ekki
einu sinni úr lótusblómatjörn.
Það þýðir lítið að segja hlíðin
mín fríða eða Egill Skallagríms-
son (eða Gengis Kan) var for-
faðir minn, þótt slíkt eigi kann-
ske vel við Blástein. Það er ekki
marxismi. Þess vegna á að líta
á Kínverja með umburðarlyndi
og vinarhug, á meðan þeir hafa
ekki tök á að drepa fólk í stórmn
stíl. Þeir geta kannske til að
byrja með orðið íriðsamir fram-
sóknarmenn ef vel er að þeim
farið. Því líklega mun það taka
þá nokkra áratugi að verða marx-
istar (það fer náttúrlega eftir
því hvað tækniþróunin verður
stórstíg hjá þeim.) En auðvitað
munu þeir læra marxisma eins
og annað fóik af sinni eigin
reynslu, þegar stundir líða fram.
Rússar t. d. eru fyrst núna á
allra síðustu missirum að verða
dálitlir marxistar almennt talað;
— það örlaði ekki á slíku hjá
þeim á Stalínstímanum, nema
hjá tiltölulega mjög fámennum
hóp. Venjulegir Sovétborgarar
(og flestir framámenn iíka)
voru einfaldlega sveitamenn í
hugsunarhætti, og auk þess sýni-
lega uppainingar kristinnar
kirkju (meira að segja miðalda-
kirkju) í hugsunarvenjum og
skapgerð, þótt svo þeir kynnu
allan Marx og Lenín utanbókar
afturábak og áfram. Það er vél-
væðingin, sem er höfuðskilyrði
raunverulegs skilnings á marx-
ismanum. Hitt er annað mál, að
einhvers konar sósíalismi byggð-
ur á Marx, er árangursríkasta
aðferðin til að vélvæða atvinnu-
lega frumstæð lönd, og — eins
og nú er komið í heiminum —
raunverulega eina færa leiðin,
enda taka flest nýfrjálsu ríkin
þann kost að meira eða minna
leyti, en það þýðir ekki að slíkt
gerist eins og að drekka vatn.
Alls konar misskilningur og mis-
tök vaða uppi, fyrst og fremst af
þeim ástæðum er ég drap á:
almenningur í þessum löndum
(og margir forystumennirnir
líka) eru mjög yfirborðslegir í
sínum marxisma þar til tækni-
þróunin er komin vel á veg, þótt
áróðursmenn sósíalismans geti
vakið eldmóð og jákvæð við-
brögð fjöldans, sem vitanlega er
ómetanlegur plús; en það er
held ég mestan part tilfinninga-
mál.
Til dæmis hafa Kínamenn í
bili villzt út í það, sem barna-
legast er af öllu því sem klínt
hefur verið utan í marxismann,
og soðið upp svo til orðrétta þá
endemisþvælu sem heimsfræg
varð á sinni tíð og kölluð var
trotský-ismi, og enginn tók mark
á þegar til kom. Enda var
Trotsky sérvitringur (hann fór
nú illa kall-greyið).
OrðhengilsháHur
En hvað orðhengilshátt stjórn-
málamanna áhrærir, þá ættum
við íslendingar sízt að kippa
Föstudagur 22. maí 1964